Energie-marktanalyse 27 september 2022
De disfunctionele futures markt kan leiden tot de volgende EU energiecrisis.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Inzicht in de Europese energie crisis in één oogopslag
Bron: S&P Global
Introductie
De Europese energiesector is in een perfecte storm beland. Dit zou een nieuwe crisis kunnen veroorzaken waar prijzen stijgen door het gebrek aan liquiditeit, een zogenaamde ‘liquidity crunch’. Scherpe marktbewegingen in aardgas- en elektriciteitsprijzen zorgen voor problemen voor diverse olie- en gasbedrijven met onvoldoende middelen om hun fysieke handelsposities af te dekken en margin calls te voldoen. Een vereiste van de beurs voor extra onderpand die garant moet staan voor de handelsposities als prijzen stijgen.
In maart werd het gebrek aan liquiditeit duidelijk toen handelsfirma’s, nutsbedrijven, oliebedrijven en bankiers het verzoek stuurden naar overheden en financiële instituties, zoals de ECB, voor noodsteun om de energiemarkten te versterken toen de prijzen fors opliepen. Veel handelaren die hun fysieke posities afdekten met een short financieel exposure in de derivatenmarkt, waren gedwongen deze positie terug te kopen (short covering). Dit kwam door de sterk stijgende spotprijzen waardoor margin calls werden getriggerd.
Het uitdagende van de huidige situatie vlak voor de winter is dat verhoogde marge verplichtingen die onderliggende handel mogelijk maken, kapitaal opslurpen van aardgas majors, handelsfirma’s en nutsbedrijven. Sommige bedrijven hebben besloten de handdoek in de ring te gooien. Dat heeft al geleid tot een afname van het aantal marktparticipanten. Hierdoor is de liquiditeit nog meer gedaald, de volatiliteit toegenomen en kunnen prijzen verder stijgen. Senior bankiers en handelaren zeggen dat handelsbeurzen, clearing huizen en brokers, de initiële margeverplichtingen hebben verhoogd van 10-15% tot momenteel tussen 100 en 150% van de contractwaarde. De ICE exchange vraagt marges tot 79% op TTF-termijn contracten. De brief van European Federation of Energy Traders stelde in maart: “The same company which normally expects to experience daily margin cash flows related to price movements of around 50 million euro, now faces variation margin requirements of up to 500 million euro within a business day.”. Het Noorse Equinor, Europa’s grootste gashandelaar, waarschuwde dat energiebedrijven, buiten het Verenigd Koninkrijk, ten minste €1,5 biljoen nodig zouden hebben om aan de margin calls te voldoen. Een beleidsmaker van de ECB twijfelde aan dat getal en zei dat verliezen vele malen lager zijn in dit ‘worst case scenario’. De hoofdeconoom van Trafigura wees recent op het risico van een gebrek aan liquiditeit in de grondstofmarkten: “Open interest and volumes have come down significantly as a result of what is happening on the margining … will ultimately have an impact on the physical volumes that are being traded because physical traders need to hedge.”
Op Europees niveau is gesproken over onderbreking van de derivatenmarkten voor elektriciteit. Deze interventie zou noodzakelijk kunnen zijn om een ‘Lehman Style’ ineenstorting te voorkomen. De vraag is hoe groot de crisis is en of de ECB deze winter moet ingrijpen als prijzen weer stijgen door een gebrek aan liquide markten en meer margin calls worden getriggerd.
“China also has the power to change the fate of the global diesel market, if it were to ease off the brakes on rationalizing its domestic refining industry.” – David Wech, hoofdeconoom Vortexa
Ruwe olie
China exporteerde 1,12 miljoen ton benzine in augustus vanwege hogere exportquota’s voor brandstof en een zwakke binnenlandse vraag. Dat was een stijging van 97,4% ten opzichte van het jaar daarvoor. De Chinese dieselexport is ook aanzienlijk toegenomen en was met 830.000 ton 52% hoger dan in augustus 2021. Naar verwachting zal de export voor het volledige jaar echter lager zijn dan in 2021 als gevolg van de lage exportquota’s van vóór augustus om de binnenlandse brandstofinflatie omlaag te brengen. In werkelijkheid zal de brandstofexport in 2022 40% láger zijn dan in 2021.
