Energiemarkt analyse 14 februari 2023
Japanse overheid gaat voor nucleaire energie.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
Introductie
Japan wil het energieaanbod stabiliseren door de maximale inzet van nucleaire elektriciteit. Het nieuwe beleid markeert een grote draai ten opzichte van het vorige beleid. Dat beleid was gericht op het verlagen van de afhankelijkheid van nucleaire energie en het zoveel mogelijk sluiten van nucleaire reactoren in de nasleep van de Fukushima ramp uit 2011.
In het nieuwe beleid zal de overheid een definitieve locatie voor het radioactieve afval moeten opzetten. Ook moet met de ontwikkeling van geavanceerde reactoren worden begonnen. Daarnaast krijgen nucleaire reactoren toestemming de levensduur te verlengen tot meer dan 60 jaar, het huidige maximum.
De verouderde reactoren worden door nieuwe vervangen om een stabiel elektriciteitsaanbod te garanderen. De overheid wil groene transformatie obligaties uitgeven om $ 15.789 miljard voor decarbonisatie projecten aan te trekken, aldus Kyodo News. Het overheidsplan bevat een doelstelling voor het ophalen van $ 118,35 miljard in publieke en private investeringen in de komende 10 jaar voor de financiering van dit soort projecten.
Japan heeft na de Fukushima-ramp slechts 10 van de 33 operationele nucleaire reactoren toegestaan te herstarten. De stijgende energieprijzen en elektriciteitsuitval gedurende de zomer heeft de overheid over de streep getrokken om een aantal nucleaire centrales op te starten. De grote ommezwaai in beleid komt nadat Premier Fumio Kishida afgelopen augustus zei dat Japan kijkt naar de ontwikkeling van next-generation reactoren.
Overheden in Europa en Azië verlengen de levensduur van hun nucleaire vloot. Ze halen eerder gemaakte plannen uit de la om projecten te hervatten. De Zuid-Koreaanse President Yoon Suk-yeol heeft de uitfaseringsplannen van de vorige regering in de prullenmand geworpen. Hij pleit voor investeringen in de industrie en voor het doen heropleven van de status als belangrijke exporteur van veilige reactoren. Volgens de the World Nuclear Association heeft Zuid-Korea op dit moment 25 nucleaire reactoren operationeel.
“As of today, we are fully selling the entire volume of oil produced, however, as stated earlier, we will not sell oil to those who directly or indirectly adhere to the principles of the ‘price cap.” – Novak
Ruwe olie
Afgelopen vrijdag steeg de olieprijs door nieuws uit Rusland. Het land zegt per komende maand haar olieproductie met 500.000 vaten per dag (bpd) te reduceren. Dat is ongeveer 5% van de totale output. De verlaging is een reactie op Westerse sancties. Plaatsvervangend premier Alexander Novak ziet de prijslimiet op olie en olieproducten als destructief energiebeleid.
Het Kremlin heeft regelmatig aangegeven haar productie te verlagen sinds de EU vorig jaar het idee lanceerde van een prijslimiet op Russische olie. Dit besluit van oog-om-oog, tand-om-tand (“tit-for-tat”, een term uit de speltheorie) van Rusland creëert nieuwe volatiliteit op de oliemarkt.
De verlaging komt bovenop een eerder aangekondigde reductie van 2 miljoen bpd door de Organisatie van Petroleum Exporting Countries (OPEC+) in oktober 2022. Dit betekent dat de wereldwijde oliemarkt waarschijnlijk zal verkrappen in de tweede helft van het jaar, ondersteund door het herstel in China.
Hogere prijzen worden volgens hen ondersteund door factoren als:
- het aanbod uit Rusland
- een dalende Amerikaanse schalieproductie
- het eindigen van de SPR-vrijgaven
- de Chinese heropening en een herstel van het luchtverkeer
Giovanni Staunovo, analist bij UBS Group AG, wees op het feit dat geen enkele olieproducent in staat is om het Russische aanbod-gat op te vullen.
