Energiemarkt analyse 11 juni 2024
Hernieuwbaar neemt toe en vervangt fossiel in Europese power mix.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
“According to think tank Ember, renewables are on track to generate 66% of EU electricity by 2030, up from 44% in 2023. But this would fall short of the REPowerEU target of 72%.” – Oilprice.com
Introductie
De stijgende productie uit zon en wind in de EU was tussen 2019 en 2023 goed voor 20% van de elektriciteit die anders door fossiele brandstoffen zou zijn geproduceerd. Dit schrijft energie denktank Ember in haar rapport. De elektriciteitsproductie uit zon en wind steeg met 46% in deze periode. Capaciteitsinstallaties stegen met 65%. Met een 31% toename van elektriciteit uit wind tot 219 gigawatt (GW) en een verdubbeling van de zoncapaciteit tot 257 GW.
Het toenemende aandeel van zon- en windcapaciteit en productie vervangt langzamerhand het aandeel van fossiele brandstoffen. In april dit jaar zag de EU een record-lage elektriciteitsproductie uit fossiele brandstoffen, minder dan een kwart. En een record-hoog aandeel van hernieuwbaar in de elektriciteitsmix van 54% volgens Ember. Zon en wind waren hiervoor verantwoordelijk met daarbij het herstel van hydro power. Een opvallend verschil voor hydro power ten opzichte van een jaar geleden. Toen zorgde droogte namelijk voor een lager aandeel van hydro power in april 2023.
De elektriciteitsproductie uit fossiele brandstoffen daalde in april 2024 met 24% in vergelijking met het jaar daarvoor. Hierdoor bereikte de fossiele elektriciteitsproductie haar laagste maandelijkse niveau, op 46 TWh. Zowel de elektriciteitsproductie uit kolen als aardgas daalde scherp. Kolengestookte productie leverde 8,6% van de EU-elektriciteitsmix in april 2024, het laagste aandeel ooit. Gasgestookte opwek maakte 12,1% van de elektriciteitsmix uit, het laagste aandeel in ten minste 8 jaar volgens gegevens van Ember.
De nationale doelstellingen van de EU-lidstaten staan dichtbij de niveaus nodig voor het behalen van de REPowerEU targets. Een verdere stimulans is nodig voor het dichten van de resterende kloof en het versnellen van de uitrol volgens de Ember analisten. Volgens de denktank is hernieuwbare energie op weg vanaf het 2023-niveau van 44% om tegen 2030 66% van de EU-elektriciteit te produceren. Dit zal echter nog niet voldoende zijn voor de REPowerEU target van 72%.
“Sometimes the market doesn’t understand decisions. It takes time to analyze.” – Suhail Al Mazrouei, Energie Minister Verenigde Arabische Emiraten (VAE)
Ruwe olie
OPEC+ besloot zondag 2 juni om het grootste deel van haar productieverlaging te verlengen tot ver in 2025. Redenen hiervoor zijn een tegenvallende vraaggroei, toenemende Amerikaanse productie en hoge rentestanden. OPEC+ reduceert de productie momenteel met een totaal van 5,86 miljoen vaten per dag (bpd). Dat is ongeveer 5,7% van de wereldwijde vraag. Deze reductie bestaat uit 3,66 miljoen bpd aan verlagingen die eind 2024 zouden expireren met de vrijwillige reducties door 8 leden van 2,2 miljoen bpd, die eindigen per ultimo juni 2024.
Deze aankondiging leidde tot een daling van de olieprijs. De front-month Brent zakte terug naar een 4-maands dieptepunt onder $ 77 per vat. Dat was een prijsdaling van $ 8 ten opzichte van de piek een week daarvoor en meer dan $ 15 lager dan de piek van april, tot nu toe het hoogste punt van dit jaar. Deze price undershooting, ofwel het te ver doorschieten van de prijs naar beneden, is volgens de commodity analisten van de Britse multinationale bank Standard Chartered (StanChart) het gevolg van een combinatie van dominante factoren op de markt zoals:
- macro-economisch pessimisme
- speculatieve short posities en overenthousiaste
- algoritmische handel die de meer fundamenteel-gebaseerde handelaren heeft verdreven.
Volgens gegevens van Bridgeton Research Group zijn de oliemarkten geflipt van een netto long positie naar een netto short positie in Brent olie.
De olieprijsdaling werd getriggerd door marktverwachtingen dat OPEC+ in 2024 een significant olievolume terug zou brengen in de wereldwijde markten. StanChart verwacht dat de toename in Q4 ten opzichte van Q2 waarschijnlijk bescheiden zal zijn, ervan uitgaande dat omstandigheden dusdanig zijn dat de verhogingen kunnen beginnen. Volgens de analisten heeft OPEC+ voldoende ruimte om de productie met 1 miljoen vaten per dag (bpd) te verhogen zonder de marktbalans te verstoren.