Gegevens voor de eerste 8 maanden van het jaar laten een afname van meer dan 30% zien in de export van benzine en een 78,3% daling in de export van dieselbrandstof. Diesel kan een reden tot zorg zijn door de wereldwijde krapte op deze markt. China is het enige land ter wereld met de raffinagecapaciteit om de dieselproductie substantieel te verhogen.
Bijna 7 maanden na de invasie zijn de Russische olie-exporten bestendig gebleven met slechts 400.000 vaten per dag onder vooroorlogse niveaus. Komende december zou het olieaanbod met meer dan één miljoen vaten per dag kunnen afnemen als het embargo van Russische overzeese olie-importen ingaat.
Rusland moet een afzetmarkt vinden voor 2,4 miljoen vaten om haar olie-export op het huidige niveau te houden, aldus het International Energy Agency (IEA) afgelopen week in haar Oil Market Report. Hierdoor zullen Russische export en productie verder kunnen dalen, aldus de IEA. Volgens energiedata firma Kpler zal de helft van het aanbod dat nieuwe kopers zoekt richting Azië en het Midden- Oosten gaan deze winter.
De EU en G7 hopen dat de Russische olie blijft vloeien, maar met een prijslimiet voor Urals. Dit komt omdat er geen maritieme transportdiensten worden verleend aan Russische olie die boven deze prijs wordt verkocht. In theorie is dit wellicht een slim plan. In praktijk zou uitvoering van dit idee tot een veel hogere prijs kunnen leiden door onderbroken handelsstromen, een tekort aan tankers en de nu nog robuuste Russische olie exporten zouden sterk afnemen, aldus analisten. Toch verwacht Rystad dat Rusland een aanzienlijk deel van de volumes kan herbestemmen naar Azië en andere markten, ofwel 75% in een base-case scenario. Hoe dan ook, de volgende verstoring van wereldwijde oliestromen staat om de hoek. De markt zal hierdoor alleen maar krapper worden.
Jarenlange onder-investering in olie- en gasproductie is de belangrijkste oorzaak van de huidige energiecrisis. Als de wereldwijde economie weer herstelt van de vertraging zal het kleine beetje reservecapaciteit snel opgebruikt zijn, aldus Amin Nasser, CEO van Saudi Aramco. Volgens Nasser bedroegen de jaarlijkse investeringen in olie en gas nog $700 miljard in 2014 en daalden tot $300 miljard afgelopen jaar.
Nasser merkt op dat de wereldwijde olievraag sterk blijft, ondanks de sterke economische tegenwind. Saoedi-Arabië heeft plannen de productiecapaciteit te vergroten van 12 tot 13 miljoen bpd tegen 2027, maar niet meer dan dat. Het land is samen met de Verenigde Arabische Emiraten het enige land met extra reservecapaciteit.
Prijs Ruwe olie – Brent november 2022 ($/barrel) – weekly cloud candle, log scale
“There is no sense of panic, just everyone is making sure that their ducks are in a row.” Andrew Rogan, director of operational resilience at UK Finance
Elektriciteit
Banken en financiële firma’s in Londen bereiden zich voor op stroomonderbrekingen deze winter. De bedrijven hebben hun contingency electricity supply plans bijgewerkt om zichzelf en hun klanten te beschermen. Eind juli ontkwam Londen aan een blackout in het oosterse deel van de stad doordat elektriciteit uit België geïmporteerd kon worden tegen een prijs van € 10.000 per megawatt-uur, 5.000 % meer dan de gebruikelijke prijs. Buiten Groot-Brittannië zetten Europese banken zich schrap voor mogelijke stroomuitval en energierantsoenering. Back-up generatoren moeten zorgen voor continuïteit van bank- en pintransacties.
