Energie-marktanalyse 13 december 2022
Europa’s energiecrisis herschikt geopolitiek.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten
Introductie
De Europese energiecrisis gaat over meer dan alleen energie. Het gaat ook over een grote geopolitieke herschikking. De International Energy Agency (IEA) waarschuwt in haar jaarlijkse energy outlook dat we een wereldwijde energiecrisis van ongekende diepte en complexiteit doormaken. Er is geen weg terug naar hoe het was. De mondiale energiehandel is al herschikt door twee schokken: lockdowns en Ruslands oorlog in Oekraïne. De resulterende schokgolven zijn nog maar net begonnen.
De EU heeft een enorme economische slag moeten incasseren voor het opleggen van energiesancties aan het Kremlin. Maar naast bewondering voor deze Europese ‘heroïek’, is er ook reden tot grote zorgen.
Gasprijzen zijn momenteel zes keer hoger dan gemiddeld. Nieuwe modellen suggereren dat een 10% stijging van reële energieprijzen zal leiden tot een 0,6% toename van het aantal sterfgevallen in een gemiddeld winterseizoen. Niet alleen Europa moet die kosten dragen. Ook minder ontwikkelde landen en netto energie-importeurs over de hele wereld. Zoals altijd, zal de consument daar het meest onder lijden. Het globale zuiden zal onvermijdelijk de zware last dragen van een energie-oorlog tussen Rusland en Europa waar ze niets mee te maken had.
De jaarlijkse forecast van de OESO ziet een aanzienlijke vertraging voor de wereldeconomie in 2023. Een krimp van 2,2% en daarna “a little bit of a rebound in 2024” tot 2,7%. Voor de Amerikaanse economie ziet het economische plaatje er nog iets minder rooskleurig uit. De economische krimp zal een serieuze stresstest zijn voor Europa en de rest van de wereld.
De lang gekoesterde afhankelijkheid van goedkope fossiele brandstoffen bleek een gevaarlijke dynamiek. De uitsluiting van Rusland drukt veel landen in de armen van China. Hierdoor riskeren deze landen dezelfde kwetsbaarheden en toekomstige energieschokken.
Het Westen heeft China toegestaan om zich verder te ontwikkelen en te concurreren op het gebied van clean energy technology. De overstap naar schone energie zal onmogelijk zijn zonder dichter tegen China aan te kruipen. Amerika en China leunen naar protectionistische, binnenland-eerst beleid.
“The past year saw our people work hard to solve the disruptions created by unprecedented market volatility and the big structural shifts that are shaping our industry.” – Jeremy Weir, Trafigura
Ruwe olie
Handelshuis Trafigura heeft een recordwinst geboekt voor het financiële jaar dat eindigde op 30 september. Dit is te danken aan de ongekende volatiliteit op de energiemarkten dit jaar. De winst bedroeg $ 7 miljard. Dat is meer dan twee keer de winst uit het voorgaande fiscale jaar. En meer dan de gecombineerde winsten van de afgelopen drie jaar.
Rusland verkoopt ruwe olie (ESPO) aan Azië boven de G7-prijslimiet van $ 60. Chinese raffinaderijen, zogenaamde ‘teapots’, hebben orders voor levering in januari geplaatst voor $ 67,11 per vat, volgens Argus Media. De onafhankelijke raffinaderijen hebben een voorkeur voor ESPO. Rusland gebruikt hierbij haar eigen tankers en verzekeraars om het prijsplafond te ontlopen.
Een prijslimiet van $ 60 per vat lijkt vanzelfsprekend, maar implementatie ervan zou in een complexe markt erg rommelig kunnen worden. Fysieke olie wordt bijna nooit tegen vaste prijzen verhandeld. De belangrijkste Russische olie blends zijn: Urals, Sokol en ESPO. De olie wordt verkocht tegen een premie of een korting ten opzichte van de forward prijzen van belangrijke benchmarks, zoals Brent of het Oman/Dubai gemiddelde.
