Energiemarkt analyse 1 oktober 2024
Wereldwijde megabanken steunen nucleaire elektriciteit. Game-Changer?
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Aardgas > Elektriciteit > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
“Recognizing the key role of nuclear energy in achieving global net-zero greenhouse gas emissions/carbon neutrality by or around mid-century and in keeping a 1.5°C limit on temperature rise within reach.” – Declaration to Triple Nuclear Energy, COP28
Introductie
De opleving van nucleaire elektriciteitsproductie kan een enorme boost krijgen. Meer dan een dozijn van de grootste wereldwijde banken en financiële instituties beloven nieuwe projecten te steunen gericht op de verdrievoudiging van wereldwijde nucleaire energiecapaciteit rond 2050. Volgens de Financial Times gaat het om onder andere Bank of America, Barclays, BNP Paribas, Citi, Morgan Stanley en Goldman Sachs. BNP zei tegen FT geen “geen scenario” te kennen waarin de wereld tegen 2050 CO2-neutraal zou zijn zonder nucleaire elektriciteit. Barclays steunt nucleair doordat wind en zon minder betrouwbaar zijn en niet 24/7 beschikbaar.
Energie-experts zeggen dat atoomenergie cruciaal is voor AI-datacentra, elektrische auto’s en andere snel opkomende elektrificatietrends. Volgens George Borovas, bestuurslid van de World Nuclear Association zijn banken tot nu toe huiverig zijn bij het financieren van nieuwe nucleaire projecten.
Ondertussen zal het Westen wakker moeten worden en opstaan tegen klimaatactivisten die anti nucleair en fossiele brandstoffen zijn. Hierdoor zijn energieprijzen hard opgelopen. Dit terwijl Azië fossiel blijft gebruiken en haar nucleaire capaciteit naast zon- en windenergie verder uitbreidt. Zo kan China haar economische macht vergroten terwijl het Westen in energiechaos blijft verkeren.
Uraniumaandelen stegen nog fors in de aanloop naar de COP28 verklaring van eind 2023. Hierna belandden ze in een dalende trend.
”Sovcomflot cannot be regarded as an ‘offender’ nor as a tool to undermine sanctions.”
Ruwe olie
In de afgelopen periode heeft Rusland een toenemend aantal olietankers gebruikt die onder Westerse sancties geen olie mogen exporteren. Volgens tanker-tracking gegevens samengesteld door Bloomberg is in augustus Russische olie via 6 gesanctioneerde olietankers getransporteerd. Nog eens 6 andere tankers hebben hetzelfde kunnen doen in september. Sinds eind april verlieten ten minste 17 gesanctioneerde tankers de Russische havens. Deze trend lijkt nu te versnellen met de meeste tankers in eigendom van de Russische staats-tankervlootoperator Sovcomflot (SCF). Het land lijkt hiermee succesvol te zijn in het omzeilen van zowel de Amerikaanse als de EU-beperkingen, waaronder de minimumprijs van $ 60 per vat.
De ‘donkere vloot’ van Rusland bestaat naar schatting uit meer dan 600 tankers die minstens één keer gesanctioneerde olie hebben vervoerd. Sovcomflot geeft aan dat het geen connecties heeft met Westerse landen waardoor deze sancties niet van toepassing zijn. In 2023 ging 86% van de Russische olie-export richting bevriende landen zoals China, India en Turkije. In 2021 was dit nog 40%. Voor petroleumproducten was dat in 2023 84%, terwijl dat percentage in 2021 slechts 30% bedroeg. Volgens gegevens van Kpler werd in april 2024 83% van de ruwe olie en 46% van de petroleumproducten met schaduwtankers verscheept. De Westerse prijslimiet wordt zo ondermijnd door de afnemende rol van de mainstream vloot.
De schaduwvloot is een verzameling van verouderde en vaak slecht onderhouden schepen met onduidelijke eigenaarschapsstructuren en gebrek aan verzekering. Met 85% van de tankers ouder dan 15 jaar, is het risico op olielekken op zee toegenomen. Het Deense ministerie van Buitenlandse zaken stelt dat de Russische schaduwvloot een internationaal probleem is dat om internationale oplossingen vraagt.
Goldman analist Lina Thomas geeft vier korte termijn drivers aan voor de ruwe oliemarkt:
- Verruimend monetair beleid
- Voorraden worden nog steeds onttrokken
- Positionering en waardering blijven laag
- Oliemarkten onderschatten het risico op geopolitieke verstoringen
Dit hogere risico komt op het moment dat speculanten een record aan bearish bets hebben opgezet, ofwel gokken op een neerwaartse beweging van de olieprijs.