De tijdelijke opheffing van de handel in energiederivaten zou de energiemarkten van de Europese Unie kunnen helpen om te balanceren, zoals de financiële markt regulator van de EU heeft voorgesteld. De suspension zou alleen toegepast worden als prijzen een bepaald niveau bereiken, verklaarde de European Securities and Markets Authority (ESMA). Hierbij werd opgemerkt dat het aantal tijdelijke onderbrekingen afgelopen weken erg laag was ondanks de al bestaande circuit breaker mechanismen die gebruikt worden. De Financial Times (FT) rapporteerde vorige week dat de EC niet publiekelijk had erkend dat er weinig oplossing geboden kon worden door te interveniëren op de energiemarkten. Volgens de commissie was de stress op de markt niet veroorzaakt door “malfunction” zoals eerder werd beweerd. De actie van de ESMA komt als antwoord op de liquiditeitscrisis op de Europese energiemarkten. Dit liquiditeitsprobleem is het gevolg van verhoogde prijsvolatiliteit, vooral in aardgas. Door deze beweeglijkheid verkeren veel spelers op de energiemarkt in een positie waarin ze niet kunnen voldoen aan margin calls. Hier is niet correct op geanticipeerd toen de handelsposities werden ingenomen. De EC heeft beloofd bij te staan, waaronder directe interventie in de markt en door het verschaffen van directe liquiditeitsinjecties aan bedrijven die dat nodig hebben.
Frankrijk is van plan Électricité de France (EDF) volledig te nationaliseren. Dit komt op het moment dat het bedrijf een grote winstdaling van € 29 miljard verwacht. Het nucleaire energiebedrijf is momenteel voor 84% in handen van de Franse staat. Het verlies is te wijten aan een aaneenschakeling van onfortuinlijke gebeurtenissen die hebben geleid tot het offline gaan van meer dan de helft van de 56 reactoren, een historisch dieptepunt. De nucleaire sector van Frankrijk is op het meest slechte moment getroffen door meerdere problemen. De situatie is verergerd door droogvallende rivieren in Europa. Hierdoor hebben een aantal Franse en Zwitserse centrales onvoldoende water voor het koelen van hun systemen. Als gevolg hiervan staat de Franse nucleaire output op een all-time low. Dit is van belang voor het land aangezien het 70% van haar energie uit nucleaire elektriciteit haalt. In het algemeen is Frankrijk een netto exporteur van energie, dankzij haar robuuste en betrouwbare nucleaire sector. Nu wordt het gedwongen energie te importeren in een historisch krappe markt.
Het Europese continent zit in een crisis met extreem hoge energieprijzen door een game of chicken met Moskou. Vlak na de Russische invasie werkte de EU richting het reduceren van afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen met de bedoeling energiesancties in te stellen. De timing van de Franse nucleaire ineenstorting is des te tragischer door het politieke gehakketak met Rusland. Frankrijk is lang het visitekaartje geweest voor nucleaire energie, met het hoogste productieniveau per capita en een evangelische ijver voor de ontwikkeling van nucleaire energie voor het verhogen van de energiezekerheid in het tijdperk van ‘klimaatverandering’.
Duitsland is druk doende een wintercrisis te voorkomen. Het land heeft daartoe recent de raffinage assets van Rosneft overgenomen. Vorige week werd een lek geconstateerd bij de Duitse kerncentrale Isar 2 in Bavaria. Hierdoor zal de centrale in onderhoud moeten in oktober. De centrale zou begin volgend jaar permanent worden afgeschakeld volgens het plan om nucleaire energie uit te faseren. De dreigende energiecrisis heeft echter voor de nodige discussie gezorgd en mogelijk voor een uitstel van de uitfasering. Volgens Reuters is er een week nodig voor de reparatie van het lek, zodat Isar 2 operationeel kan blijven voorbij 31 december. Operationeel betekent in dit geval alleen als noodreserve, want de twee overblijvende nucleaire reactoren zullen geen energie produceren. De uitfasering kan op steeds minder steun rekenen te midden van de energiecrisis. De Duitse gasbuffer is nu voor ongeveer 87% gevuld. Critici hebben aangegeven dat de Duitse koopwoede om de gasvoorraden te vullen de prijzen verder heeft opgedreven, waardoor buurlanden ook met hogere prijzen te maken hebben.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2023 (eur/MWh) – weekly cloud candle, log scale
“This is not a one winter story, let’s just make it very, very clear.” Amrita Sen, Energy Aspects
Aardgas
Europa moet op zoek naar olie en gas door een gereduceerd energie-aanbod. De belangrijke exportroutes van gas via pijpleiding zijn afgesloten door de sancties tegen Rusland en Moskou. De huidige crisis zal langer duren dan een paar maanden. Europa zal de vraag moeten rantsoeneren om de markt te balanceren, niet alleen deze winter, maar ook de volgende winter(s). Dat zegt Amrita Sen, hoofd-onderzoeker en oprichter van Energy Aspects.
