Energie-marktanalyse 29 november 2022
Elektrische oorlogen
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten
Introductie
De Poolse boer die foto’s nam van een raketwrakstuk heeft mogelijk de wereld gered van WO III. Het wrakstuk bleek later afkomstig te zijn van een Oekraïense S-300. De eerste nieuwsberichten dat Rusland erachter zat, werden daarna overschaduwd door de misinformatie dat Oekraïne op Russische raketten had geschoten die uit een onmogelijke richting zouden zijn gekomen, namelijk Polen. Daarna kwam Amerika met de dooddoener dat Rusland sowieso schuld droeg. Kiev schoot op Russische raketten die niet in de lucht hadden moeten zijn. En die dat ook niet waren.
Doel van deze misinformatie is het veroorzaken van een “wereldcrisis” tegen Rusland. De belangrijkste oorzaak hiervan is paniek. Het collectieve westen ziet hoe Moskou haar leger mobiliseert, terwijl de elektrische infrastructuur van Oekraïense wordt uitgeschakeld op een manier die aanvoelt als een Chinese marteling. De Speciale Militaire Operatie (SMO) heeft nu plaatsgemaakt voor de Counter-Terrorist Operatie (CTO).
Een aantal terroristische aanvallen gericht op de Nord Streams, de Krimbrug en de Zwarte Zee vloot heeft de onvermijdelijkheid aangetoond van meer dan een “militaire operatie”. Dat brengt ons bij Elektrische Oorlog die als tactiek gehanteerd wordt. Over een wapenstilstand wordt al weken gesproken, maar dat zal de oorlog niet beëindigen. De diepere, Russische voorwaarden – een einde aan de NAVO-expansie en “indivisibility of security” – zijn in december 2021 duidelijk gecommuniceerd naar Washington en Brussel. Deze zijn vervolgens verworpen.
Sindsdien is er niets conceptueels veranderd. Samen met steeds meer Westerse wapenleveringen aan Oekraïne, met name lange afstandswapens, kon Rusland niets anders doen dan uitbreiding van het oorspronkelijke SMO-mandaat. Dit houdt volgens Poetin in: denazificeren en demilitariseren. Maar nu omvat het mandaat ook Kiev en Lviv.
Dat brengt ons bij de huidige campagne van de-elektrificatie als ook bij het bereik en de diepte van Elektrische Oorlog. Nu lijken Washington en NAVO wanhopig om de situatie zo veel mogelijk te verergeren. En dat is Plan A, want er is geen Plan B. Op geo-economisch gebied intensiveert Amerika de New Great Game. Zo wordt de wanhoop zichtbaar door de poging om de doorvoerhavens voor energie te controleren en de prijs vast te stellen. Rusland lijkt onaangedaan en gaat door met investeren in Pipelineistan richting Azië. Hiermee wordt de multimodale International Nort South Transportation Corridor (INTSC) zeker gesteld, met India en Iran als belangrijkste partners. En de prijs van energie wordt vastgesteld via OPEC+. Het collectieve Westen gelooft dat het de proxy oorlogskaart van Oekraïne in handen heeft, à la “Grand Chessboard” van Brzezinski.
Rusland zet in op realiteit, met economische kaarten: voedsel, energie, zekerheid van hulpbronnen en een stabiele economie.
“If you put the price cap too high, it doesn’t really bite” – Valdis Dombrovskis
Ruwe olie
De EU stelt de besprekingen over het prijsplafond op Russische olie uit tot maandag 5 december.
Polen en de Baltische staten verwerpen een prijslimiet van $ 65 per vat als te soft en te genereus richting Moskou. Rusland verkoopt haar olie nu onder dit niveau, met India en China als grootste partijen. De productiekosten van een vat Russische olie bedragen $ 20. Hierdoor is het hele idee van een prijs cap betekenisloos en slechts een oefening in virtue signaling. Griekenland wijst alle voorstellen onder $ 70 af. Dit is de bovenkant van de voorgestelde prijs range en het huidige prijsniveau van Russische Urals.
