Energie-marktanalyse 20 december 2022
Is Europa’s energiecrisis een zegen?
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten
Introductie
De energiecrisis die afgelopen jaar in Europa begon en dramatisch escaleerde na de sancties van de EU, zorgt voor kopzorgen bij de overheid. Het gaat om de survival van het continent tijdens de winter. Niet iedereen heeft zo’n guur plaatje voor ogen. Een aantal gelooft dat het ergste voor Europa achter de rug is en dat de crisis in feite een dienst heeft bewezen. Deze dienst bestaat uit het vergroten van de capaciteit aan hernieuwbare energie en de herstart van door koolwaterstof aangedreven elektriciteitscentrales.
Europese landen hebben maatregelen genomen nadat Rusland reageerde op de EU-sancties door het dichtdraaien van de gaskraan. Hierdoor werd verzekerd dat het continent deze winter zou overleven. Een reductie van de energievraag was één van deze maatregelen. Een andere was de terugkeer naar koolwaterstoffen voor elektriciteitsproductie. Een derde maatregel was een geplande verlaging van bureaucratische rompslomp die gepaard gaat met de bouw van wind- en zonnesystemen.
Europa kon gas besparen door de reductie van de energievraag. Dit was meer een gevolg van exorbitant hoge prijzen, dan van een verandering in gedrag van energieconsumptie. Een andere oorzaak voor de lagere vraag was de warme Europese herfst. Nu de winter duidelijk is begonnen zal de consumptie stijgen, ongeacht de prijs. Het ergste is mogelijk nog niet achter de rug.
De Guardian rapporteerde vorige week dat Duitsland het risico loopt op gastekorten. Het land is er niet in geslaagd om de consumptie reductiedoelstelling van 20% te halen. De reden hiervoor is het recente koude weer, aldus de Duitse netbeheerder. De EU heeft een target van slechts 15%, want Duitsland is meer afhankelijk van gas. Of de rest van Europa deze target gaat halen zal lastig worden.
Volgens Per Lekander, investeringsmanager bij Clean Energy Transition LLP, is het andere zilveren randje aan de crisis het faciliteren van de uitbreiding van zon en wind. Deze sector heeft echter te kampen met een hevige kosteninflatie in kritische mineralen en metalen. Dit is een trend die alleen maar zal versnellen in de komende jaren. Gedreven door een hogere vraag naar deze schaarse grondstoffen.
Tegelijkertijd boeken windontwikkelaars verliezen. Ze maken zich zorgen over de concurrentie van Chinese bedrijven. De Europese solar industrie is grotendeels afhankelijk van Chinese zonnepanelen.
De grootste zorg blijft echter dat volgende winter strenger zal zijn dan deze winter. Europese landen waren dit jaar nog in staat om voldoende gas zeker te stellen. Voor komende winter moet Europa op zoek naar alternatieven.
“Over the next few months, we’ll have to continue to preserve critical infrastructure in order to achieve energy independence.” – Verena Hubertz, Sociale Democraten
Ruwe olie
Duitsland en Polen hebben eindelijk een overeenkomst getroffen om Russische olie-importen te elimineren tegen het eind van het jaar. Polen zal ruwe olie leveren aan de Duitse Schwedt raffinaderij die 90% van de brandstof voor Berlijn levert. In september nam Duitsland de lokale unit van het Russische Rosneft PJSC in beslag, waaronder drie olieraffinaderijen. De raffinaderij gaat vanaf januari draaien op 70% van haar capaciteit. De drie raffinaderijen van Rosneft Duitsland leveren 12% van de Duitse totale raffinagecapaciteit.
De oliemarkt heeft de impact van de Europese prijslimiet op Russische olie snel genegeerd. Het doel van de price cap is dan ook niet om de financiële situatie van Rusland te raken. Het is eerder bedoeld om een stabiele olielevering te handhaven. De angst is nu dat er niet voldoende vraag is om tegemoet te komen aan het stabiele aanbod. Een reden voor de recente verkoopdruk. Volgens Bloomberg zijn er signalen dat olietankerbedrijven hun schepen niet meer laten varen naar de belangrijke Russische haven Kozmino, het eindpunt bij Oost-Siberië aan de grens van China en Noord-Korea. De prijs van de ladingen ESPO handelt $ 10 boven de G7-prijslimiet. Dit betekent dat alternatieven geregeld moeten worden.