Afgelopen week zei de Bundesbank in haar maandrapport dat Duitsland door de energiecrisis in een recessie is geduwd die komende wintermaanden verder zal verdiepen. Uniper zal worden genationaliseerd om te voorkomen dat Duitse energie- en gasleveranciers omvallen.
De bailouts en nationalisaties van nutsbedrijven zullen niet eindigen bij Uniper. Berlijn is van plan ook een paar andere nutsbedrijven over te nemen. Het goede nieuws is dat de gasbuffer voor bijna 90% is gevuld. Deze voorraad is goed voor twee maanden en zonder verhoogde LNG-import kan de situatie nijpend worden deze winter. In heel Europa worden industrieën gedwongen hun productie terug te schroeven of volledig te stoppen met hun activiteiten. Diverse industriële samenwerkingsverbanden waarschuwen dat de EC-voorstellen niet afdoende zullen zijn voor het reduceren van energieprijzen om huishoudens en bedrijven door de winter te loodsen.
Amerikaanse schalieproducenten hebben moeite de gasvraag bij te houden van binnenlandse elektriciteitsproducenten en consumenten in Europa en Azië die vervanging zoeken voor Russisch aanbod. Dit aanbod is weggevallen door het geopolitieke conflict in Oekraïne en de daaropvolgende sancties. Volgens gegevens van de Amerikaanse Energy Information Administration (EIA) staan de voorraden sinds januari onder het 5-jarig pre-lockdown gemiddelde. Er zijn geen signalen dat het tekort snel zal verdwijnen ondanks boven gemiddelde prijzen. Amerikaanse elektriciteitsproducenten verstoken record volumes aan gas vanwege ‘afgeschreven’ kolencentrales en beperkte hydro-productie door droogte in Westerse staten. Ook de export van LNG staat op een recordniveau nu nieuwe terminals operationeel zijn geworden. Door aanhoudende schaarste noteert de front maand futures prijs meer dan twee keer zo hoog als het seizoengemiddelde van 2011 – 2020. Dit is het hoogste niveau sinds 2008, na aanpassing voor inflatie.
Het aantal boorputten voor gas is toegenomen van 106 begin dit jaar naar 166. Deze rig count van gas stond tijdens de eerste lockdowns van 2020 op 68. Olie rigs (die ook wat gas produceren) zijn van een niveau van 172 in 2020 gestegen naar 591, aldus Baker Hughes, dienstverlener ter velde. De Amerikaanse gasproductie is met 4% toegenomen in het tweede kwartaal van 2022, vergeleken met dezelfde periode in 2021. Deze groei was onvoldoende om te voldoen aan de sterke binnenlandse en buitenlandse vraag én het aanvullen van de leeg getrokken buffers. Voorraden zijn kwetsbaar voor een late orkaan in de Golf van Mexico, een kouder dan normale winter of een ijsstorm in belangrijke productiegebieden in Texas. Het lage voorraadniveau impliceert echter dat er maar weinig schokabsorptie aanwezig is. Het systeem kan snel onder druk komen als de onttrekkingen tegen de bovenkant van de historische range liggen, of zelfs daarboven.