Over het algemeen verwachten de analisten dat de beslissingen van OPEC+ uiteindelijk positief zullen blijken voor olieprijzen. Belangrijker is dat het OPEC+-rapport de transparantie heeft verhoogd met een minimale kans op bearish tail-risk events. Met andere woorden, OPEC+ zal ervoor zorgen dat de olieprijs wordt ondersteund en dat er zo min mogelijk ‘cheating’ plaatsvindt. Een begrip in de oliewereld dat aangeeft hoeveel wordt afgeweken van onderling afgesproken productieplafonds.
Een aantal dagen van forse prijsdalingen zijn te zien aan de rode candles in onderstaande daggrafiek. De prijs is nog wel boven het dieptepunt van december. Een voorwaarde voor een opwaarts vervolg in de nabije toekomst. De prijs is woensdag 5 juni en donderdag 6 juni gestegen, als ook maandag 10 juni.
Prijs Ruwe olie – Brent aug 2024 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
“Trying to predict electricity usage for AI in the out-years is difficult.” – Lone Star
Elektriciteit
Aan Lone Star, leverancier van voorspellende en prescriptieve analyses en Evolved AI, is gevraagd naar de ontwikkeling in AI in samenhang met het elektriciteitsgebruik. Lone Star was er vroeg bij en heeft snel de energie-infrastructuur aangelegd ter ondersteuning van deze nieuwe vorm van intelligentie.
De omvang en snelheid van ontwikkelingen op AI-gebied maken lange termijnvoorspellingen lastig. Voor de komende 2 tot 5 jaar is er een buitengewone onbalans in het voordeel van de vraag naar energie. Over 5 tot 10 jaar wordt een overschot aan energie verwacht. De focus van Lone Star is de periode van 5 jaar waarin de onbalans tussen vraag en aanbod bekend is. AI zal op termijn ook gebruikt worden om de energy efficiency te verbeteren als ook de mogelijkheden krijgen om hier zelf rekening mee te houden.
De prijs voor levering van elektriciteit in 2025 zag vorige week een forse neerwaartse correctie na de kleine blow-off top van de gasmarkt op 3 juni. De prijs reageert regelmatig met vertraging op de gasprijs. De prijs voor leverjaar 2025 steeg maandag met 0,5% tot bijna € 88 per MWh.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2025 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Contracts have gained for three consecutive months as supplies have tightened, just as traders are beefing up stocks ahead of next winter.” – Bloomberg
Aardgas
StanChart geeft aan dat er geen verandering is in de dominante dynamiek van de Europese gasmarkt. Voorraden bouwen trager dan gebruikelijk op. De markten blijken zeer gevoelig te zijn voor issues aan de aanbodkant. Volgens data van Gas Infrastructure Europe (GIE) stonden EU-gasvoorraden begin juni op 81,75 miljard kuub (bcm), goed voor een jaar-op-jaar toename van 1,1 bcm en 14,9 bcm boven het 5-jaars gemiddelde. De voorraadopbouw over de afgelopen week was wel aanzienlijk lager.
De aanbodzijde van gas blijft met uitdagingen kampen. De meest recente aanbodverstoring die een stijging triggerde, was een breuk in Sleipner-gasveld in Noorwegen. StanChart verwacht dat de verstoring waarschijnlijk van korte duur zal zijn. De prijzen blijven vooralsnog op een hoog niveau, ondersteund door een trager-dan-gemiddelde voorraadopbouw. Een toenemende LNG-vraag, van India tot Argentinië zorgt ervoor dat de EU hevig moet concurreren in internationale markten nadat Russische aardgasstromen naar de EU afgelopen jaren in elkaar zijn gestort volgens Bloomberg.
Lagere aanbodverwachtingen stuwden de Europese aardgasprijzen de afgelopen periode naar het hoogste niveau dit jaar. Met in mei de grootste maandelijkse stijging sinds augustus 2023. Vanaf een dieptepunt van € 23 per MWh eind februari is de gasprijs met bijna 55% opgelopen tot € 35 per MWh.
Samantha Dart van Goldman Sachs verwacht dat Europese voorraden op comfortabele niveaus blijven en tegen eind oktober de mid-90% zullen halen. De Europese zomer kent een koele start. Maar mocht een hittegolf het continent een tijd in de greep houden, kunnen prijzen hard gaan stijgen.
De prijs van Dutch Title Transfer Facility (TTF) gas voor leverjaar 2025 tikte voor een tweede keer bijna € 40 aan. Vervolgens zakte de prijs naar het steunniveau boven € 36 op vrijdag 7 juni. Op maandag 10 juni steeg de prijs met bijna 3%.