Er zijn veel redenen om bullish te zijn op de olieprijs, maar deze zijn mogelijk al in de prijs verwerkt. Marktanalisten met een contrair standpunt wijzen op een stijgende reële rente, de nominale rente minus inflatie. Hierdoor kan de olieprijs komende maanden verder dalen. De positieve relatie tussen de ruwe olieprijs en de reële rentevoeten is niet meer aanwezig. Dit kan resulteren in genoemde olieprijsdaling.
Investeerders vrezen nu dat een hogere rente de vraag naar energie zal verlagen. Hierdoor zou een aanbodoverschot kunnen ontstaan door een gebrek aan kopers. Een groeiend aantal marktkenners verwacht dat de Federal Reserve zal stoppen met renteverhogingen. Ondanks de gedaalde inflatie blijft een verdere verkrapping boven de markt hangen. Dit komt omdat de inflatiedruk nu meer in het dagelijks leven is doorgesijpeld en niet alleen wordt gedreven door tijdelijke factoren. Het concept van “don’t fight the Fed” wordt steeds relevanter in deze sector van de markt.
Prijs Ruwe olie – Brent april 2023 ($/barrel) – week cloud candle, log scale
“We have lost the plot in terms of what we need to run a viable, vibrant nuclear energy system in the 21st century. One design for each parliament is a crazy way to be doing things.” – Dame Sue Ion
Elektriciteit
Door het negeren van haar nucleaire industrie heeft Groot-Brittannië diverse uitdagingen om aan de energievraag in de winter tegemoet te komen. Ook is er een verhoogd risico op blackouts. Experts waarschuwen voor de gevolgen van dit negeerbeleid. Ze roepen op, ten behoeve van energiezekerheid, om nieuw leven te blazen in de nucleaire sector. Afgelopen tijd werden deze gevolgen weer eens duidelijk. Britse huishoudens werden laatst nog betaald door de National Grid om elektrische apparaten zo veel mogelijk uit te zetten. Leveranciers in de sector boden huishoudens met slimme meters kortingen aan op de elektriciteitsrekening. Hiervoor moesten deze consumenten bereid zijn hun energiegebruik terug te schakelen tijdens de piekuren. Ook verzocht de Grid tot driemaal toe de overblijvende kolencentrales op te warmen en stand-by te houden.
Engineering adviseur Dame Sue Ion zegt dat de overheid commitment moet tonen om een aantal nucleaire centrales te bouwen, al is het maar een kleine vloot. Dit om investeerders de kans te geven vertrouwen te hebben in het overheidsbeleid. De industrie steunt de pogingen van de overheid om de verouderende nucleaire vloot te hernieuwen. De doelstelling hierbij is de productie uit te breiden van 7 GW naar 24 GW tegen 2050. Acht nieuwe reactoren zouden goedgekeurd moeten worden voor het eind van het decennium. Alleen de voortgang van deze projecten is bron van zorg.
Alistair Evans van Rolls-Royce pleit voor kleine, modulaire reactoren (SMR) gefinancierd door een consortium van investeerders. Hij vindt het commitment van de overheid de nucleaire sector te transformeren “meaningless without a plan”. De financieringsbeslissing voor de bouw van Sizewell C zal volgend jaar pas definitief zijn. Het besluit over de SMR’s zal pas in 2025 worden genomen door het volgende parlement. Hinkley Point C is op dit moment de enige centrale onder constructie. Pas in 2027 zal de bouw zijn afgerond met een kostprijs van £ 26 miljard. Twee jaar later dan gepland met een budgetoverschrijding van 45%.
Nucleair vertegenwoordigt momenteel 15% van de Britse elektriciteitsmix. Op het hoogtepunt in 1997 was dit nog 26%. De 5 kerncentrales met 9 reactoren die in bedrijf zijn in Groot-Brittannië zullen uiterlijk 2035 worden gedeactiveerd.