Polen eist extra sancties, een controlemechanisme en een prijslimiet onder het marktniveau. Malta, Cyprus en Griekenland geven de voorkeur aan een hoger prijsniveau zodat de olie kan blijven vloeien. Hun significante scheepvaartindustrie zou het hardst worden getroffen door een belemmering van Russische olievrachten. Deze landen vinden de limiet te laag en eisen compensatie voor het verlies aan omzet en meer tijd om zich aan te passen.
De Grieken houden ondertussen nog steeds een oogje dicht voor de ship-to-ship transfers waarmee Rusland stilletjes het olie-embargo kan omzeilen. Een andere mogelijkheid is om een 80.000-ton olietanker maar te vullen met 50.000 vaten olie, waarmee de vrachtprijs dichter bij de marktprijs wordt gebracht. Hierbij is wel samenwerking nodig met intermediaire landen. Dat zal waarschijnlijk geen probleem vormen.
In de afgelopen maanden waren de olie-exporten van Maleisië naar China 1/3de meer dan de wekelijkse olieproductie. Maleisië werkt ook samen met Iran en Venezuela om sanctie regimes te overtreden. Paradoxaal genoeg zou Rusland steun van OPEC-landen kunnen verwachten. Voor deze landen vormt een mogelijk kopers kartel een risico die de hele oliemarkt en de prijsvorming kan manipuleren. Als het kartel erin slaagt Rusland te onderwerpen aan het prijsplafond, zouden de Arabische landen de volgende kunnen zijn. Als Rusland de prijslimiet tegen wil gaan door haar productie te verlagen, zou Saoedi-Arabië terughoudend kunnen zijn de olie-export te vergroten ter compensatie van de Russische productieverlaging.
Het is nog onduidelijk of de grootste nieuwe kopers van Russische olie, India en China bereid zijn mee te doen met de price cap coalition. Zeer waarschijnlijk doen ze niet mee. Dat alleen al zou de onhaalbaarheid van het plan aantonen. Daarnaast hebben EU-landen een incentive om vals te spelen.
Er zijn twee mogelijke scenario’s:
- Het plafond faalt en doet niets.
- De limiet faalt spectaculair en drijft de prijs hoger doordat de olie andere routes gaat afleggen.
Olie die normaal richting de EU zou gaan, gaat dan naar China en India. De EU moet dan Amerikaanse olie kopen of bij de OPEC aankloppen. Dit betekent langere routes en hogere kosten. Landen worden gedwongen te kiezen tussen twee prioriteiten die bijna onmogelijk zijn op te lossen: het afknijpen van de inkomstenstroom naar Rusland enerzijds en het voorkomen van potentiële pijnlijke spikes in de olieprijs anderzijds, die de wereldeconomie schade kunnen berokkenen.
Rusland blijft overigens herhalen dat het geen olie verkoopt aan landen die een prijsplafond hanteren. Bloomberg meldt dat diverse vrachten met Russische ESPO (Eastern Siberia-Pacific Ocean) voor levering in december, onverkocht blijven. Het nieuwsbureau citeert hierbij “traders with knowledge of the matter”. Er is terughoudendheid onder de verkopers en Chinese kopers om deals te sluiten totdat er meer duidelijkheid is over het exacte niveau van de prijslimiet.
Als het niveau te laag wordt vastgesteld moet de partij verantwoordelijk voor verscheping en verzekering – dit kan koper of verkoper zijn afhankelijk van contractvoorwaarden – op zoek gaan naar dienstverleners die niet uit de EU komen. Hierdoor wordt het proces drastisch gecompliceerd en verandert het financiële plaatje van de deal.
De Russische overzeese brandstofexporten zijn gestegen naar het hoogste niveau sinds 2017 voordat EU-beperkingen op import en verscheping van kracht worden. China en India zijn grote leveranciers geworden van Russische olie aan Europa. De olie die wordt verkocht, wordt alleen geen Russische olie genoemd, maar Chinese en Indiase olie.