De Brent olieprijs levering november handelt boven $ 70 en rond de dieptepunten van de zomer in 2023. Gezien bovengenoemde korte termijn drivers zou de prijs hier sterk kunnen opveren.
Prijs Ruwe olie – Brent november 2024 ($/barrel) – week cloud candle, log scale
“While China has emerged as Russia’s top energy customer, Beijing is reassessing its dependence on Russian gas. Geopolitical concerns, the risk of over-reliance, and China’s interest in diversifying its energy sources are driving this reconsideration.” – Julianne Geiger – Oilprice.com
Aardgas
Rusland versnelt haar aardgasexporten richting China via de Power of Siberia pijpleiding. Het land is gericht op een maximale capaciteit tegen het eind van dit jaar, een volledig jaar voor op schema. De Russische staatsgigant Gazprom is met China National Petroleum Corporation (CNPC) overeengekomen om het december-aanbod te vergroten. Hiermee wordt de bedoelde capaciteit van 38 miljard kubieke meter (bcm) per jaar gehaald.
Rusland ontwikkelt ook een tweede pijplijn naar China via Mongolië. Deze Power of Siberia 2 zou nog 10 bcm kunnen toevoegen tegen 2027. Hiermee zouden de Russische exporten naar China worden verhoogd tot bijna 100 bcm. Onderhandelingen tussen Rusland en China over deze nieuwe pijpleiding zijn echter vastgelopen door onenigheid over prijzen.
Toch zal China een centrale rol blijven spelen in de toekomstplannen van Rusland. De belangstelling van Europese markten voor Russisch gas blijft namelijk afnemen onder de sancties en investeringen in alternatieve energie.
Prijs TTF gas leverjaar 2025 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
“The need for data centers over the next five years is going to be double what is currently in the markets. Overall energy consumption will increase by about 50% in the next 10 years across Asia Pacific.” – Brad Kim, managing director BlackRock’s Asia Pacific
Elektriciteit
BlackRock verwacht dat de groei van AI en datacentra de komende 10 jaar zullen leiden tot een 50% toename van de energieconsumptie in de Asia-Pacific regio. Technologie giganten zijn al gestart met het zekerstellen van lange termijn elektriciteitscontracten in Azië. Hier zal sneller dan verwacht de energievraag toenemen, met name door de vraag naar datacentra en AI-ontwikkeling.
De tech gigant Microsoft wil tegen 2030 100% van haar elektriciteitsconsumptie, 100% van de tijd, gedekt hebben door energieaankopen met nul-carbon emissie. Afgelopen maand tekende Microsoft een Power Purchase Agreement (PPA) voor de aankoop van 100% van de hernieuwbare energie van EDP Renewables, een Spaans bedrijf, die aan het net wordt geleverd door EDP’s hernieuwbare SolarNova 8 project in Singapore. Met de huidige AI-expansie zal Azië volgens BlackRock grote mogelijkheden bieden voor investeringen in infrastructuur, waaronder energie infrastructuur.
Voor meer informatie over PPA’s en toepassingen, lees onze blog hierover.
Elektriciteitsprijzen in Frankrijk waren dinsdag 17 september urenlang negatief door een lage vraag in een worstelende economie en bij toenemende hernieuwbare opwek. De Franse intraday elektriciteitsprijs zag een dieptepunt van € -20 per megawatt-uur (MWh) op de Epex spot exchange. Tot dusver dit jaar is de Franse elektriciteitsvraag lager dan voorspeld door netbeheerder RTE aangezien de Franse en Europese economieën weinig dan wel geen groei laten zien.
Frankrijk, die 70% van haar elektriciteit uit nucleaire energie haalt, keerde vorig jaar terug naar de toppositie van Europese elektriciteitsexporteurs. De nucleaire vloot was terug van onderhoud en daarnaast was de binnenlandse vraag lager. Ondanks de hoge export van elektriciteit kan het gebeuren dat het aanbod hoger is dan de vraag. Europese elektriciteitsmarkten zagen dit jaar de meeste uren met een prijs van nul of lager. Dit komt door het toenemende aanbod van hernieuwbare energie en door een mismatch tussen vraag- en aanboduren van zonproductie.
Negatieve prijzen komen voor indien er meer aanbod is van elektriciteit dan vraag. Deze situatie komt steeds vaker voor in een toenemend aantal Europese landen door de push richting hernieuwbare energie. Het aantal verhandelbare uren waarin de prijs negatief of nul was is dit jaar gestegen in Duitsland, Frankrijk, Nederland, Spanje, Finland en het zuiden van Zweden, volgens LSEG gegevens door Reuters.
