Energie-marktanalyse 30 augustus 2022
Waarom geen politicus bereid is het werkelijke energieverhaal te vertellen
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten
Introductie
Er zijn tekorten in olie, kolen en aardgas omdat de directe en indirecte extractiekosten het punt hebben bereikt waarop de verkoopprijs van voedingsmiddelen en andere basis benodigdheden onacceptabel hoog moet zijn om het economische systeem te laten werken.
Wind, zon en andere ‘clean energy’ bronnen zullen niet in staat zijn om de hoeveelheid verloren fossiele brandstoffen te vervangen. Het onfortuinlijke energieverhaal is eigenlijk een probleem van fysica. De energie per inwoner (capita) en, in feite, bronnen per capita, moeten voldoende hoog blijven in een economie met een groeiende bevolking. De geschiedenis leert ons, dat als dat niet gebeurt, een samenleving neigt in te storten.
De situatie in Europa is ernstig. Inwoners zijn bezorgd over “freezing in the dark” deze winter wanner de opwek van elektriciteit onvoldoende is. Het aanbod van gas, veelal via pijpleiding uit Rusland, is minder beschikbaar en duur, net als kolen. Door de gedaalde koers van de euro ten opzichte van de dollar, is de olieprijs in euro’s nu even hoog als in 2008 en 2012.
Naast de Eurozone hebben veel andere landen last van een relatief sterke dollar, zoals Argentinië, India, Pakistan, Nigeria, Turkije, Japan en Zuid-Korea. De Chinese vastgoed- en bankensector staan nog steeds onder druk. Ook verhogen centrale banken de rentetarieven. Amerika implementeert kwantitatieve verkrapping (QT), de tegenhanger van kwantitatieve versoepeling (QE). Dit zal, samen met de uitholling van de koopkracht, consumenten dwingen te besparen op hun consumptie. Hierdoor ontstaat een recessie.
In fysica termen, de wereldeconomie is een “dissipative structure”, net als alle planten, dieren en ecosystemen. Dit soort structuren hebben een eindige levensduur, waaronder de wereldeconomie. Deze stelling is niet algemeen bekend omdat academische onderzoekers in ivoren torens lijken te werken. Dat de economie ook een dergelijke structuur heeft werd pas ontdekt in 1996.
De standaard economische modellen gaan ervan uit dat de economie kan blijven groeien op basis van arbeid en kapitaal, zonder een vergelijkbare stijging van het energie-aanbod. Als inspanningen worden gedaan om de prijzen van fossiele brandstoffen omlaag te brengen, zoals een stijgende rentevoet en het op de markt brengen van vaten uit de strategische petroleum reserves (SPR), kan verwacht worden dat de extractie negatief zal worden beïnvloed.
Er is nog een gigantische hoeveelheid aan fossiele brandstoffen te onttrekken met het huidige niveau van technologie. De extractie limiet is in feite afhankelijk van de betaalbaarheid. Als de extractiekosten te hoog oplopen in verhouding met wat mensen hebben aan besteedbaar inkomen, zal de productie stoppen. Dit omdat de vraag, in termen van wat mensen zich kunnen veroorloven, te ver zal dalen, en dus de vraag naar fossiele brandstoffen.
Ruwe olie
Het lijkt erop dat Saoedi-Arabië de recente recordwinsten niet gaat gebruiken om herinvesteringen te doen die een paar jaar geleden nog vereist waren. Dit betekent dat het land een olieprijs nodig heeft van meer dan $100 per vat voor de oliewinning.
Ook schalieproducenten investeren niet ten behoeve van productieverhoging, ondanks de hoge prijs. De kosten van nieuwe investeringen zijn erg hoog, buiten de al geboorde sweet spots. Er is ook geen garantie dat de prijs hoog zal blijven.
