Energie-marktanalyse
17 februari 2022
Too big to sail
De inflatiecijfers die vorige week woensdag werden gepubliceerd, waren onverwacht hoog. De energie-inflatie in het Eurogebied accelereerde 28,6% en droeg meer dan de helft bij aan de kerninflatie. Energie-inflatie is meestal tijdelijk. Hoe langer deze aanhoudt, hoe groter de tweede orde-effecten zijn in termen van loon- en prijspeil.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze Energie-marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Gas > Inflatie > Financiële Markten > Overig
Introductie
De wereldwijde toeleveringsketens hebben twee jaar met ernstige verstoringen te maken gehad. Ook havens en schepen waren een bottleneck met snel stijgende scheepstarieven en langere levertijden. Hierdoor was er ook een tekort aan elektronische componenten. Maersk en JP Morgan geven nu aan signalen te zien die erop wijzen dat de aanbodketens zullen verbeteren in de tweede helft van het jaar. Een leading indicator hiervan zou het uittoppen van de global shipping rates kunnen zijn.
Als peak congestion achter de rug is, zal het tekort aan computerchips later dit jaar kunnen dalen en de productie in de automobielindustrie kunnen stijgen. De prijs van tweedehandsauto’s zou hiermee ook gepiekt kunnen zijn. Echter, what goes up, does not have to come down.
What goes up, does not have to come down
De stijging van de Amerikaanse 2 jaars-rente vorige week was een historische gebeurtenis. De grootste schok sinds oktober 1979 in termen van standaarddevatie. Fed president Volcker kondigde vorige week een forse renteverhoging aan om het vertrouwen in de dollar te herstellen. De vraag is nu: was vorige week het moment van peak hawkishness?
Het consumentenvertrouwen in de VS staat op het laagste niveau sinds 2011. Voor een deel gedreven door de 1-jaars inflatieverwachting. Deze staat op 5%, het hoogste niveau sinds 2008. De inflatieverwachtingen voor de komende 5-10 jaar staat op 3,1%, het hoogst sinds 2011. Volgens de maatstaf van de Federal Reserve waren juist recent de inflatieverwachtingen onverwacht iets gedaald. Redenen hiervoor zouden de beperkte loonstijging en het matige cyclisch herstel kunnen zijn.
De CPI steeg in januari met 7,5%, de grootste stijging sinds 1982. Zal de komende ronde van rentestijgingen in staat zijn om de inflatie te beheersen? Of zullen dalende inflatieverwachtingen het resultaat zijn van een verwachte recessie, veroorzaakt door het monetair verkrappen tijdens een stagflatie? Als de inflatieverwachtingen hoog blijven, dan betekent dat de Fed de controle verliest over een belangrijk monetair anker. In dat geval zal steeds vaker de vraag worden gesteld over het nut van het bestaan van centrale banken.
“Profit-taking with oil was inevitable after Russia’s Defense Ministry stated that some troops are starting to return to their regular bases after completing drills.”
Ruwe olie
Vorige week steeg de olieprijs voor de achtste opeenvolgende week. De situatie in de Oekraïne blijft gespannen. De olieprijs kan door geopolitieke retoriek volatiel blijven naar beide kanten. Rusland exporteerde 43% van haar productie in oktober 2021, ongeveer 4,5 miljoen vaten per dag.
Verassingen blijven vooral naar boven gericht. De wereldwijde olievoorraden waren krap vóór het conflict begon. Deze zullen krap zijn als de situatie eenmaal is afgekoeld. Ofwel, Europa zat al in een energiecrisis voordat de situatie escaleerde. De stijgende spreads tussen de front-maanden is een duidelijk signaal van deze krapte. Ook de optiemarkt ondersteunt de prijs. Doordat de prijs het niveau van $100 per vat nadert, willen verkopers van callopties hun positie afdekken door termijncontracten te kopen.
De Amerikaanse olievoorraad (ex SPR) is teruggevallen naar het laagste niveau sinds 2018
Grote Wall Street banken, inclusief Goldman Sachs, Bank of America (BofA), JP Morgan en Morgan Stanley verwachten dit jaar nog een niveau van $100 per vat. Uitzondering is een commodity analist van Citigroup, die een olieprijsdaling voorspelt mogelijk richting $65 per vat tegen het eind van 2022. Hij verwacht een aanbodstijging van 5,5 miljoen vaten, exclusief de mogelijke vaten uit Iran. Het huidige onder-aanbod is volgens deze analist tijdelijk en door seizoenfactoren bepaald. In het tweede kwartaal zal de oliebalans een overschot laten zien. Het niveau van $90 heeft geleid tot meer boorprojecten.