Prijs TTF gas leverjaar 2025 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
“This is different. This is a waste stream, and we’re looking at a beneficial use of that waste.” – Justin Mackey, onderzoekwetenschapper National Energy Technology Laboratory
Steenkool
Amerika’s transitie naar een gedecarboniseerde economie vraagt om een massale hoeveelheid basismetalen en zeldzame aardmineralen. Op dit moment domineert China de markt voor zeldzame aardmineralen.
De overheid kijkt naar mogelijkheden deze afhankelijkheid terug te brengen en de binnenlandse mijnbouw en raffinage-mogelijkheden uit te breiden. Een verrassend gebied waar 40% van het nationale lithiumaanbod gewonnen zou kunnen worden is Appalachia. Volgens Justin Mackey, onderzoekwetenschapper bij de National Energy Technology Laboratory, zou afvalwater uit olie- en gasboorputten in de Marcellus Schalie formatie 40% van de nationale lithiumbehoefte kunnen leveren. Hij zegt dat het vinden van lithium in water dat via hydraulische fracking wordt gerecycled niet moeilijk is.
Lithium onttrekking uit afvalwater van olie/gas rigs zou volgens de onderzoeker een regionale economische boost kunnen betekenen in buurstaten zoals West Virginia, West Maryland en Ohio. Door de-industrialisatie trends afgelopen decennia is Appalachia economisch gedecimeerd. Mogelijk kan op deze wijze de regio heropleven en meeliften op de decarbonisatie trend.
Prijs ICE Coal leverjaar 2025 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“25 refrigerators. That’s how much the additional electricity consumption per household would be if the average US home adopted electric vehicles (EVs).” – Thomas Massie, Amerikaans Congres
Emissierechten
Thomas Massie onthulde de impact van elektrische auto’s op het elektriciteitsverbruik na een discussie met de transport secretaris over het plan van president Biden om 50% van de verkochte auto’s tegen 2030 elektrisch te laten zijn. Het huidige en toekomstige elektriciteitsnet zal op veel plaatsen bij lange na niet geschikt zijn voor het benodigde elektriciteitsgebruik voor het verwachte aantal elektrische auto’s. Massie beweert dat het idee van wijdverbreide adoptie van EV’s op korte termijn een politieke fantasie is. Niettemin roepen overheden, media, academici, grote bedrijven en bekende sterren voor een onmiddellijke transitie naar EV’s.
De term “fossiele brandstoffen” wordt door veel mensen geassocieerd met een verouderde milieubelastende technologie. Het zou verstandiger zijn de term “fossiele brandstoffen” te vervangen door “koolwaterstoffen”, een beter en preciezer woord. Een koolwaterstof is een molecuul dat bestaat uit koolstof (carbon) en waterstofatomen (hydrogen). Deze moleculen zijn de bouwstenen van leven en diverse substanties zoals energiebronnen kolen, olie en gas. Deze energiebronnen hebben decennialang de ruggengraat van de wereldwijde economie gevormd. Ze leverden elektriciteit voor industrieën, transport en woningen. Koolwaterstoffen produceren 60% van de elektriciteit in Amerika. Dus de kans is groot dat een EV indirect is opgeladen met hydrocarbons.
De laatste tijd is er een sterke (positieve) correlatie tussen de gasprijs en de prijs van emissierechten.
Prijs Emissierechten – Dec-24 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale
“The migration of these companies not only erodes the EU’s manufacturing capacity but also increases its reliance on non-European sources for essential components, making it dependent on other nations to secure its targets.” – Rystad Energy
Hernieuwbaar
De Europese Unie (EU) lijkt ver achter te blijven bij haar ambitieuze energietransitie doelstellingen voor hernieuwbare energie, schone technologiecapaciteit en binnenlandse investeringen in de toeleveringsketen. Dit volgens onderzoek en modellering van Rystad Energy. De kapitaaluitgaven (capex) van de EU in schone technologieën – waaronder hernieuwbaar, carbon capture, utilization & storage (CCUS), waterstof, batterijen en nucleair – bedroegen in 2023 in totaal $ 125 miljard. China spendeerde in dezelfde sectoren $ 390 miljard. Amerika loopt nog achter op de EU wat betreft jaarlijkse clean-tech uitgaven met $ 86 miljard in 2023. De Inflation Reduction Act (IRA) zal echter investeringen stimuleren. De EU-uitgaven zullen daarentegen komende jaren afvlakken. Amerika zal de EU in 2030 evenaren en in de daaropvolgende jaren voorbij accelereren.
De Net-Zero Industry Act (NZIA) werd eerder dit jaar door de EU aangenomen als routekaart om te voldoen aan de doelstelling de emissies tegen 2040 met 92% te reduceren t.o.v. de niveaus uit 1990. In 2050 zou netto nul bereikt moeten worden. De EU heeft via de NZIA een aantal ambitieuze doelstellingen gesteld om opkomende industrieën en binnenlandse toeleveringsketens te ondersteunen en te positioneren als een aantrekkelijke investering met incentives voor potentiële leveranciers. Het is een direct antwoord op de Amerikaanse IRA-mijlpaal. Het cleantech investeringslandschap in de EU is een conflicterend verhaal van ambitie versus realiteit.