Negatieve groothandelsprijzen zorgen voor tragere investeringen in extra capaciteit. Dit geldt ook voor de investeringen in opslag waardoor producenten geen elektriciteit hoeven te begrenzen (curtail) of moeten betalen om in te voeden (offload).
Lees meer over negatieve stroomprijzen en mogelijke oplossingen in onze blog.
Door de snelle expansie van solar- en windcapaciteit wordt het energielandschap herschikt. Op dagen waarop beide bronnen op hoge niveaus genereren kan de markt verzadigd raken met goedkope elektriciteit. Hierdoor worden prijzen omlaag gedreven tot het punt dat ze zelfs negatief worden. Dit is een voordeel voor consumenten op korte termijn. Maar het toont ook de uitdagingen aan van het managen van een energienet dat steeds afhankelijker wordt van hernieuwbare bronnen met variabele beschikbaarheid.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2025 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Ten years ago, coal was the leading source of this country’s power – generating a third of our electricity.” – Dhara Vyas, Deputy CEO Energy UK
Steenkool
Groot-Brittannië is het eerste G7-land dat gaat voor een volledige uitfasering van kolen. De laatst overgebleven kolencentrale in Groot-Brittannië zal eind september worden gesloten. Het luidt het einde in van 142 jaar afhankelijkheid van de fossiele brandstof voor de elektriciteitsproductie. De beslissing is onderdeel van het Britse commitment aan netto-nul emissies en de transitie naar hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind.
De elektriciteitscentrale Ratcliffe-on-Soar heeft sinds 1968 elektriciteit gegenereerd voor ongeveer twee miljoen huishoudens. Deze centrale is de laatste van haar soort sinds september 2023, nadat Kilroot power station in Noord-Ierland stopte met de elektriciteitsproductie via kolen. De sluiting van Ratcliffe zet een volledige stop op het gebruik van kolen voor elektriciteit die startte in 1882.
Kolen speelden een belangrijke rol in het nationale energie-aanbod gedurende de 20ste eeuw. De brandstof was in 1990 goed voor ongeveer 80% van de Britse elektriciteit. In 2012 was dat nog slechts 39%. Sindsdien zijn 15 kolencentrales offline gegaan of een andere brandstof gaan gebruiken. Afgelopen jaar bedroeg het kolenaandeel nog maar 1% van het Britse aanbod volgens gegevens van de nationale netbeheerder. Door de afbouw van steenkool is de uitstoot van de energiesector sinds 2012 met bijna 75% gedaald.
Ondertussen vormen hernieuwbaar, vooral wind en zon, meer dan 50% van de elektriciteitsmix, volgens overheidsstatistieken. Gas speelt ook een belangrijke rol in de switch. Het gasaandeel steeg van 28% in 2012 tot 34% afgelopen jaar.
Zweden en België waren de eerste Europese landen in Europa met een volledige uitfasering van kolen. Groot-Brittannië is het eerste land in het G7-blok van grote wereldeconomieën die deze mijlpaal zal bereiken. Ter vergelijking, Frankrijk heeft zichzelf tot 2028 de tijd gegeven om de uitfasering af te ronden. Canada zal tot en met 2030 nog kolen nodig hebben. Duitsland zal met haar huidige plannen pas na 2038 aansluiten. Christine Shearer, onderzoeksanalist bij Global Energy Monitor, zegt dat er veel werk overblijft om de wereldwijde doelstellingen te halen en kolen uit te faseren. De meeste ontwikkelde landen richten zich op 2035.
In Nederland draaien op dit moment nog vier kolencentrales, onder meer op de Maasvlakte en in de Eemshaven in Groningen. De Nederlandse centrales zijn een stuk kleiner dan Ratcliffe. Volgens nationale wetgeving moeten alle kolencentrales in Nederland op 1 januari 2030 sluiten. Het aandeel van kolen in de Nederlandse stroomopwek daalt nu al. Volgens CBS is de hoeveelheid elektriciteit opgewekt uit kolen het afgelopen jaar met bijna 40 procent gedaald.
Ondanks dat steeds meer landen afscheid nemen van kolen, is het wereldwijde gebruik van de fossiele brandstof voor de elektriciteitsproductie in 2023 met 1,1% toegenomen volgens energie-analysebedrijf Ember. Deze toename werd vooral gedreven door China, goed voor 54,9% van de wereldwijde kolengestookte opwek.