Overheden in Europa hebben maatregelen aangekondigd voor het reduceren van energierekeningen en energiegebruik. De EC heeft nationale overheden verzocht manieren te vinden de elektriciteitsvraag met 10% te verlagen. Diverse lidstaten hebben eigen plannen om huishoudens en bedrijven af te schermen. Deze maatregelen lijken effect te hebben op de gasprijzen en de Europese benchmark is in een dalende trend, alhoewel de month ahead prijs nog steeds op een zeer hoog niveau staat vergeleken met historische niveaus.
Prijs TTF gas leverjaar 2023 (eur/MWh) – daily cloud candle, log scale
“The need for a diversified supply mix and increasingly one that doesn’t rely on a global commodity as a fuel source is important.”
Kolen
De Chinese import van ruwe olie en kolen uit Rusland explodeerde in augustus. Toch moest Rusland, voor de eerste keer in 4 maanden, de positie als grootste leverancier overlaten aan Saoedi-Arabië, terwijl de Russische kolenexport een record niveau bereikte.
China is Ruslands grootste koper van olie, vooral nu veel landen uit de Westerse wereld sancties hebben opgelegd op Russische energie. De importen uit Rusland stegen toen Chinese onafhankelijke raffinaderijen hun aankopen verlengden van de goedkope Russische leveringen, die concurrerende vrachten uit West-Afrika en Brazilië uit de markt hebben geprijsd.
De Chinese kolenimport uit Rusland nam sterk toe in augustus. Deze was hoger dan de maand daarvoor. Het bereikte het hoogste niveau in 5 jaar. Dit kwam doordat elektriciteitsbedrijven in de grootste kolenconsument ter wereld overzees aanbod zochten om te voldoen aan de stijgende vraag door het extreme hete weer. Prijzen van Russische kolen zijn gestegen omdat zowel China als India hun aankopen hebben uitgebreid, zeiden handelaren. Maar ze zijn nog steeds goedkoper dan de binnenlandse kolen van dezelfde kwaliteit.
Tijdens de ernstige droogte en hittegolf in het westen en zuiden van China eind juli, hebben kolencentrales hun productie verhoogd om aan de spike in de vraag voor airconditioning te voldoen en het aanbodtekort vanuit hydro power stations op te vangen. Ook steeg de vraag naar thermische steenkool van hoge kwaliteit, zoals Russische kolen, om de opwek efficiency van elektriciteit te verbeteren.
Elektriciteitsbedrijven zullen naar verwachting hun importen in oktober vergroten om voorraden aan te vullen voor het stookseizoen. Dit zal in het grootste deel van Noord-China starten in mid-november. Als de Renminbi echter verder deprecieert, zal geïmporteerde steenkool weer duurder worden voor Chinese kopers. Dit zou de vraag wat kunnen drukken.
Prijs ICE Coal leverjaar 2023 (usd/t) – weekly cloud candle, log scale
Emissierechten
Environmental, social and governance (ESG) was twee decennia geleden bedacht door een kleine groep die werkte in de United National Environment Programme Finance Initiative. Volgens Paul Clements-Hunt, die het team leidde, was het keerpunt voor ESG de financiële crisis van 2007 – 2008. Publiek vertrouwen in bankiers stortte in en ESG bood hen een weg van verlossing. De bijkomende schade aan de reële economie, ofwel Main Street, en de levensstandaard door de vergroening van Wall Street was van ondergeschikt belang, behalve de groeiende politieke terugslag in de Republikeinse staten. Een dergelijke backlash vindt al plaats.
De Investor Agenda’s 2022 Global Investor Statement to Governments, die wordt uitgegeven voordat de VN-klimaatconferentie van start gaat, vraagt alle bedrijven te tekenen voor bindende net zero targets. 532 investeerders met bijna $ 39 biljoen aan assets-under-management (aum) hebben getekend. De meest significante ontwikkeling is het ontbreken van de drie grootste institutionele investeerders BlackRock, Vanguard en State Street. Zij hebben niet getekend. Voormalige BlackRock senior executive Terrence Keeley schrijft in de Wall Street Journal dat twee academische studies aantonen dat de verliezen van investeerders veroorzaakt door het onderpresteren van ESG-fondsen, niet worden gecompenseerd door bredere winsten voor de samenleving. Komt dit als een verrassing?