ESPO ruwe olie, uit het verre oosten van Rusland, wordt nog steeds met stevige korting verkocht door de lager dan normale vraag. De Urals grade, verscheept vanaf de Baltische haven van Primorsk, wordt verkocht ruim onder het plafond. Urals handelde vorige week donderdag op $ 41.59. China doet blijkbaar niet mee met de Price Cap Coalition die maritieme transportdiensten verbiedt voor Russische ruwe olie. Tenzij deze olie verkocht wordt voor $ 60 per vat, of daaronder.
De price cap is niet in steen gebeiteld, maar volgens de EU “fixed for now but adjustable over time.” Banken zijn voorzichtig met financiering. Ze hebben zorgen over het hoge compliance risico en de hoge kosten die hiermee gepaard gaan.
Rusland zal volgens verwachting met wetgeving komen die Russische bedrijven verbiedt om olie te verkopen aan de Price Cap Coalition. De Russische olie-exporten zijn flink gedaald sinds het vorige week van kracht worden van de nieuwe sancties en prijslimiet. Volgens commodity analist Kpler daalden de overzeese exporten met bijna 500.000 vaten per dag afgelopen week dinsdag. Dat is een 16% afname ten opzichte van het gemiddelde niveau van november.
TankerTrackers.com volgt zeeschepen door gebruik te maken van signalen en satellietbeelden. Dit bedrijf rapporteert dat de Russische ruwe olie-exporten bijna zijn gehalveerd. Verschepingen vanaf de Zwarte Zee en Baltische havens zijn het meest teruggevallen. Volgens Samir Madani van TankerTrackers.com is dit een opmerkelijke daling in plaats van slechts een dipje.
Analisten van StanChart hebben voorspeld dat de Russische ruwe olieproductie scherp zal wegzakken in het komende jaar. De belangrijkste unknown is of Rusland in staat zal zijn olie te vervoeren naar haar grote consumenten (inclusief verzekering), zonder gebruik te maken van de EU of andere G7-diensten. De schaduwtankervloot is geschikt om een groot deel van het volume te vervangen. Het verzekeren van de vracht zal echter meer problemen veroorzaken.
In de event frenzy van 2022 is er nog een ander ‘onbedoeld gevolg’: de markt voor oude olietankers is booming. Griekse en Noorse tankereigenaren kunnen hun schepen voor recordprijzen van de hand doen aan kopers uit het Midden-Oosten en Azië. Deze kopers willen gebruik maken van sky-high charter prijzen voor schepen die bereid zijn Russische olie naar India en China te transporteren. Het zijn geen kleine partijen.
Met nieuwe toetreders die een stukje van de Russische taart willen meepakken, zijn de prijzen van tweedehands olietankers sterk gestegen. Vooral de Aframax schepen met een capaciteit tot 600.000 vaten. Dat is de standaardomvang die wordt gebruikt voor het laden van ruwe olie bij de Baltische havens van Rusland. De tarieven staan op de hoogtepunten van 2008, afgezien van een korte periode in 2020 toen de super-contango leidde tot veel drijvende opslag.
De tankertripjes zullen geen dagen (Europa), maar weken in beslag nemen (Azië). Een doelstelling van de G7-price cap is om te voorkomen dat de zogenaamde ‘dark fleet’ groter wordt door Russische olie-exporten toe te staan. Deze zijn dan transparant en overtreden geen sancties.
De werkelijkheid is dat deze donkere vloot alleen maar groter zal worden. De vloot is volgens Trafigura en andere bronnen uit de scheepvaartindustrie goed voor een aandeel van 10% van het wereldwijde aanbod van olietankers. De tankers hielpen Iran een decennium lang bij het omzeilen van het Amerikaanse embargo. Ook Venezuela maakte sinds 2019 gebruik van deze vloot.
Rusland heeft meermaals aangegeven niet te zullen verkopen aan partijen die meedoen met de G7-prijslimiet. Ook is het land bereid tijdelijk de olieproductie terug te schroeven. Hiernaast overweegt Rusland om een prijsvloer voor haar internationale olieverkopen in te stellen. Onduidelijk is nog of deze gemaximeerde korting ook geldt voor China en India.