Vorige week maandag bereikte de prijs van een benchmark key crude oil trading route $ 100.000 per dag, aldus inschattingen van Bloomberg. Dat is het hoogste tankertarief sinds begin 2020. Russische olievrachten vanaf Baltische havens doen nu maanden over een retourtje Azië, nu de belangrijkste exportmarkt van Moskou. In plaats van slechts een week van een Russisch Baltische haven naar Rotterdam.
De stijging van vrachttarieven draagt bij aan de onzekerheid voor kopers van ruwe olie, boven op het olie-embargo dat ingaat op 5 december. Sommige analisten zeggen dat er onvoldoende niet-Westerse tankers beschikbaar zijn om de huidige volumes Russische olie naar de markt te brengen. Andere analisten merken de verhoogde koopactiviteit van schepen door onbekende entiteiten in de afgelopen weken. Zij geloven dat het Rusland is die deze olie-exporttactiek kopieert van Iran en Venezuela. Deze landen exporteren al jaren ruwe olie onder de radar nadat Amerika hun olie-exporten in 2018 en 2019 had gesanctioneerd.
Termijncontracten en swaps in olie laten in toenemende mate tekenen zien van afnemende zorgen over het aanbod. Tegelijkertijd verzwakt de vraag naar olie. De prompt spreads van de Amerikaanse benchmark, West Texas Intermediate (WTI) staan al in contango. Een teken van voldoende korte termijn aanbod. De prijs van de front maand Brent daalde begin vorige week onder die van de tweede contractmaand.
Als de forward curve in contango is, althans de eerste maanden, geeft de markt overaanbod aan. Handelaren maken hier gebruik van door olie op te slaan voor levering op een tijdstip verder in de toekomst. Backwardation is het omgekeerde: de prijs van de eerste maand noteert in dat geval boven die van de daaropvolgende maand. Een teken van schaarste en hamstergedrag.
Een andere oliemarkt-maatstaf is de premie van Oman futures boven Dubai swaps. Deze wordt nauwlettend gevolgd als indicator voor de vraag uit de belangrijkste olie-importerende regio, Azië. Deze premie daalde afgelopen donderdag tot onder $ 1 per vat. Volgens Bloomberg bedroeg deze premie in maart van dit jaar nog meer dan $ 15 per vat. In november daalde de premie ongeveer 80%, een teken van een sterk verzwakte vraag.
De olieprijs staat deze maand onder druk door de afname van economische activiteit in China door lockdowns en leeglopende vastgoedzeepbel. Volgens Nomura zijn de quarantaine gebieden goed voor bijna 20% van China’s Bruto Binnenlands Product.
Prijs Ruwe olie – Brent januari 2023 ($/barrel) – week cloud candle, log scale
“Building these high-voltage interconnections and upgrades can take years, which is why it’s important to take action right now.” – National Grid Amerika
Elektriciteit
In een nieuw rapport van de National Grid wordt gesteld dat een upgrade van het elektriciteitsnet nodig is om de nieuwe vraag aan te kunnen. Het nutsbedrijf die t de elektriciteit en gas verzorgt voor delen van New York en Massachusetts. Het bedrijf zegt dat deze upgrade noodzakelijk is vanwege de snelle toename van het aantal elektrische wagens. Tegen 2035 zal een oplaadstation naar verwachting evenveel elektriciteit vragen als een sport arena of kleine stad. Dat is ongeveer 19 megawatt aan peak power. Tegen 2045 zouden deze oplaadstations meer dan 30 megawatt aan capaciteit vergen, met een piekverbruik van een grote productiefabriek. Op dit moment is de impact van het opladen van EV’s op het elektriciteitsnet nog klein. Er is voldoende reservecapaciteit om de huidige vloot auto’s, SUV’s, bestelbusjes en pick-up trucks te bedienen.