Nieuwe centrales zijn nodig om de productie te handhaven. Groot-Brittannië heeft bijna 30 jaar geen nieuwe nucleaire centrale gebouwd, de laatste werd in 1995 voltooid. De aantrekkingskracht van kernenergie is helder. Met een lage CO2-uitstoot, continue productie en een baseload elektriciteitsbron onafhankelijk van het weer of geopolitieke omstandigheden. Dit werd nog wel begrepen in de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw. Groot-Brittannië was toen wereldleider in de nucleaire sector met de ontwikkeling van innovatieve reactoren zoals Chapelcross en Dounreay PFR.
De nucleaire industrie is en blijft steeds meer een ondergeschoven kindje, ondanks opeenvolgende toezeggingen van diverse overheden. Het Westen betaalt inmiddels de prijs omdat het voor haar energievoorziening te veel afhankelijk is geworden van onvoorspelbare regimes. Sommigen beweren dat hernieuwbaar de kloof zal overbruggen wanneer Russische olie en gas worden afgezworen, netto nul doelstellingen worden nagestreefd en het binnenlandse energieaanbod wordt uitgebreid.
Rondom de kerstdagen was windproductie goed voor meer dan de helft van de Britse elektriciteitsmix. Maar tijdens de recente, koude periode produceerde wind minder dan 15% van de elektriciteit. Op sommige dagen is het aandeel slechts 10%. Naast zorgen over de intermittency op windarme dagen, is het ook de vraag hoe de opgewekte elektriciteit moet worden opgeslagen. Batterij-opslag wordt al een uitdaging bij meer dan een aantal uur.
Hernieuwbaar zal hoe dan ook voortgezet worden. Toch is er urgente behoefte aan een bewezen, continue elektriciteitsbron met een lage emissie. De enige optie hiervoor is nucleair.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“We’ve been seeing demand falling from both the US and Europe, and it’s a pretty sharp correction.” – Vincent Clerc, CEO Maersk in Bloomberg-interview
Aardgas
Nu een snelle militaire overwinning van Rusland uitblijft, is de geopolitieke positie van Rusland, en in mindere mate van haar belangrijke handelspartner China, verslechterd. Het Midden-Oosten richt zich recentelijk weer wat meer op Europa en Amerika. Het lijkt alsof de voorgaande, opkomende invloed van de China-Rusland alliantie in het Midden-Oosten is verminderd. Doel daarvan was het zeker stellen van de enorme olie- en gasbronnen in de regio, alsmede de strategische havens in combinatie met samenwerking op militair en intelligence gebied. Deze assets zijn van vitaal belang voor China’s initiatief van ‘One Belt, One Road’ (OBOR).
Wel is China National Petroleum Corporation (CNPC), de grootste gasimporteur van het land, in de eindfase van een grote lange termijn LNG-importdeal met Qatar, aldus Reuters. Dit zou de tweede grote overeenkomst van een Chinese energiegigant zijn met QatarEnergy binnen enkele maanden. In November werd met Sinopec een 27-jarig contract getekend. De langste termijn in de LNG-industrie. QatarEnergy zal China Petroleum & Chemical Corporation (Sinopec) 4 miljoen ton per jaar (MTPA) LNG leveren. Het vloeibare gas komt van het North Field East (NFE) expansieproject.
Energie en het aanbod van elektriciteit zijn in het afgelopen jaar een vitaal belang geworden voor bijna elk land in Europa. De regio heeft haar afhankelijkheid van Russische importen moeten verlagen. Veel landen zijn vooruitstrevend geweest in de hun energietransitie weg van fossiel. Toch is bijna de helft van de Europese landen nog afhankelijk van ‘fossiele’ brandstoffen als bron van elektriciteit.
In onderstaande tabel van Visual Capitalist wordt de belangrijkste elektriciteitsbron van Europese landen weergegeven voor het jaar 2011 en 2021. Gegevens hiervoor zijn ontleend van Electricity Maps and the IEA. Aardgas had in 2021 nog een aandeel van 20% in de EU. Europa is gestaag doorgegaan met de transitie richting hernieuwbare bronnen van energie voor de productie van elektriciteit, waardoor afgelopen decennium forse vooruitgang is geboekt.