China heeft afgelopen jaar ook 7 keer meer hernieuwbaar toegevoegd dan kolen. Dus zelfs de grootste kolengebruiker ter wereld verschuift uiteindelijk richting schone energie.
Prijs ICE Coal leverjaar 2025 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“The downturn in EVs is putting carmakers like VW and Renault SA at risk of hefty fines as tighter European Union fleet-emissions rules are set to kick in next year.” – Bloomberg
Emissierechten
Duitsland glijdt af naar een recessie, met de meest recente indicator die rood oplicht. Volgens de European Automobile Manufacturers’ Association (ACEA), laten recente cijfers van augustus zien dat de vraag naar elektrische wagens sterk is gedaald. ACEA rapporteert een 69% afname in EV-leveringen afgelopen maand in Duitsland naar slechts 27.000. De hele regio zag een krimp van 36%. De afnemende vraag wordt veroorzaakt door het afschaffen van prikkels waardoor EV’s minder betaalbaar zijn geworden voor de gemiddelde Duitser.
De EV-crash in Duitsland afgelopen maand levert een onheilspellende realiteit voor de EV-markt en belicht de problemen die zich opstapelen voor Europa’s grootste economie. Op het continent daalde nieuwe autoregistraties met 16,5%, vergeleken met een jaar geleden. Een voortdurende trend van krimpend marktaandeel voor elektrische auto’s in de EU is een uiterst zorgwekkend signaal voor de industrie en beleidsmakers aldus ACEA. Hieraan wordt toegevoegd dat autofabrikanten de EU-instituties moeten oproepen om met urgente verlichtingsmaatregelen over de brug te komen voordat nieuwe CO2-doelstellingen voor auto’s en bestelwagens in werking treden.
De dip in nieuwe EV-verkopen zou de nul-emissie deadline van de EU kunnen doen ontsporen in de komende jaren. Het heeft er al voor gezorgd dat Volkswagen overweegt fabrieken te gaan sluiten in Duitsland. De timing van de EV-vertraging in de EU komt op het moment dat de Duitse economie al in een recessie verkeert. Het derde kwartaal kende een erg “zwakke start” voor bouw & maakindustrie en zag tegenvallende uitgaven door huishoudens.
De prijs van CO2-rechten beweegt al weer een aantal dagen opwaarts. De markt zit sinds mei in een correctieve fase die mogelijk is afgerond. Daarna kan de prijs naar een nieuw hoogtepunt boven € 105 per ton emissie. Deze opwaartse beweging zal voor een deel politiek worden gedreven.
Prijs Emissierechten – Dec-24 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale
“We haven’t seen the market for blue hydrogen materialize and decided not to progress the project.” – woordvoerder Shell
Hernieuwbaar
Shell Plc heeft plannen geschrapt voor de bouw van een low-carbon waterstoffabriek aan de westkust van Noorwegen. Het gebrek aan vraag wordt als oorzaak genoemd volgens Reuters. De aankondiging komt vlak na eenzelfde beslissing van olie- en gasgigant Equinor ASA. Deze Noorse staatsenergiemultinational kondigde aan niet verder te gaan met plannen voor de bouw van een pijpleiding die waterstof van Noorwegen naar Duitsland zou moeten transporteren. Partner RWE geeft als redenen aan een gebrek aan klanten als ook een niet adequaat regelgevingsraamwerk. Equinor zou hydrogen installaties bouwen die Noorwegen in staat zouden stellen tot 10 gigawatt aan blauwe waterstof per jaar naar Duitsland te sturen.
In het afgelopen decennium hebben klimaatexperts verkondigd dat waterstof een belangrijke rol zou kunnen spelen bij het beperken van wereldwijde opwarming. Volgens net-zero modellen zou waterstof tegen 2050 tot 20% kunnen bijdragen aan de wereldwijde, primaire energievoorziening. Dat is bijna evenveel als alle hernieuwbare bronnen in de huidige Amerikaanse energiemix. Er is geen tekort aan grote waterstofambities.
De waterstofsector kampt vooral met hoge kosten. Volgens Bloomberg New Energy Finance (BNEF) heeft slechts 12% van de waterstoffabrieken klanten met afnamecontracten. Zelfs voor projecten met afname-deals zijn er niet-bindende regelingen die stilletjes verworpen kunnen worden als potentiële kopers zich terugtrekken.
Groene waterstof, gefabriceerd door elektrolyse van water met hernieuwbare energie, kost bijna 4 keer zo veel als grijze waterstof dat met aardgas of methaan is gemaakt. Hierdoor valt de vraag naar groene waterstof tegen. De aanleg van waterstof-infrastructuur zal nog een hele uitdaging worden.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.