De NZIA heeft ambitieuze targets en voorzieningen opgezet voor het stimuleren van de productie en uitrol van belangrijke schone technologieën. Batterijen, CCUS en waterstof-elektrolysers zijn onderdeel van de EU-brede emissiereductie- en energiezekerheidsdoelstellingen. De NZIA beschrijft productietargets en regelgevende raamwerken voor het versnellen van de uitrol en commercialisatie van deze technologieën. Tot nu toe laat de batterijsector als enige hoopvolle vooruitgang zien. Ondanks deze gunstige vooruitzichten is het, net als bij solar producenten, dat een aantal Europese batterijfabrikanten groenere weiden zoekt en naar de andere kant van de Atlantische Oceaan vertrekt. Het Noorse FREYR Battery heeft haar hoofdkwartier verplaatst naar Amerika. Daar zet het bedrijf een megafabriek op in Georgia om te profiteren van de IRA-belastingvoordelen. In een vergelijkbare situatie onderzoekt Volkswagen nu, na een initiële zware investering in Northvolt, de mogelijkheid in Canada haar activiteiten in overeenstemming te brengen met de IRA om zo maximaal belastingvoordeel te behalen. Het illustreert de bredere trend van verschuivende maakindustrie om te kapitaliseren op gunstige beleidsomgevingen en geeft een duidelijk signaal af aan beleidsmakers. Het benadrukt nogmaals de behoefte voor een concurrerende ontwikkelomgeving.
Met betrekking tot CCUS richt de NZIA zich op het verbeteren van injectiecapaciteit, een essentiële stap voor de permanente opslag van CO2 en het verlagen van het CO2-niveau in de atmosfeer. Hoewel opslagtechnologieën bij emissiebronnen al ontwikkeld zijn, loopt de ontwikkeling van injectie en opslaginfrastructuur niet in de pas. De groei van injectiecapaciteit, essentieel voor het realiseren van het volledige potentieel van CCUS, wordt belemmerd door de trager-dan-verwachte ontwikkeling van opslagplaatsen, die een significante bottleneck blijft vormen. Recente gegevens laten zien dat de voorspelde CO2-injectiecapaciteit tegen 2030 met ongeveer 63% tekort zal komen gezien de NZIA target. Dit weerspiegelt een steeds groter wordend gat tussen ambitieuze decarbonisatie doelstellingen en het huidige pad van infrastructurele ontwikkeling.
Ook waterstof elektrolysers voldoen niet aan de ambitieuze doelen gesteld door de NZIA. Ondanks aanzienlijke investeringen en beleidsondersteuning, waaronder initiatieven zoals de veiling door de European Hydrogen Bank. De meest recente veilingresultaten, waar slechts een totaal van 1,5 GW aan elektrolyser capaciteit steun ontving, onderstrepen de uitdagingen bij het opschalen van waterstofproductie om tegen 2030 aan de EU-target van 100 GW te voldoen. De huidige pipeline aan waterstof elektrolysers is goed voor slechts 55%. Het toont een significant gat aan in het bereiken van de vereiste installatiecapaciteit. Dit tekort kan worden toegeschreven aan diverse factoren, waaronder technologische uitdagingen, hoge initiële kosten en de trage ontwikkeling van de noodzakelijke infrastructuur om een wijdverspreide waterstofeconomie te ondersteunen.
De EU heeft ook specifieke targets uiteengezet voor de uitbouw van zon- en windenergiecapaciteit in haar geüpdatete Renewable Energy Directive (RED III). Ze richt zich op het genereren van 42,5% van haar totale elektriciteitsconsumptie uit hernieuwbare bronnen tegen 2030. Gebaseerd op huidige en verwachte projecten zal de EU tegen die tijd naar verwachting ongeveer 975 gigawatt (GW) aan gecombineerde zon- en windcapaciteit hebben liggen, net onder haar doelstelling van 1.050 GW.
Het succes van deze onderneming is afhankelijk van continue politieke en financiële steun voor hernieuwbare technologieën. Deze technologieën zijn kwetsbaar voor politieke verschuivingen, de afhankelijkheid én de beschikbaarheid van adequate capaciteit in de maakindustrie. De EU heeft veel van deze industriële basis verloren aan Chinese en Amerikaanse concurrenten. Het vestigen van een robuuste toeleveringsketen in Europa blijft daarom een uitdaging. Belangrijke industriële spelers verlaten Europa om zich te vestigen in regio’s met meer aantrekkelijke incentive structuren, zoals Amerika. De EU kan hier simpelweg niet mee concurreren.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.