In 2011 bepaalden olie, gas en kolen nog 49% van de elektriciteitsproductie in de EU. Hernieuwbaar was goed voor 18%. Tien jaar later komen hernieuwbare energiebronnen in de buurt met 32% van de opwek vergeleken met 36% door ‘fossiel’ in 2021. Volgens sommige wetenschappelijke theorieën, die al vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw circuleerden, worden olie en gas onder hitte en druk gevormd. De aarde zou hiermee een eindeloos aanbod van olie kunnen leveren waardoor deze voorheen ‘fossiele’ brandstof een nieuwe ‘hernieuwbare’ energiebron zou zijn.
De expansie van wind- en zonproductie is de primaire driver geweest van de verschuiving naar renewables. In 2011 was het aandeel 8%. In 2021 werd 19% van de elektriciteit in de EU opgewekt door hernieuwbare bronnen. Hydropower is een klein deel van de mix, maar het is de meest gebruikelijke primaire bron van elektriciteits-productie in Europa, en speelt dus een belangrijke rol. Nucleaire energie produceert de meeste elektriciteit in de EU en in de rest van Europa, ondanks de afname in de afgelopen decennia. In 2001 was nucleair goed voor 33% van de elektriciteitsproductie. In de 20 jaar daarna daalde dit percentage tot 25%.
Als gekeken wordt naar individuele landen, heeft de meerderheid van Europa’s grootste landen fossiele brandstoffen als primaire bron van elektriciteit. Zie verder onder het kopje “Kolen”.
Prijs TTF-gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Recession is foretold as central banks race to try to tame inflation. It’s the opposite of past recessions.” – BlackRock team in hun 2023 Global Outlook.
Steenkool
Duitsland blijft sterk afhankelijk van coal power. Van 2017 tot en met 2021 werd 31% van de elektriciteit in Duitsland door kolen gegenereerd. Ondanks de afhankelijkheid van deze CO2-intensieve fossiele brandstof, produceren wind en zon samen meer dan 33% (wind 23% en zon 10%) van de Duitse elektriciteit. Frankrijk is Europa’s grootste economie die primair leunt op nucleair, meer dan de helft van de elektriciteitsproductie van het land. Aardgas is in de periode 2017-2021 de belangrijkste elektriciteitsbron geweest van Italië, Groot-Brittannië en Nederland. Italië was het meest afhankelijk met 42% aardgas, gevolgd door Nederland (40%) en Groot-Brittannië (38%).
Spanje is een buitenbeentje onder de grote Europese landen en een succesverhaal in een transitie richting hernieuwbare energiebronnen. In de periode 2017-2021 was het land voornamelijk afhankelijk van aardgas (29%). In 2022 viel dit gasaandeel terug tot 14%. De windproductie steeg tot 32% en werd vorig jaar de voornaamste bron van elektriciteit.
Een nieuw rapport van Ember beschrijft hoe de transitie in 2022 aanzienlijke vooruitgang heeft laten zien. Zon en wind (22%) streven voor het eerst in de geschiedenis aardgas (20%) voorbij met een hoger aandeel in de elektriciteitsproductie. Het jaar 2022 liet volgens Ember een toename zien van het gebruik van fossiele brandstoffen in de elektriciteitsproductie van de EU. Ember verwacht dat 2023 een daling kan laten zien van 20%.
Als de EU deze versnelde verschuiving weg van fossiele brandstoffen kan volhouden, ziet de kaart van de primaire energiebronnen voor elektriciteitsopwekking er weer anders uit in de nabije toekomst: meer renewables en energiebronnen met weinig carbon emissie.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“Two climate activists who blocked traffic in the German city of Stuttgart earlier this year missed their court date because they flew to Bali and Indonesia, for a round trip of 23,000 kilometers producing 7.9 tons of CO2 emissions.”