Het is geen nieuw concept dat Saoedi-Arabië de voorkeur geeft aan een stijgende olieprijs, in plaats van een dalende. Nieuw is echter wel de bereidheid om het aanbod te reduceren op een moment dat de fysieke markt krap is. Ja, de wereld houdt van Saoedische olie, maar heeft het ook nodig. Europa probeert voor komende winter in allerijl substitutie te vinden voor Russische energie, waaronder een definitieve overeenkomst in de nucleaire onderhandelingen met Iran. Saoedi-Arabië heeft de markt eraan herinnerd dat er een prijs is voor alles. En dat is een Brent prijs van $100.
Na maanden van verhoogde volumes Russische ruwe olie en petroleumproducten richting India en China, is de Indiase import voor de eerste keer gedaald sinds maart. Indiase raffinaderijen kopen meer van Saoedi-Arabië door de prijsstrategie van Aramco waardoor Arabische olie aantrekkelijker wordt dan Russische olie, die duurder is geworden door de robuuste vraag.
Op maandag 30 augustus steeg de prijs van Brent levering oktober 2022 met ruim 4%. De markt richt zich nu meer op het (gebrek aan) aanbod nu Saoedi-Arabië mogelijk gaat verkrappen en Iraanse olie voorlopig niet op de Westerse markten terecht zal komen. Deze factoren overschaduwen op dit moment bearische factoren als demand destruction en recessierisico’s.
Prijs Ruwe olie – Brent oktober 2022 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
“European governments have a duty to come clean with their voters about the magnitude of the coming crisis.” – Javier Blas, analist van Bloomberg
Elektriciteit
In een wekelijks overleg met de Britse netbeheerder, de National Grid, kunnen energiehandelaren vragen stellen over de staat van de elektriciteitsmarkten. De energiehandelaren zijn bezorgd over de netwerk instabiliteit voor de komende maanden. Dat vertaalt zich in een prijs van £1,000 per megawattuur voor de winter, terwijl dit contract in juni nog handelde op £242.
Handelaren zien het risico van een systeem-stress event in een buurland waardoor het aanbod van elektriciteit vanuit dat land wordt stopgezet, wat tot meer chaos op het net zal leiden. Ze zijn ook benieuwd naar de vraaguitval bij huishoudens en bedrijven gezien de extreem hoge elektriciteitsprijzen.
De Morning Advisor heeft onthuld dat de gehele Britse pub industrie op de rand staat van een tsunami aan sluitingen als de overheid faalt te interveniëren in de elektriciteitsmarkt om de kostendruk te verlichten. Volgens het gepubliceerde onderzoek is 70% van de respondenten niet in staat om open te blijven bij verder oplopende prijzen. Sommige pubs krijgen geen nieuw contract aangeboden omdat ze door nutsbedrijven als “high risk” worden beschouwd. Volgens de British Beer and Pub Association (BBPA) waren er in 2021 meer dan 46.000 pubs in Groot-Brittannië, waarvan de helft onafhankelijk. Door het tekort aan kunstmeststoffen is de beschikbaarheid van kooldioxide beperkt, een essentieel ingrediënt voor het brouwen van bier. Volgens McClarkin verergert dit de situatie voor de pubs.
Het Franse EDF, actief in Groot-Brittannië, zegt dat de helft van de Britse huishoudens in energie-armoede terecht komt door de hoge energieprijzen.
De regelgever op de Britse energiemarkt, Ofgem, heeft afgelopen week de price cap voor energie verhoogd, waardoor de energierekening duurder wordt. Normaal wordt dit prijsplafond twee keer per jaar aangepast. In april werd het plafond met 50% hoger gezet, waardoor het aantal fuel-stressed huishoudens direct verdubbelde. Naar verwachting zal de limiet in oktober met nog eens 42% worden verhoogd.