ESPO is een acroniem voor Eastern Siberia-Pacific Ocean, die refereert aan de pijpleiding van Oost-Siberië naar de stille Oceaan. Door de prijslimiet is het volume door de pijpleiding gehalveerd ten opzichte van een maand geleden. De Urals crude, geëxporteerd vanuit West- Rusland en in grotere volumes dan ESPO, vloeit vrij richting klanten in Azië. Geholpen door het feit dat deze olie sinds medio november onder de grenswaarde van $ 60 handelt.
Het is nog te vroeg om te zeggen of de geobserveerde daling in ESPO-volumes structureel is. Er zijn wel signalen dat de ESPO-verkopers moeite hebben om tankers te regelen voor olie-vrachten gekocht voor meer dan $ 60 per vat. Ten minste twee bekende scheepseigenaren, China Cosco Shipping Corp. en het in Griekenland gevestigde Avin International Ltd. weigeren ESPO te transporteren vanaf 5 december. Hun afwezigheid neemt ten minste 5 tankers weg uit de reguliere groep schepen voor olietransport.
Russische autoriteiten hebben een decreet opgesteld die de verkoop van Russische ruwe olie verbiedt aan kopers die deel uitmaken van de Price Cap Coalition. Als het contract een voorwaarde van een prijslimiet bevat, mogen ook geen zaken worden gedaan. Dergelijke verkopen zullen naar verwachting tegen 1 juli 2023 verboden worden door het decreet dat de komende dagen zal worden gepubliceerd. Eind 2022 zal Rusland wetgeving voorbereid hebben die dit formaliseert, aldus Alexander Novak, plaatsvervangend premier van Rusland.
Wereldwijde oliemarkten zijn zwak dit vierde kwartaal. De prompt spread (feb-maart) van Brent staat in contango, een teken van een ruime aanbodsituatie.
Handelaren zijn afgelopen week positiever geworden over de prijsontwikkeling van olie door de heropening in China. De huidige ruime oliebalans is in lijn met de verwachtingen van OPEC+. Als de voorspellingen van OPEC+ net zo precies zijn als voor het vierde kwartaal, zal de wereldmarkt in balans zijn in Q1 van 2023.
De tarieven voor supertankers zijn sterk aan het dalen. De prijs voor een Very Large Crude Carrier (VLCC), met een capaciteit van 2 miljoen vaten ruwe olie, daalde tot $ 38.000 per dag. Dat is 62% lager dan een paar weken geleden.
De productieverlaging door OPEC+ en de afnemende SPR-vrijgaven hebben geleid tot deze malaise in de olietransportsector. Lagere vrachttarieven zorgen voor een prikkel om langere afstanden af te leggen. Bloomberg rapporteert over een Zuid-Koreaanse raffinaderij die 2 miljoen vaten Amerikaanse olie heeft gekocht, levering in maart 2023.
Prijs Ruwe olie – Brent februari 2023 ($/barrel) – week cloud candle, log scale
“The first winter blast is placing a heavy strain on European power grids, after a mild autumn allowed utilities to replenish depleted natural gas reserves. The energy crunch has forced some countries to return to coal, with the UK’s National Grid asking two coal-fired units from its winter reserve to run on Monday.” – Bloomberg
Elektriciteit
Een lager dan normale temperatuur in Noordwest en Centraal-Europa heeft geleid tot een hogere stookvraag en stijgende gas- en elektriciteitsprijzen. Afgelopen vrijdag liep er veel van deze risicopremie uit de markt. Vorige week bereikte de Britse elektriciteitsprijs op de spotmarkt een niveau van boven 2.500 Britse pond per MW.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“How severe this crisis will be and how long it will last greatly depends on how the energy crisis will develop. The national economy as a whole is facing a huge loss of wealth.” Michael Groemling, German Economic Institute (IW)
Aardgas
De Westerse sancties, opgelegd aan Moskou, zijn als een boemerang teruggekeerd. De Russische economie is geen klap toegebracht. Het is pijnlijk gebleken voor de gewone Europeaan en de grootste economie van het blok. Volgens Reuters heeft Duitsland voor € 440 miljard aan energieregelingen opgezet en bedrijven moeten uitkopen. Ook moest de energielevering zeker worden gesteld omdat de toegang tot goedkoop Russisch aardgas wegviel in 2022.
Door de afhankelijkheid van Russisch gas heeft Duitsland beperkt LNG-infrastructuur. Hierdoor moest het land vijf Floating Storage Regasification Units (FSRU) charteren. Het eerste LNG-schip zou afgelopen weekend arriveren. De units zullen slechts een derde van de huidige Duitse gasvraag kunnen dekken. Volgens denktank Ember zijn er plannen voor 19 nieuwe FSRU-projecten in de EU. Een kostenpost van € 9,5 miljard.