Emissierechten
De Wall Street Journal rapporteert dat Duitsers nu twee keer nadenken voordat ze een EV aanschaffen. De verkopen van elektrische auto’s in Duitsland is ingezakt nadat de subsidies per 2023 zijn verlaagd. De Duitse Motor Transport Authority rapporteert een 13,2% daling van de EV-verkopen in januari ten opzichte van januari 2022. De verkoop van hybride wagens nam af met 6,2%. Het aantal benzinewagens dat werd verkocht steeg met 3,5% en er was een bescheiden daling van 1,2% in de verkoop van dieselwagens.
EV’s zijn even CO2-vriendelijk in gebruik als de energiebron die ingezet wordt om de elektriciteit te leveren. De weigering van Berlijn om nucleaire elektriciteit te omarmen betekent dat Duitsland meer kolen moet verbranden om de weggevallen gasimporten uit Rusland op te vangen. En dan zijn er ook nog de kosten voor het mijnen van de benodigde kobalt, koper en lithium om de EV’s en hun batterijen te produceren. Elektrische auto’s hebben tot zes keer meer mineralen nodig dan conventionele wagens. Volgens de International Energy Agency (IEA) zal de vraag naar lithium, nikkel en kobalt naar verwachting groeien met 10%-20% tot meer dan 80% tegen 2030.
Wereldwijd hebben landen gezworen volledig-elektrisch te zijn tegen 2035 en 2040. Er is mogelijk onvoldoende aanbod van mineralen aanwezig om tegemoet te komen aan deze EV-vraag. Factoren als geopolitieke concentratie van bronnen, kwaliteit van materialen, aanlooptijden in de mijnindustrie en strengere milieueisen zullen bepalen of er voldoende mineralen beschikbaar zijn. Kopermijnen die momenteel in gebruik zijn naderen hun piek. Dat betekent uitputting van reserves, terwijl de kwaliteit van het metaal in oudere mijnen afneemt. Zuid-Amerikaanse en Australische mijnen zijn gesitueerd in gebieden waar water schaars is. Dit is een beperking gezien de benodigde hoeveelheid water dat nodig is voor het mijnproces.
Ook zijn er toenemende zorgen gerelateerd aan hogere CO2-emissies en afvalverwerking. De nikkelkwaliteit moet hoog zijn voor EV-batterijen (Klasse 1). Het meeste nikkel in de wereldwijde toeleveringsketen is onbruikbaar voor EV’s. De Democratische Republiek Congo en China produceren 70% van de wereldwijde kobaltproductie. Nieuw aanbod is onderhevig aan de ontwikkeling van nikkel en kopermijnen, want 90% van de kobaltproductie is een bijproduct hiervan. Negatieve milieueffecten spelen ook een belangrijke rol bij de winning van kobalt.
De waardeketen van mijnen tot verwerking en magneetproductie is geografisch geconcentreerd in China. De wereld zal mogelijk al tegen 2025 aanlopen tegen ernstige lithiumtekorten. Lithiummijnen die zijn opgestart tussen 2010 en 2019 hadden gemiddeld 16,5 jaar nodig om ontwikkeld te worden. China is goed voor 60% van de wereldwijde lithiumproductie en produceert meer dan 80% van de lithium hydroxide.
Meer dan de helft van de lithiummijnen ligt in gebieden met watertekorten. Recycling is slechts een gedeeltelijke oplossing om het essentiële mineralenaanbod te vergroten. De bronnen voor EV-batterijen zijn geconcentreerd in maar heel weinig landen. Deze concentratie in de toeleveringsketen is zorgwekkend.
China heeft meer dan 50% van de wereldwijde capaciteit in handen voor de verwerking en raffinage van lithium, kobalt en grafiet, als ook driekwart van alle productiecapaciteit van lithium-ion batterijen. Europa is goed voor meer dan 25% van de wereldwijde EV-assemblage, maar is niet erg actief in de toeleveringsketen. Het aandeel in de verwerking van kobalt is 20%. Zowel Korea als Japan controleert een groot deel van de downstream toeleveringsketen na ruwe materiaalverwerking. Korea heeft 15% van de wereldwijde productiecapaciteit van kathodes. Japan produceert 14% van de kathodes en 11% van het anode materiaal. Ter vergelijking, Amerika neemt 10% van de EV-productie voor haar rekening en bezit 7% van de productiecapaciteit voor batterijen.