Als de EV-adoptie verder uitbreidt zal de elektriciteitsvraag toenemen en zal nucleaire elektriciteitsopwekking de beste vorm zijn van on-demand clean energy. Het Witte Huis begrijpt dat nucleair de toekomst is voor een duurzaam, schoon netwerk. Haast is geboden om een grote hoeveelheid financiering zeker te stellen voor een binnenlandse uranium strategie. Zon en wind zullen niet voldoende zijn voor het ambitieuze plan om de helft van alle nieuw verkochte wagens tegen 2030 elektrisch te laten zijn.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2023 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Even a short intervention would have severe, unintended and irreversible consequences in harming market confidence that the value of gas is known and transparent.” – Europese Federatie van Energy Traders in Financial Times
Aardgas
Vorige week kwam de Europese Commissie met een “safety price ceiling” voor de gasprijs van € 275 per megawattuur. Waar de prijslimiet op Russische olie een ‘cap’ wordt genoemd, wordt de term ‘ceiling’ blijkbaar voor gas gebruikt.
Mogelijk verwelkomen nationale overheden dit nieuwe instrument, marktparticipanten zijn er minder blij mee. De energiemarkten zouden door het instrument onherstelbare schade kunnen oplopen. Zo blijkt uit bovenstaande quote van EFET, de Europese Federatie van Energy Traders. De dreiging van een prijslimiet op front maand gascontracten zou de markt kunnen belemmeren en minder transparant maken.
Volgens de Commissie wordt de stabiliteit van het financiële systeem en de termijnmarkten gegarandeerd doordat de prijslimiet beperkt is tot het eerste maandcontract. Hierdoor zijn handelaren vrij om Over-The-Counter (OTC) gas te verhandelen of om op de spotmarkt actief te zijn. De industrie vreest echter onverwachte en excessief hoge margin calls op de OTC-markt volgens handelaren en exchange operators, als ook de mogelijkheid van de beurzen om wanbetalingen (defaults) aan te pakken.
De LNG-koppeling is vooral een zorg omdat LNG-markten volgens handelaren een stuk minder liquide zijn en ook volatieler dan de TTF-markt. De prijsvorming op laatstgenoemde markt is gebaseerd op daadwerkelijke transacties. De handelswereld is dusdanig in beroering dat de EFET afgelopen week de Commissie heeft gewaarschuwd dat beurzen door de prijslimiet worden gedwongen de handel stil te leggen. Ze zijn dan niet meer in staat om transacties correct te laten verlopen.
Daarnaast zijn diverse EU-lidstaten bang dat de prijslimiet een hogere gasvraag zal aanmoedigen in een tijd dat de vraag gereduceerd moet worden. De Commissie heeft hierop het antwoord: activering van een verplicht energiebesparingsmechanisme waarover eerder dit jaar overeenstemming is bereikt. Een aantal maanden geleden is de vrijwillige versie ervan gelanceerd. Of dit voldoende is, en belangrijker nog, of dit geen ernstige onbedoelde gevolgen zal hebben, blijft een open vraag voor nu. Hoewel er nog geen overeenstemming is bereikt over het prijsplafond zijn er volgens de Tsjechische industrieminister Jozef Sikela andere belangrijke maatregelen genomen, waaronder gezamenlijke gasaankopen, aanbodsolidariteit in tijden van nood en het versnellen van het goedkeuringsproces voor hernieuwbare energie.
Als laatste belangrijke reden tegen een plafond geeft Goldman Sachs aan dat commerciële settlements en risicomanagement verstoord kunnen worden. Een limiet heeft mogelijk impact op de settlement prijzen voor bestaande contracten en de waarde van bestaande hedges. Dit kan de effectiviteit van bestaand risicomanagement beleid door marktparticipanten doorkruisen.
Qatar en China hebben een LNG-deal gesloten voor een termijn van 27 jaar. QatarEnergy tekende hiermee het langste termijncontract in de geschiedenis van de LNG-industrie voor de levering van vloeibaar aardgas aan staats-energiegigant Sinopec. Het bedrijf zal vanuit het North Field East (NFE) expansieproject LNG leveren aan China Petroleum & Chemical Corporation (Sinopec) met een volume van 4 miljoen metric ton per jaar (mmtpa).