De angst dat OPEC de markt met olie zal overspoelen is afgenomen in de schalie-industrie. Hogere kosten van arbeid en materiaal zouden de nieuwe schalierevolutie wel wat kunnen afremmen. De Amerikaanse olieproductie zou in 2023 een niveau kunnen bereiken van 12,6 vaten per dag volgens de Energy Information Administration (EIA).
De ruwe olieproductie in de VS blijft hangen rond 11,6 miljoen vaten per dag.
Canada exporteert momenteel grote hoeveelheden zware olie naar de VS. Het grootste deel van deze olie wordt doorgevoerd naar India, China en Zuid-Korea om de verloren vaten uit Venezuela te vervangen. De Canadese oliezandproductie bedraagt 3,5 miljoen vaten per dag. Door pijpleidingbeperkingen blijft de totale olieproductie echter hangen op het niveau van 2018. De oliesector is niet meer de drijvende kracht van BBP-groei die het ooit was.
Het IEA heeft aangegeven dat OPEC+ moeite zal hebben de productiequota te halen. Vorige maand produceerde het kartel en haar bondgenoten 900.000 vaten minder dan gepland. Een aantal landen is niet in staat om de productie te verhogen. Andere landen, zoals Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, lijken niet bereid om te verhogen. De prognose voor de olievraag is opwaarts bijgesteld naar ruim 100 miljoen vaten per dag voor 2022. China zal haar reserves willen aanvullen en is minder gevoelig voor hoge olieprijzen dan de Zuid-Aziatische landen.
Hedge funds en andere geldbeheerders hebben de laatste weken per saldo termijncontracten en opties in olie en olieproducten verkocht. De olieprijs is in minder dan 3 maanden tijd met meer dan 30% gestegen. De vrees voor stijgende inflatie en rente heeft winstnemingen uitgelokt.
Vanaf het midden van januari is de gecombineerde positie echter onveranderd gebleven. De gecombineerde positie staat met 730 miljoen vaten in het 65ste percentiel voor alle weken sinds 2013. Bullish long posities waren 5,6 keer groter dan bearish short posities. Deze ratio bevindt zich in het 74ste percentiel.
Prijs Ruwe olie – Brent april 2022 ($/barrel) – dag candle, log scale
Elektriciteit
De elektriciteitsmarkt werkt zodanig dat de extra CO2-kosten worden doorberekend in alle bronnen van opwek, niet alleen die van gas. Gascentrales bepalen de marktprijs omdat zij de marginale opwekkers zijn. Consumenten betalen dus uiteindelijk voor alle opgewekte elektriciteit ook de prijs van CO2. Dit is winstgevend voor alle bedrijven die weinig CO2 uitstoten.
In Groot-Brittannië gaan stemmen op om extra rechten op de markt te brengen om marktinstabiliteit te voorkomen. Dit omdat de huidige energiecrisis veel huishoudens in de problemen brengt. In een recent onderzoek bleek dat 37% van de Britten financieel niet in staat is om de woning comfortabel te verwarmen tijdens extreem koud weer. Het merendeel van de respondenten probeert geld te besparen (51%) of kan het niet betalen (24%).
Analisten van BofA hebben berekend dat het gemiddelde West-Europese huishouden € 1.200 aan gas en elektriciteit betaalde in 2020. Op basis van groothandelsprijzen, schatten de analisten dat deze energierekening met 54% zal stijgen dit jaar tot € 1.850.
Veel wind en milde temperaturen in Noordwest-Europa zorgen voor relatief lage spotprijzen. Negatieve prijzen zullen waarschijnlijk niet verhandeld worden op de markt door de hoge gasprijs en de verlaagde elektriciteitsproductie in Frankrijk. EDF wil alle reactoren op veiligheid toetsen. Frankrijk heeft 59 kernreactoren in 19 centrales. Er zijn inmiddels corrosieproblemen vastgesteld in 11 reactoren.
Prijs Baseload Elektriciteit (eur/MWh) – week candle, log scale
“NATO was created to keep the Sovjet Union out, the Americans in, and the Germans down.” – Lord Hastings (Lionel Ismay), 1ste Secretaris-Generaal van NAVO.
Aardgas
Bovenstaande quote kan geherformuleerd worden als: “To keep Germany ‘down and price uncompetitive’ versus U.S. goods; to keep Russia ‘out’ from being Europe’s source of cheap energy; and to keep China ‘fenced out’ from EU–U.S. trade.”
Europa moet binnen de smal gedefinieerde invloedssfeer van de VS blijven en zo de voordelen van Chinese en Russische technologie, financiën en handel opgeven.