BP heeft aangekondigd haar emissiedoelstellingen te herzien om meer gas en olie te produceren om de wereldwijde vraag op te vangen. De Britse energie-gigant richtte zich voorheen op een reductie van 35-40% tegen 2030, maar gaat nu voor een target van 20-30% afname. Het is een definitieve draai in het bedrijfsbeleid. BP was één van de eerste brandstofproducenten die besloot tot een netto nul emissie tegen 2050.
Prijs Emissierechten – Dec-23 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
“To decarbonize the economy, we need to rethink the energy system based on innovative solutions using existing resources. Turning abandoned mines into energy storage is one example of many solutions that exist around us, and we only need to change the way we deploy them.” – Behnam Zakeri, co-auteur UGES-studie en onderzoeker bij IIASA Energy, Climate & Environment Program
Hernieuwbaar
Hernieuwbare energiebronnen staan centraal in de energietransitie richting een meer duurzame toekomst. Bronnen als zon en wind zijn echter inherent variabel en inconsistent. Het is dus van belang manieren te vinden energie toegankelijk en efficiënt op te slaan. Er zijn veel effectieve oplossingen voor de dagelijkse opslag van energie. De meest gangbare is batterijtechnologie. Een kosteneffectieve lange termijn oplossing ontbreekt nog.
Nieuwe technieken voor energieopslag worden bestudeerd die gebruik maken van verlaten mijnen. De Underground Gravity Energy Storage (UGES) techniek is een oplossing voor de lange termijn opslag van energie. In een nieuw door de IIASA-geleide studie, ontwikkelde een internationaal team van onderzoekers een innovatieve manier om energie op te slaan door het transport van zand in verlaten, ondergrondse mijnen. Wereldwijd zijn er miljoenen van dit soort niet-gebruikte mijnen.
Hieronder een schematische weergave van de Underground Gravity Energy Storage (UGES) met de belangrijkste onderdelen en functies.
Bron: New Energy and Fuel
UGES produceert elektriciteit als de prijs hoog is door zand in een ondergrondse mijn te laten zakken. De potentiële energie wordt in elektriciteit omgezet via ‘regeneratief remmen’. Daarna kan het zand via elektrische motoren uit de mijn naar een boven reservoir worden gelift. Zo wordt energie opgeslagen als de elektriciteit goedkoop is. De belangrijkste componenten van UGES zijn de schacht, motor/generator, opslagplaatsen boven en beneden en mijnapparatuur. Hoe dieper en breder de mijnschacht, hoe meer elektriciteit kan worden onttrokken. En hoe groter de mijn, des te hoger de opslagcapaciteit.
Andere methoden van energieopslag zoals batterijen, verliezen over lange perioden energie via zelfontlading. Het medium van energieopslag bij UGES is zand. Dit betekent dat geen energie verloren gaat door zelfontlading en energieopslag van weken tot enkele jaren mogelijk wordt.
De investeringskosten voor UGES zijn ongeveer $ 1 tot 10 per kWh met capaciteitskosten van $ 2.000 per kWh. Geschat wordt dat de technologie een wereldwijd potentieel heeft van 7 tot 70 TWh. Het meeste potentieel is geconcentreerd in China, India, Rusland en Amerika.
Er is nog een andere zwaartekrachtmethode om elektriciteit op te slaan: het omhoog pompen van water. De mechanische verliezen hiervan worden niet genoemd in de studie paper. Er zijn nog efficiencywinsten te behalen, maar hiervoor is innovatie noodzakelijk. Het is een simpele, uitvoerbare en redelijk praktische oplossing voor opslag en productie van elektriciteit. Men kan zich afvragen waarom het nog niet wordt toegepast. Het is veel goedkoper dan het aanschaffen van batterijen, al zijn er opmerkelijke operationele verliezen. Personeel zou ook nog een issue kunnen zijn. Het is goed te weten dat het kan.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.