In competitieve markten is winst een maatstaf van de waarde die bedrijven toevoegen aan de bronnen die ingezet worden. De zoektocht naar winst door non-ESG investeerders helpt kapitaal te alloceren naar bedrijven die dat kapitaal het meest efficiënt kunnen benutten. Keeley legt uit dat alle ESG-fondsen een rapport zouden moeten verzorgen over de bredere, positieve impact die zij genereren. Liberty Energy Inc. uit Denver, een toonaangevend bedrijf in de olievelddienstverlening, gebruikt een dergelijke benadering met haar 2022 duurzaamheidsrapport “Bettering Human Lives”. Dit rapport merkt op dat alle energiebronnen positieve en negatieve effecten hebben op mensen en hun omgeving. Sinds de geboorte van de olie- en gasindustrie in de tweede helft van de 19e eeuw, is de levensverwachting verdubbeld, extreme armoede sterk afgenomen en de menselijke vrijheid vergroot. De transformaties die de moderne wereld hebben voortgebracht zouden niet hebben kunnen optreden zonder fossiele brandstoffen.
Aardgas is goed voor 80% of meer van de productiekosten van op stikstof gebaseerde kunstmest. Een belangrijk aandachtspunt is de verlichting van energie armoede. Gedurende de afgelopen twintig jaar heeft 1 miljard mensen wereldwijd voor de eerste keer toegang gekregen tot elektriciteit. Een andere 1 miljard heeft nog steeds geen toegang, weer een andere 1 miljard heeft slechts onderbroken toegang. Meer dan 2 miljard mensen koken hun voedsel en verwarmen hun woningen door het verbranden van hout, mest, of andere vormen van biomassa, die indoor vervuiling veroorzaakt.
Cargill: sancties tegen Rusland leiden tot meer scheepsemissies. De unilaterale sancties van Westerse landen tegen Moskou veroorzaken meer man-made carbon-dioxide emissies door de scheepvaartindustrie. Europa heeft de energie-toeleveringsketens herschikt, weg van Rusland, door energieproducten van ver weg te sourcen. Jan Dieleman, hoofd oceaantransport van Cargill Inc., vertelde Bloomberg dat Europese importeurs tankers huren voor lange afstand transport vanuit landen aan de andere kant van de globe. Waren er geen sancties geweest, dan konden aardgas en andere geraffineerde energieproducten via pijpleiding van Rusland naar Europa stromen.
Maar sinds Europa vastberaden is in sneltreinvaart haar volledige energietoeleveringsketen weg van Rusland te verschuiven, huren EU-importeurs tankers om LNG uit Azië te halen. Dieleman stelt dat hogere brandstofkosten voor schepen inhoudt dat scheepsvervoerders overstappen op meer vervuilende brandstoffen zoals diesel of ruwe olie op deze lange afstand ‘tripjes’. Tegelijkertijd herstarten EU-landen hun gas-en kolencentrales. Het feit alleen al dat Europa LNG van Azië koopt op langere routes met schepen die meer vervuilend zijn is volledig hypocriet voor de safe the planet houding van het EU-blok. Voor een beetje context; scheepvaart is verantwoordelijk voor bijna 3% van de human-made CO2-emissies.
Tesla: significante verhoging van de Europese snel laad prijzen. Volgens een nieuw rapport van Electrek verhoogt Tesla de prijs van haar Supercharger stations significant in Europa. De stijgende prijzen zijn niet alleen een last voor EV-bezitters, maar beginnen ook het narratief uit te dagen dat EV’s goedkoper zijn in het dagelijks gebruik. Met stijgende prijzen bij snellaad stations, wie weet hoe lang dat beoogde “voordeel” zal blijven bijdragen aan de vraag naar EV’s. De blog betreurde dat het eerst niet meer dan $5-10 kostte voor een volledige laadbeurt. Nu komt de prijs dichter bij $30. Een paar dollar meer en het kost bijna net zoveel als een volle tank US gasoline.
Prijs Emissierechten – Dec-22 contract EEX (eur/t) – daily cloud candle, log scale
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.