Qatar geeft de voorkeur aan lange termijncontracten met afnemers, waar Europa dit jaar nog over klaagde. Maar recentelijk zijn zelfs Europese bedrijven onderhandelingen gestart met LNG-leveranciers over aanbod voor de langere termijn. China wil LNG zeker stellen om spotaankopen te vermijden door de onzekerheden over de Aziatische spotprijzen in de komende jaren. De NFE en North Field South projecten zullen naar verwachting online komen in 2026 en 2027, respectievelijk. De totale LNG-productiecapaciteit van Qatar zal dan 126 mmtpa bedragen.
Nog maar 15 jaar geleden produceerde de Europese Unie meer aardgas dan Rusland exporteerde. Aldus de EIA. Het herhalen van de in het verleden gemaakte fouten en het vasthouden aan een gefaald beleid van actieve interventies hebben de structurele ramp alleen maar verergerd.
De buitensporige kosten van elektriciteit en gas in Europa zijn niet het gevolg van marktgebreken, maar van een volledig onhoudbare kostenstructuur. Daarbij worden consumenten gedwongen worden om steeds hogere belastingen te betalen, maar ook een verborgen CO2-belasting, subsidies, en andere stijgende regulerende kosten. Volgens Eurostat bestaat meer dan 60% van een gemiddelde Europese huishoudrekening uit belastingen en regelgevingskosten. Brussel kan geen water in wijn veranderen en de Europese Unie kan geen “cap” op de prijs van gas en olie instellen.
Het is bijna ironisch dat Europese leiders dagenlang debatteren over het opleggen van een plafond op Russische olie dat boven de huidige Urals prijs ligt en aanzienlijk boven het vijfjarig gemiddelde. Het enige dat deze zogenaamde “caps” zouden bewerkstelligen in een wereldwijde energiemarkt, is het leveren van een forse subsidie die dan achteraf terugbetaald moet worden via hogere tarieven of belastingen.
Spanje heeft al de schrikbarende fout gemaakt van een zogenaamd “tariff deficit”. Dat is een limiet op een tarief. Daarbij wordt het verschil doorberekend in de werkelijke prijs van het volgende jaar met toevoegde rentekosten. Het mechanisme van tarieftekorten heeft alleen maar hogere tarieven in stand gehouden. Zelfs in perioden van lage grondstofprijzen toen het tarieftekort sterk bleef oplopen.
De voorgestelde prijslimiet zou een vergelijkbaar tarieftekort opleveren, maar dan op grote schaal indien geïmplementeerd door heel Europa. Daarnaast zal het plafond in een geglobaliseerde en internationale markt enorme arbitragemogelijkheden bieden die vooral gunstig zijn voor China.
China zal goedkope Russische grondstoffen blijven kopen en haar meer competitieve goederen naar Europa exporteren. De Spaanse aardgas “cap” is in ieder geval een ware ramp gebleken. Volgens Enagas data, steeg de gasvraag in Spanje sterk terwijl deze daalde in de rest van Europa. Dit kwam door de verborgen subsidie inherent aan de “cap”. De kosten van de maatregel zijn opgelopen tot € 13 miljard euro, waarvoor de inwoners moeten betalen in de vorm van hogere belastingen.
Het creëren van een tarieftekort, impliciet gevolg van het huidige Europese voorstel, zal resulteren in hogere toekomstige kosten en een grotere schuldenlast. Korte termijn prijs “cuts” op gas en olie verhullen de realiteit en houden de vraag hoog. Tegelijkertijd leiden ze tot meerkosten die gefinancierd moeten worden en weer zullen zorgen voor hogere prijzen en belastingen in de toekomst.
Een Europees gas- en olieplafond zal Rusland geen schade toebrengen. Via exporten naar China, India en andere Aziatische landen, blijft Rusland handelsoverschotrecords zetten. Ergo, een Europese “cap” op Russische olie en gas zou een subsidie voor China inhouden ten koste van de Europese belastingbetaler. Ook zou de vraag kunstmatig hoog worden gehouden door het korte termijn subsidiëren van de prijs. Een perverse prikkel. Hierdoor wordt aardgasconsumptie aangemoedigd en de lange termijn afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in stand gehouden.