De grootschalige, gesubsidieerde expansie van de elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare bronnen in Duitsland heeft de conventionele opwekeenheden uit de markt gedrukt. Twee experts waarschuwen voor toenemende net-instabiliteit door de gevoeligheid voor weer-gerelateerde fluctuaties. Grote batterijsystemen voor de opslag van energie kunnen dit voor een deel opvangen. Deze zijn kostbaar en hebben een lage capaciteit en levensduur. Conventionele opwekking blijft noodzakelijk. De experts concluderen dan ook dat nucleaire centrales nodig blijven om de stabiliteit van het net te garanderen.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2023 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
”Russia’s Nord Stream 2 NatGas pipeline could help solve the crisis.” – Bundestag MP Kotre
Aardgas
Zoals beschreven zijn elektriciteitsprijzen in de EU historisch hoog. Dit komt mede door het Merit-Order-Systeem waardoor de prijs wordt bepaald. Hierbij worden de centrales met de laagste marginale kosten als eerste ingeschakeld. Daarna volgen de opwekkingsbronnen met hogere kosten die worden ingeschakeld tot aan de vraag wordt voldaan. De prijs van elektriciteit wordt dus niet op basis van een gemiddelde berekend, maar bepaald door de laatste ingeschakelde bron. Momenteel is dat kostbaar gas in de EU dat drie keer zo duur is als in Amerika.
Na de invasie van Oekraïne en de daaropvolgende NAVO-sancties, is het verhaal naar het publiek toe geweest dat de EU geen Russisch gas nodig heeft. Rusland zou geïsoleerd raken en binnen no time economisch vernietigd worden. Dat is niet gebeurd. Het omgekeerde lijkt nu te gebeuren met de EU+.
Het door de International Energy Agency (IEA) gepresenteerde 10-puntenplan in maart om van het Russisch gas af te komen en om een crisis in de EU te voorkomen is niet effectief gebleken. Het IEA is niet vriendelijk richting carbon gebaseerde energie en industrieën en roept op tegen 2050 alle CO2-emissie beëindigd te hebben. Dat is de reden dat er weinig van het 10-puntenplan terecht is gekomen; dit is nooit de bedoeling geweest van het ontwerp, wel het promoten van meer carbon controles en de daarmee gepaard gaande schade aan de wereldwijde elektriciteitsopwekking.
Er is momenteel geen praktische vervanging voor olie, kolen en gas. Zeker niet binnen de benodigde tijd om Europa van een ramp te behoeden. Ongeveer 80% van het aardgas in de EU moet worden geïmporteerd. Europa’s verwarming en elektriciteit zijn voor 40% afhankelijk van de Russische gasexport. Dit maakt energierantsoenering in de EU noodzakelijk deze winter, want bij een 80% reductie van de Russische gasleveranties is het normale energiegebruik niet te handhaven.
“The only sensible solution is to launch Nord Stream 2,” Kotre opperde deze mogelijkheid nadat de Duitse elektriciteitsprijs op donderdag met 13% steeg naar een nieuwe recordprijs van € 725 per megawattuur. Op maandag 29 augustus piekte de prijs op € 1.050 en zag daarna een snelle reversal tot onder € 700 om uiteindelijk hierboven te sluiten op € 718 per megawattuur.
De Belgische premier Alexander De Croo zei vorige week maandag dat de situatie in Europa moeilijk is en komende 5 tot 10 winters moeilijk zullen blijven. De opmerkingen van de premier impliceren dat het jaren kan duren voordat Russisch aardgas is vervangen en dat de energie hyperinflatie blijvend is. De Europese aardgasprijs steeg vorige week maandag naar een niveau van € 277 en sloot vrijdag boven € 300 per megawattuur, meer dan 15 keer de gemiddelde zomerprijs.
Gazprom zal eind deze maand de gaslevering aan Duitsland verder reduceren, een belangrijke reden voor de stijgende elektriciteitsprijzen van afgelopen week. Vanaf 31 augustus wordt drie dagen lang de laatste gascompressor stilgelegd voor gepland onderhoud. Leon Izbicki, een grondstoffenanalist bij Energy Aspects, vertelde Bloomberg dat de prijs dan naar € 400 kan oplopen.
Rusland en Iran willen een aardgaskartel oprichten met als doel zo veel mogelijk controle te hebben over de twee belangrijkste elementen in de wereldwijde aanbodmatrix; gas over land via pijpleiding en gas over zee in de vorm van LNG. De twee landen voeren de lijst aan van producenten met de grootste gasreserves ter wereld met een Russische reserve van net onder 48 trillion cubic meters (tcm) en die van Iran op bijna 34 tcm.