Maar de auteurs van de prijslimiet hebben niet nagedacht over oliehandelaren. De helft van de G7, waaronder Amerika, Canada en Groot-Brittannië, hebben al een importverbod op Russische olie ingesteld. De cap zal dus voor deze landen geen verschil uitmaken voor het aanbod van buitenlandse olie. Japan steunt de cap, maar is hiervan uitgezonderd aangezien het land volledig afhankelijk is van de import van koolwaterstoffen. De cap kan problemen veroorzaken in de fysieke oliemarkt, de markt die er het meest toe doet. Vrachten lopen vertraging op of zullen hun bestemming nooit bereiken als de deal wordt geannuleerd wanneer de cap is overtreden.
Het prijsplafond van de EU en de G7 op Russische olie zorgt nu al voor verstoringen in de wereldwijde toeleveringsketens. De eerste manifestatie hiervan komt uit Turkije, waar een opstopping van meer dan 20 tankers in Turkse wateren is ontstaan. Hierdoor wordt de doorvoer van meer dan 20 miljoen vaten olie belemmerd, omdat de autoriteiten van het land bewijs eisen dat de schepen verzekeringsdekking hebben.
In een treffende demonstratie van het marktverstorende potentieel van de price cap: de olie in de meeste opgehouden schepen valt niet eens onder het sanctieregime. De olie is afkomstig uit Kazachstan en is via Russische havens gegaan nadat de olie daar per pijpleiding arriveerde. Volgens de International Group of P&I Clubs gaat het Turkse verzoek aan tankers ver voorbij de vereiste standaard informatie. Deze groep vertegenwoordigt 13 verzekeraars, goed voor 90% van de wereldwijde scheepvaart.
Bank of America (BofA) voorspelt dat de Brent prijs snel boven de $ 90 per vat kan handelen. Reden hiervoor is de dovish pivot van de Federal Reserve Bank (Fed) waarover al een aantal weken in de markt wordt gerept. Dit houdt in dat de Amerikaanse centrale bank haar strenge rentebeleid zal versoepelen. Een andere reden voor een hervatting van de opwaartse prijstrend is de economische heropening van China.
Prijs Ruwe olie – Brent februari 2023 ($/barrel) – week cloud candle, log scale
“If this is confirmed, we are witnessing a moment of history.” – Dr Arthur Turrell
Elektriciteit
Nu de wereld in beweging is richting netto-nul emissie, zijn duurzame en betaalbare energiebronnen dringend nodig voor de mensheid. Fusie is één van de meest belovende technologieën en deze vorm van energie heeft de aandacht getrokken van overheden en private bedrijven zoals Chevron en Google. Bloomberg Intelligence schat in dat de fusiemarkt uiteindelijk op $ 40 biljoen gewaardeerd kan worden.
Het produceren van energie via nucleaire fusie is een lang gekoesterde ambitie van wetenschappers en energie-experts. Ook komt de technologie voor in sciencefiction boeken en films. In het proces worden kernen samengesmolten waardoor voldoende energie vrijkomt om de wereld ervan te voorzien. Wetenschappers proberen al decennialang met kernfusie elektriciteit op een bruikbare schaal op te wekken. Het repliceren van de reactie is echter zeer uitdagend en vereist grote hoeveelheden hitte en druk.
De Financial Times schrijft dat de wetenschap een doorbraak heeft gemaakt in de jacht op eindeloze, netto-nul elektriciteit door voor de eerste keer netto energiewinst te halen uit een fusiereactie. Dr Arthur Turrell is plasma-natuurkundige en auteur van het boek “The Star Builders”, die de poging beschrijft elektriciteit op te wekken met fusie.