De energieveiligheid van de EU is niet gegarandeerd als Nord Stream 2 offline blijft. Daarmee is de EU afhankelijk van dure LNG. Hiermee komt ook de leveringszekerheid van gas in de VS zelf in gevaar. Rusland blijft open staan voor onderhandelingen, maar Poetin wekt niet de indruk dat hij onderhandelt om te onderhandelen. Poetin heeft drie voorwaarden: geen (stealth) NAVO in Oekraïne, geen aanvalsraketten bij de Russische grens, en de terugtrekking van NAVO tot de grenzen van 1997.
De laatste 20 jaar heeft Europa de gassector gedereguleerd. Er is fors geïnvesteerd in de uitbreiding van pijpleidingen en LNG-faciliteiten met de bedoeling om meer vrije marktbenadering toe te staan. De prijs zou door vraag en aanbod worden bepaald. Hierdoor zou de korte termijn gasprijs lager zijn. In januari van dit jaar werd een record hoeveelheid LNG naar Europa verscheept, bijna 3 keer zo veel als in januari 2021.
De lage voorraadsituatie veroorzaakt een hoge risicopremie die marktparticipanten bereid zijn te betalen voor onmiddellijke levering, maar die leidt tegelijkertijd tot demand destruction. De vraaguitval zorgde in januari voor een daling van 13% in de industriële gasvraag in West-Europa.
Europa zal komende jaren in toenemende mate kwetsbaar blijven voor de beweeglijke prijs van importgas, ongeacht het gasaanbod uit Rusland. Beleidsmakers kunnen het risico op prijs spikes verkleinen en zich voorbereiden op onvermijdelijke en onvoorspelbare swings in energieaanbod en gebruik.
Het creëren van prijsstabiliteit en energieveiligheid zal komende decennia in belang toenemen als de wereld serieus start met decarboniseren. Een grootschalige energiehervorming en een economisch experiment die nog meer ups & downs in de energiemarkten zal veroorzaken.
Steenkool
Door een temperatuur die 5 graden boven het gemiddelde ligt, staan de Europese steenkoolprijzen onder neerwaartse druk.
De prijs voor zowel 2023 als 2024 daalde vorige week met ongeveer 3%. Het volume aan termijn-contracten en opties die in januari op de Britse beurs ICE werd verhandeld, daalde op jaarbasis met 22%. Het volume lag wel 27% hoger dan in december, toen de lage liquiditeit resulteerde in een hoge prijsvolatiliteit.
De prijs van kalenderjaar 2023 blijft vooralsnog onder $120 per ton en zal mogelijk het niveau van $100 opzoeken.
“If you’re a renewables banker you are going to be busy for the next 30-plus years.”
Emissierechten
Nadat een niveau van € 98,49 was aangetikt door het nieuws van tegenvallende nucleaire opwek door EDF, viel de CO2-prijs door winstneming terug naar € 90.
De prijs daalde onder andere door de verwachting dat de politiek zich zal bemoeien met de carbon markt. Hoe een prijscontrolemechanisme eruit zou moeten zien, is nog niet bekend. In 2019 is de marktstabiliteitsreserve ingevoerd. Deze bepaalt hoeveel emissierechten in reserve gehouden moeten worden, dan wel moeten worden vrijgegeven, om vraag en aanbod in evenwicht te houden.
Gratis rechten worden verstrekt aan in Europa gevestigde bedrijven om carbon leakage te beperken. Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) zou het verstrekken van rechten moeten vervangen. Door deze wijziging wordt verwacht dat de marktprijzen in de toekomst hoger kunnen liggen. Hierdoor steeg de prijs begin februari tot boven € 90 per ton.
Europa moet haar hernieuwbare capaciteitsgroei verviervoudigen tussen nu en 2050 ten opzichte van de laatste 10 jaar. Daarvoor is veel kapitaal nodig. Investeringen in schone energie moeten minstens verdriedubbelen wil de wereld enige kans van slagen hebben op het bereiken van netto-nul emissies.
Het volume in fusies en overnames (M&A) in de hernieuwbare energiesector was in 2021 maar liefst 11 keer hoger dan vijf jaar geleden. Maar de waarde van wereldwijde olie- en gasdeals was afgelopen jaar 10 keer hoger dan de waarde aan hernieuwbare deals.
Prijs Emissierechten – dec-22 contract EEX (eur/t) – dag candle, log scale
Gas
De gasimport via pijpleiding (uit Rusland, Noorwegen, Noord-Afrika en Azerbeidzjan) samen met LNG-import, leverden in 2020 meer dan 80% van het aanbod van aardgas naar de landen van de EU-27 en Groot-Brittannië. Tien jaar geleden was dat nog 65%.