Prijs TTF gas leverjaar 2023 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
Steenkool
Terwijl het in Polen nog zomer is, staan honderden auto’s en trucks in de rij bij de Lubelski Wegiel Bogdanka kolenmijn. Mensen zijn bang voor tekorten. Ze wachten dagen- en nachtenlang om brandstof voor de komende winter te bemachtigen. Polen haalt elk jaar 50 miljoen ton uit eigen kolenmijnen. Russische kolen zijn goedkoop en beschikbaar in gebruiksvriendelijke brokken. De stijgende vraag naar kolen heeft Bogdanka en andere staatsmijnen gedwongen de verkoop te rantsoeneren. Ze bieden de brandstof aan in gelimiteerde hoeveelheden via online platforms. De limieten zijn ingesteld om hamsteren en het profiteren via de zwarte markt te voorkomen. De meeste kolen die worden gemijnd door Bogdanka en andere producenten worden verkocht aan elektriciteitscentrales. Vorig jaar werd minder dan 1% van de productie verkocht aan individuele klanten.
In de afgelopen jaren is Polen de meest hoorbare criticus van het EU-klimaatbeleid en een fervent verdediger van kolen die goed is voor 80% van de elektriciteitsopwekking. De kolenproductie is echter gestaag gedaald door de stijgende kosten van het mijnen op diepere niveaus. De consumptie is stabiel gebleven, dus moest import compenseren.
In juli hebben twee staatsbedrijven de opdracht gekregen om miljoenen tonnen te importeren uit onder meer Indonesië, Colombia en Afrika. Ook zijn subsidies geïntroduceerd voor huiseigenaren die een verdubbeling of zelfs verdriedubbeling van de kolenprijs te wachten staat ten opzichte van het niveau van vorige winter.
Prijs ICE Coal leverjaar 2023 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“Until recently, Switzerland had safe and virtually CO₂-free electricity production: the environmentally and climate-friendly combination of hydro and nuclear power is to be abandoned for no reason at all.” – Quote op website van “Stop The Blackouts”
Emissierechten
Reuters rapporteert dat een aantal Zwitserse politici de groep “Stop The Blackouts” heeft opgericht. Er wordt een petitie gelanceerd voor het herzien van het energiebeleid om voldoende elektriciteit te genereren waarbij nucleair een onderdeel van de energiemix moet blijven.
Zwitserland produceert meer elektriciteit dan het consumeert. In de winter is het land afhankelijk van de import uit buurlanden. Na de Fukushima ramp in 2011 zijn zorgen ontstaan over de veiligheid. In 2017 hebben de Zwitsers besloten 5 nucleaire centrales te sluiten.
De Tsjechische president Miloš Zeman geeft de “green madness” de schuld voor de energiecrisis. Hij waarschuwt dat de afschaffing van auto’s met interne verbrandingsmotor de ergernis alleen maar zal verlengen. Zeman zegt dat “green fanaticism” de primaire oorzaak is van de crisis, niet de oorlog in Oekraïne.
Saoedi-Arabië is van plan om $14 miljard te investeren in Oezbekistan, waarvan $12 miljard bestemd om energietekorten te voorkomen. Het Saoedische bedrijf ACWA Power wil werelds grootste wind farm van 1,5 GW bouwen in Karakalpakstan, goed voor de elektriciteitsvoorziening van 1,65 miljoen woningen. Dit nieuws wordt verwelkomd door de Oezbeken die gebukt gaan onder een seizoen van hitte en tekorten. De hoge zomertemperatuur en droogte hebben de hydropower netwerken van Centraal Azië belast, waardoor Oezbekistan elektriciteitstekorten begint te ondervinden tijdens de heetste maanden. Dit naast het traditionele winterseizoen van blackouts. ACWA wil ook onderzoek naar de toekomstige mogelijkheden van groene waterstof in Oezbekistan
Prijs Emissierechten – Dec-22 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Een uitgebreidere analyse bieden we aan op maat. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving. Meer weten?