Een limiet op de aardgasprijs leidt tot meer fossiele consumptie, hogere belastingen en energierekeningen. Ook straft het hernieuwbare investeringen en een competitieve energietransitie. De belangrijkste les is dat de EU de energiecrisis, gecreëerd door interventionisme, niet zal oplossen door meer bureaucratie, wettelijke en regelgevende instabiliteit en ook niet met hogere belastingen bestraffen van degenen die kunnen investeren in energiezekerheid.
De energiecrisis zorgde in 2019 al voor hoge kosten voor de Europese burger. Deze crisis zal snel een prijs- en aanbodprobleem worden als de Europese Unie de effecten van de genomen maatregelen blijft negeren. Het opleggen van interventionistisch beleid en belastingverhogingen zorgt voor idealistische, en industrieel onhaalbare modellen. De noodzaak van het zeker stellen van het aanbod en de winning van koper, kobalt, lithium en zeldzame aardmetalen moet nog steeds doordringen. Samen met de behoefte om de positie van nucleair, aardgas en hydro te versterken. Zo niet, dan ruilt de EU Russische afhankelijkheid in voor afhankelijkheid van Rusland én China.
Prijs TTF gas leverjaar 2023 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
Steenkool
De prijs van steenkool is opgeveerd van de wekelijkse cloud steun. De rally is de derde week ingegaan en heeft bijna 50% van de daling goed gemaakt. Net als het geval is bij elektriciteit en gas, is de forward curve in backwardation.
Prijs ICE Coal leverjaar 2023 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“The world will not thank us when they hear only excuses tomorrow” – Frans Timmermans
Emissierechten
Ook de Financial Times wierp een cynische blik op het grootste eco-event van het jaar COP27 met de titel: “COP27 ends in tears and frustration: The world will not thank us”.
Het overeengekomen statement van 200 landen ging niet verder dan de afgezwakte Glasgow COP26 eed om de met kolen geproduceerde elektriciteit te reduceren en inefficiënte fossiele brandstofsubsidies uit te faseren. De eco-fanatici van Bloomberg kwamen met een andere samenvatting van de show: “UN Adopts Historic Pact on Payments for Climate Damages”.
Historisch is het wel. Hysterisch mogelijk ook. Klimaatpaus Frans Timmermans doet ook een duit in het zakje: “This is the make or break decade but what we have in front of us is not enough of a step forward.” Een draft tekst die rondging impliceerde het tegenovergestelde: dat landen hun emissie reductiedoelstellingen niet hoefden te verhogen.
Europa en Amerika maken niet meer de dienst uit. Het is nog gênanter: China, Rusland en Saoedi-Arabië hebben er met succes voor gepleit dat westerse belastingbetalers aan arme landen gaan betalen. Inderdaad een historische uitkomst. Het wachten is op COP28 volgend jaar waar een aantal miljardairs in hun privéjets rond de aardbol vliegen en daarmee tonnen CO2 uitstoten. Om daarna stampvoetend naar buiten te komen omdat ze niets bereikt hebben terwijl China, Rusland en Saoedi-Arabië opnieuw hun zin krijgen.
Volgens ReNews is Duitsland klaar om om een plafond van € 130 per megawattuur in te stellen voor de inkomsten van wind-, zonne- en nucleaire producenten. In een wetsvoorstel wordt duidelijk dat de Duitse overheid van plan is om een deel van de winsten terug te halen. Deze windfall profits van elektriciteitsbedrijven worden afgeroomd om 54 miljard euro in te kunnen zetten ter ondersteuning van de bevolking. Verwacht wordt dat deze nieuwe wet op 16 december wordt goedgekeurd om per 1 januari 2023 in te voeren. De maatregelen zouden tot juni 2023 gelden, maar kunnen verlengd worden tot eind 2024.
Prijs Emissierechten – Dec-22 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.