Gastransport via pijpleiding bedroeg 74% van de totale import, LNG was goed voor de overige 26%.
Tussen 2010 en 2020 daalde de gasproductie in de EU-27 landen en Groot-Brittannië met meer dan 50%. Deze daling was het gevolg van de uitputting van bronnen én het gevolg van de uitfasering van aardgasproductie.
Aardgas geconsumeerd in de Europese industriële sector, waar fuel switching moeilijk is, is grotendeels ongewijzigd gebleven. Door de toename van hernieuwbare energie daalde de aardgasconsumptie in de elektriciteitsproductie het meest tussen 2010 en 2014. In 2016 steeg het aardgasverbruik in de Europese elektriciteitssector door de systematische pensionering van kolencentrales in heel Europa en kerncentrales in met name Duitsland. Energie-efficiency maatregelen en elektrificatie hebben in de overige sectoren tot een daling in gasconsumptie geleid.
Inflatie
In januari stegen de Amerikaanse producentenprijzen met 1,0%. Dit is de 21e maand-op-maand stijging. Dat brengt de jaar-op-jaar toename op een recordniveau van 9,7%. Goederenprijzen stijgen harder dan de prijzen van diensten. Energie en voedsel zijn de grootste drivers.
De headline CPI accelereerde in een niet-tijdelijk tempo naar 7,5% op jaarbasis, het hoogste niveau sinds maart 1982.
Financiële markten
Wall street
Is de Federal Reserve dit keer serieus met betrekking tot het verhogen van de rente en het dichtdraaien van de liquiditeitskraan? Zullen onderstaande curves ooit weer convergeren?
De Amerikaanse obligatiemarkt had de slechtste start van een jaar ooit …
Extreme beweging in Amerikaanse rente
Vorige week donderdag was er een grote stijging van de Amerikaanse 2 jaars-rente. Een dergelijke beweging was niet meer gezien sinds het niet zo goed ging met Bear Stearns.
De grootste schok sinds oktober 1979
China – Quantitative Easing
Terwijl in de VS wordt gesproken over Quantitative Tightening (QT) om de inflatie te beteugelen, negeert China signalen van aanhoudende consumentenprijsinflatie. China doet liever nog wat Quantitative Easing (QE) van $1.000 miljard. Deze divergentie leidt vrijwel zeker níet tot een vrolijk einde.
De groei in M2 (secundaire liquiditeitenmassa, snel om te zetten naar liquide tegoeden) was ook onverwacht hoog. En ook de totale social financing was boven verwachting.
Overig
Lithium productie per land
Lithium wordt ook wel het witte goud genoemd voor de ontwikkeling van elektrische auto’s (EV’s). Diverse landen hebben zich gecommitteerd aan de uitfasering van benzine- en dieselmotoren tegen 2040. De recente groei in de adoptie van EV’s heeft geleid tot een verdubbeling van de lithiumproductie tussen 2016 en 2020.
Na WO2 begonnen landen met het produceren van significante hoeveelheden lithium. De jaarlijkse productie tussen 1955 en 1980 bedroeg gemiddeld 5.000 ton. Tot 1995 was de VS de grootste producent, gevolgd door Zimbabwe en Australie. Van 1995 tot 2010 nam Chili de dominante positie over. In die jaren groeide de wereldwijde productie van 9.500 ton naar 28.000 ton.
De opkomst van oplaadbare batterijen en EV’s zorgden voor een nieuwe golf in de vraag. Momenteel produceren Australië, Chili en China ongeveer 86% van de wereldwijde lithium.
Vanaf 2018 hebben Chinese bedrijven $5 miljard aan lithium mijnprojecten in diverse landen opgezet. Dit land domineert de fasen in de lithium-ion aanbodketen van batterijfabricage. De VS loopt achter met een productie van 900 ton in 2020, slechts 1% van de wereldwijde productie. De enige Amerikaanse producent is gevestigd in Nevada met de vijfde grootste lithium reserves ter wereld van 750.000 ton.
Sinds 2015 is de lithium productie gemiddeld met 27% per jaar gegroeid. De mondiale EV-verkoop is in 2021 meer dan verdubbeld met een wereldwijd marktaandeel van 8,6%. Deze groei impliceert dat de vraag naar lithium hoog zal blijven in de komende 10 jaar. S&P Global voorspelt dat de vraag in 2030 ongeveer 2 miljoen ton zal bedragen. Dit betekent dat de vereiste productie moet toenemen met 2200% ten opzichte van het niveau van 2020.
Exploratie zal dus een belangrijke rol blijven spelen voor het aanboren van nieuwe productie-bronnen. Dit is vooral van belang voor Amerika die momenteel achterloopt in de lithium race.