De aardgasimport van China zal volgend jaar met 7% toenemen na heropening van de economie. Hierdoor zal de krappe aanbodsituatie wereldwijd verder verergeren. Dit voorspelt staatsbedrijf CNOOC, dat al op zoek is naar LNG-vrachten voor volgend jaar.
Dit jaar is de Chinese gasvraag afgenomen. De import in de eerste 10 maanden van 2022 is met 21,6% gedaald, aldus een rapport van Energy Intelligence. China profiteert van de Westerse sancties tegen Rusland door o.a. de hoge korting op Russische olie.
Nu hebben Chinese scheepswerven record orders ontvangen voor de bouw van LNG-tankers. Tot nu toe heeft China dit jaar al 45 orders ontvangen, vijf keer meer dan in 2021. De bestaande LNG-tankervloot bestaat voor 9% uit Chinese makelij. Dit jaar neemt China 30% van de orders voor haar rekening. Eind november hadden Chinese scheepswerven orders voor 66 tankers in de boeken. Slechts één Chinese scheepswerf heeft ervaring met het bouwen van nieuwe LNG-tankers.
Zuid-Koreaanse scheepwerven ontvangen doorgaans het grootste deel van de orders voor LNG-tankers. Dit land heeft echter haar capaciteit bereikt vanwege het North Field uitbreidingsproject in Qatar. Hierdoor hebben Zuid-Koreaanse scheepswerven een achterstand opgebouwd. De bouwkosten zijn toegenomen. Zelfs kopers uit het buitenland kijken nu naar Chinese bedrijven met nul ervaring in de fijne kneepjes van de LNG-scheepsbouw.
Nederland heeft de eerste levering LNG ontvangen bij de nieuwe terminal. Voorheen kon het alleen LNG via Rotterdam importeren. Golar Igloo en Eemshaven LNG zijn de twee nieuwe FRSU’s. Beiden zijn aangemeerd in Eemshaven en leveren gas aan Duisland en Tsjechië.
Russische LNG wordt door Europa gretig gekocht. Volgens de Wall Street Journal was de import van Russische LNG in augustus met 41% op jaarbasis toegenomen. “Russian LNG has been the dark horse of the sanctions regime”, zei Maria Shagina van het International Institute for Strategic Studies een paar maanden geleden.
De import valt niet onder de sancties. Dit heeft bijgedragen om de Europese energieprijzen onder controle te houden. De aardgasprijzen hebben afgelopen tijd een forse daling gezien. Volgens MarineTraffic zijn er 60 LNG-tankers die rondvaren of verankerd liggen rond Noordwest-Europa, de Middellandse Zee en het Iberisch Schiereiland. Een groot deel van deze schepen is afkomstig uit Amerika.
Europa heeft Azië vervangen als belangrijkste bestemming van U.S. LNG. Het ontvangt nu 65% van de totale Amerikaanse export.
Prijs TTF gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“We’ve issued a notification to warm two winter contingency coal units. This measure should give the public confidence in Monday’s energy supply.” – National Grid (UK)
Steenkool
De National Grid, de beheerder van het Britse transmissiesysteem, heeft twee kolencentrales verzocht klaar te staan om elektriciteit te leveren aan het net, toen het afgelopen week zo koud was. Lage temperaturen en lage windsnelheden waren verantwoordelijk voor het mogelijke tekort. Wind was zaterdag 10 december goed voor slechts 7,6% van de Britse elektriciteit, aldus National Grid ESO. Aardgas produceerde 62% van de elektriciteit, meer dan nucleair 14,4%, wind en biomassa met 4,9%. Kolengestookte centrales produceerde die zaterdag 3,9% van het elektriciteitsaanbod. Alhoewel de twee contingency kolencentrales uiteindelijk niet gebruikt werden, was het de eerste keer sinds de zomer dat de netbeheerder het verzoek deed om deze centrales stand-by te houden. Reden hiervoor is de behoefte aan het zeker stellen van het Britse energie-aanbod deze winter. Uniper, die de kolencentrale Ratcliffe on Soar in Nottinghamshire beheert had eind september 2022 een unit hiervan willen afschakelen, twee jaar voor de aangekondigde datum van uitfasering van kolen door de overheid.