De wereldwijde energievraag zal naar verwachting toenemen in de volgende 30 jaar met 47%. Hernieuwbare energie zoals zon en wind zijn niet altijd voldoende beschikbaar. Ze hebben een clean energy baseload bron nodig als aanvulling. Wanneer fusie commercieel wordt geïmplementeerd, zou het schone, overvloedige, betrouwbare en kostenconcurrerende energie kunnen leveren.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2023 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Europe’s winter temperatures have taken a while to arrive, but now seem to be coming in at full strength. Gas storage sites are still relatively full for the time of year, but risks still linger that a severe cold spell could quickly deplete stocks, leaving the continent exposed to any new supply curtailments.” – Bloomberg
Aardgas
Een aanhoudende koudegolf houdt Europa in de greep. Dit heeft geleid tot stijgende prijzen en onttrekkingen uit de gasvoorraden. Het Greenland blocking event zal voor koude poollucht zorgen in de eerste helft van december. De laatste voorspellingen van Bloomberg laten gemiddelde temperaturen zien in Noordwest-Europa, ruim onder het 30-jarige trendlijn van ongeveer -2,8 graden Celsius tegen 18 december.
De koude lucht heeft de stookvraag opgedreven. Voor deze week is nog kouder weer voorspeld, waardoor meer gas uit de Europese buffers zal worden onttrokken. Deze zijn nu nog voor 90% gevuld.
Handelaren verwachten dat Europa de winter zonder crisis kan doorkomen, gegeven de ruime voorraadsituatie. Weersvoorspeller Maxar verwacht extreem koud weer in Noord-Europa in de komende drie weken. Beleidsmakers in Frankrijk waarschuwen voor mogelijke stroomonderbrekingen door de problemen bij de nucleaire centrales. Het gebrek aan net-verbondenheid met andere landen zou ook tot een lager elektriciteitsaanbod kunnen leiden.
De prijs van het Nederlandse front-maand termijncontract van TTF-gas, de Europese benchmark, is sinds 11 november met meer dan 52% teruggeveerd tot € 150 per megawattuur. Vooral op basis van voorspellingen van kouder weer. De eerste echte test voor het Europese elektriciteitsnet deze winter.
Prijs TTF gas leverjaar 2023 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“There is an endemic supply chain issue impacting the coal industry.” – Santa Cruz
Steenkool
Santa Cruz stelt het volgende over de nijpende energiesituatie aan de Amerikaanse Westkust:
“Despite the mines producing, it’s the railroad that can’t deliver the contractual volumes. We find ourselves unable to ramp those coal-fired units up as we normally would. So we make up that generation with natural gas.”
“All these constraints, and the market is fighting for stagnant supply. This is unprecedented.”
Prijs ICE Coal leverjaar 2023 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“These were the fossil fuels that provided America with the energy to save humanity from fascism and communism during World War I, World War II, and the Cold War.” – Stephen Moore
Emissierechten
Stephen Moore heeft al eens in eerdere columns aangegeven dat de climate change movement veelal een climate change hustle is. Het gaat niet om de temperatuursverandering van de planeet. Zelfs de meest naïeve milieuactivisten kunnen niet werkelijk geloven dat het bouwen van windturbines en het rijden van Tesla’s de planeet zullen afkoelen.
Dit werd overduidelijk op de schijnvertoning van COP27 dit jaar in Egypte. Het enige waar de gedelegeerden het over eens konden worden was het holle “commitment” van rijke westerse landen (Amerika) voor het doen van “herstel” betalingen aan de arme landen in de wereld. De theorie is dat Amerika geld schuldig is aan de rest van de wereld voor het verbranden van fossiele brandstoffen in de afgelopen 100 jaar. Deze energiebronnen hebben het industriële tijdperk mogelijk gemaakt en licht, warmte en airconditioning gebracht. Ze hebben onze infrastructuur en fabrieken aangedreven en gezorgd voor een overdaad aan voedsel. Als ook voor een technologische revolutie. Het is opvallend dat China en India de COP27 conferentie oversloegen dit jaar. Deze landen zijn veruit de grootste vervuilers. Toch willen ze geen deel uitmaken van deze wereldwijde ‘handshake agreement’.
Prijs Emissierechten – Dec-22 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.