Volgens de International Energy Agency (IEA) is de wereldwijde vraag naar kolen gestegen tot een nieuw hoogtepunt. In haar “Coal 2022”-rapport, dat afgelopen vrijdag is gepubliceerd, is de kolenconsumptie in 2022 met 1,2% toegenomen tot een niveau van meer dan 8 miljard ton in één jaar. Hiermee sneuvelt het oude record uit 2013.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“CBAM will be a crucial pillar of European climate policies. It is one of the only mechanisms we have to incentivise our trading partners to decarbonize their manufacturing industry.” – Mohammed Chahim, member Euopean Parliament
Emissierechten
De weg naar decarbonisatie die de Europese Unie bewandelt zal spoedig een tarief omvatten voor CO2-emissies op geïmporteerde goederen van landen die beschouwd worden als vervuilers. Hierdoor wordt een meer ‘groene’ toekomst beoogd voor de wereldwijde handel.
Na een nacht onderhandelen zijn EU-overheden en Europees Parlement het eens geworden over de belangrijkste delen van CBAM, het “Carbon Border Adjustment Mechanism”. Deze zal geleidelijk in werking treden vanaf de tweede helft van 2023. De nieuwe maatregel zal de eerste zijn in z’n soort. Er zal een CO2-emissiebelasting worden geheven op importen als cement, staal, aluminium, kunstmest, elektriciteit en waterstof.
De bedoeling van CBAM is om de Europese binnenlandse maakindustrie te beschermen tegen concurrenten in landen die CO2-emissies nog moeten reguleren. Daarnaast is het een poging om landen te dwingen een prijs vast te stellen voor carbon. Via belasting of door een cap-and-trade systeem. Mohammed Chahim, de belangrijkste onderhandelaar namens het Europees Parlement, zei in een statement dat CBAM cruciaal is voor het Europese klimaatbeleid.
Op dit moment verschaft de EU gratis CO2-vergunningen voor binnenlandse industrieën om hen af te schermen van buitenlandse bedrijven. Deze regeling zal worden uitgefaseerd zodra het carbon grenstarief volgend jaar van kracht wordt. Brussel zei dat een aantal landen uitgezonderd zullen worden van het tarief mits deze landen een groen beleid voeren die overeenkomt met die van de EU. Er werd gesuggereerd dat Amerika de belasting zou kunnen ontwijken.
De voorlopige overeenkomst tussen de EU-onderhandelaars heeft nog goedkeuring nodig van ministers en het gehele parlement voordat deze kan worden afgedwongen.
Het carbon grenstarief is weer een nieuwe belasting voor de overheid onder het mom van ‘saving the planet’ voor klimaatverandering. Op één of andere manier gelooft de EU dat het reduceren van emissies met 55% in de komende 7 jaar de wereld zal redden. Bovendien zal het tarief op kritiek kunnen rekenen van landen, waaronder China, één van Europa’s voornaamste handelspartners.
De claim dat de “science is settled” wat betreft klimaatverandering wordt al een tijdje gepropageerd. De uitslag van een wereldwijde enquête laat zien dat 37% van de mensen gelooft dat klimaat door natuurlijke factoren wordt bepaald, dus niet man-made is. Het wereldwijde IPSOS-onderzoek heeft mensen uit 30 landen in 5 continenten gevraagd wat volgens hen de reden is van klimaatverandering. Een significant aantal respondenten geeft aan te geloven dat dit fenomeen voornamelijk wordt veroorzaakt door het soort natuurlijke fenomenen dat de aarde in haar geschiedenis gekend heeft. Volgens energiebedrijf EDF, die IPSOS opdracht heeft gegeven om de enquête te houden, was de uitslag “onverwacht”.
Mensen zijn niet meer bezorgd, noch overtuigt het hen van de menselijke oorsprong van het fenomeen. Decennialang heeft een constant bombardement plaatsgevonden met “de boodschap” dat mensen vooral verantwoordelijk zijn voor klimaatverandering. Dit verhaal wordt door een groot deel van de bevolking niet voor zoete koek geslikt.
Joe Biden heeft tijdens het US-Africa Business Forum een plan aangekondigd dat $ 8 miljard beschikbaar stelt voor het sluiten van kolencentrales in Zuid-Afrika. Deze zullen vervangen worden door minder effectieve en veel minder efficiënte groene energie alternatieven. Met andere woorden, er zal $ 8 miljard aan Amerikaans belastinggeld worden gebruikt om een deel van de Zuid-Afrikaanse energie infrastructuur te ontmantelen.
Prijs Emissierechten – Dec-24 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.