Energiemarkt analyse 16 mei 2023
EU: formeel verbod op Russische olieleveranties aan Duitsland en Polen.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
Introductie
“Flows through the Druzhba pipeline are currently exempted from the EU embargo on imports of Russian crude oil by sea that came into effect on December 5.”
De Europese Unie overweegt een formeel verbod op Russische olieleveringen via de Druzhba-pijpleiding naar Duitsland en Polen. Volgens Bloomberg waren deze landen al gestopt met hun olie-import uit Rusland.
De Druzhba-pijpleiding is een belangrijke ader van de Russische olieleveranties aan Europa. Met twee vertakkingen:
– Een noordelijke, die door Wit-Rusland gaat om Wit-Rusland, Polen, Duitsland, Letland en Litouwen van olie te voorzien.
– Een zuidelijke die door Oekraïne loopt en olie naar Tsjechië, Slowakije, Hongarije en Kroatië transporteert.
De olie via Druzhba is momenteel uitgezonderd van het EU-embargo op overzeese olie uit Rusland. Hierdoor blijft het mogelijk voor EU-landen zonder zeeverbinding om olie te ontvangen. Duitsland en Polen stopten echter eerder dit jaar met Russische olie-importen via Druzhba. Ondanks de uitzonderingen gemaakt voor ruwe olie via pijpleiding, zouden Duitsland en Polen de import per 1 januari 2023 eindigen.
Als onderdeel van de volgende sanctieronde tegen Rusland overweegt de EU de uitzondering voor de noordelijke tak van Druzhba op te heffen, aldus Bloomberg. De zuidelijke tak blijft van het EU-embargo uitgezonderd. Al met al is het dus meer een symbolische beslissing omdat Duitsland en Polen al besloten hadden geen Russische olie meer te importeren. Maar een formeel verbod moet worden omarmd door alle 27 leden van de EU. Besprekingen hierover zijn nog steeds gaande. De plannen zouden nog gewijzigd kunnen worden.
“The price is right for the US to begin refilling their strategic oil reserve, providing a much needed bid for oil bulls as recessionary headwinds grow.” – Daniel Ghali, commodity strateeg TD Securities.
Ruwe olie
De Amerikaanse regering zou in juni kunnen beginnen met het aankopen van ruwe olie voor het vullen van de Strategische Petroleum Reserve (SPR). In oktober 2022 kondigde de regering aan olie voor de SPR terug te kopen als de prijs tussen $ 67 en $ 72 per vat of lager zou noteren. Dit zou twee doelen dienen. Naast het aanvullen van de uitgeputte reserves zal ook de vraag een boost krijgen bij een relatief lage prijs.
Alhoewel de oliemarkt momenteel erg illiquide is, zal een bid van de overheid de prijzen niet meteen de stratosfeer injagen. Afgelopen vrijdag noteerde West Texas Intermediate (WTI), de Amerikaanse benchmark, rond $ 70 per vat. De vierde opeenvolgende verliesweek.
Na vorig jaar meer dan 200 miljoen vaten ruwe olie verkocht te hebben uit de SPR, staat de reserve op het laagste niveau sinds 1983, namelijk op 372 miljoen vaten ruwe olie. Het opnieuw vullen zou jaren in beslag kunnen nemen. Eerder dit jaar had minister Granholm gesuggereerd vanaf komende herfst olie terug te leveren aan de SPR. Het onderhoud aan twee opslagplaatsen in Texas en Louisiana zal rond die tijd achter de rug zijn.
De vraag is waarom er nu geen termijncontracten worden gekocht voor de levering in bijvoorbeeld 1 of 2 jaar, zoals Biden heeft toegezegd aan Amerikaanse olieproducenten. Mogelijk is er te agressief onttrokken zodat onderhoud nodig is aan de diepe ondergrondse zoutmijnen. Er werd voor een zesde achtereenvolgende week onttrokken. Een poging om de olieprijs omlaag te zetten en de recente OPEC+ productieverlaging teniet te doen.
Het plan olie terug te kopen om de reserves aan te vullen zorgt voor prijssteun in de markt. Ook productieverstoringen in Canada dragen bij aan verminderde verkoopdruk. Volgens Rystad Energy is de energieproductie gereduceerd met een equivalent van 500.000 vaten per dag (bpd) door diverse bosbranden in Alberta.
Pakistan heeft een gebrek aan cash en hoopt in de toekomst Russische olieleveranties in Chinese yuan af te kunnen rekenen. Dit zei, Khurram Dastgir Khan, de Pakistaanse minister van Elektriciteit, tegen Bloomberg in een interview afgelopen woensdag. Tot nu toe heeft Pakistan één vracht ruwe olie uit Rusland besteld die deze maand verwacht wordt. Deze vracht wordt afgerekend in Amerikaanse dollars.
Pakistan is wanhopig op zoek om energie tegen lage kosten te importeren. Vorig jaar was de prijs voor olie en gas te hoog terwijl de buitenlandse valutareserves opraakten. Het land heeft een valutaswap met China waardoor het eenvoudiger wordt te betalen voor ruwe olie dan in Amerikaanse dollars.
Een betaling in yuan zou gunstig zijn voor zowel China als Rusland. China wil al jaren meer handelsovereenkomsten in yuan doen. Dit zal de relevantie van haar valuta op de wereldmarkt vergroten en de dominantie van de Amerikaanse dollar uitdagen in de internationale handel, waaronder de energiehandel. Afgelopen jaar ging Rusland over op de handel in yuan voor haar import, export en energiehandel. De Chinese valuta is Poetins enige alternatief geworden om haar exposure naar Amerikaanse dollar en euro af te bouwen en de impact van de sancties op Russische assets in westerse landen te beperken.
Volgens Fernando Valle, analist Olie & Gas bij Bloomberg Intelligence, zouden de short posities in WTI een prijsspike kunnen veroorzaken als de vraag positieve signalen laat zien. De posities per 2 mei waren verdubbeld tot 47 miljoen vaten ten opzichte van 22 miljoen vaten op 19 april. De short positie in diesel is significant. Gegevens van de Commodity Futures Trading Commission (CFTC) laten de meest negatieve setup zien in 3 jaar. Indicatoren uit de vracht- en reisbranche koelen af. Maar tekenen van een veerkrachtige consument zouden tot een short squeeze kunnen leiden in de komende weken.
Prijs Ruwe olie – Brent juli 2023 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale (incl. MACD)
“Utility-scale solar and wind farms require at least ten times as much space per unit of power as coal- or natural gas–fired power plants, including the land used to produce and transport the fossil fuels.” – McKinsey
Elektriciteit
Het elektriciteitsnet moet flink worden uitgebreid om de expanderende productiecapaciteit van hernieuwbare energie bij te kunnen benen. Stimuli vanuit de publieke en private sector helpen hierbij. De clean energy sector is booming. Vele potentiële voordelen van elektrificatie zullen echter volledig worden weggegooid als er onvoldoende elektriciteitsleidingen zijn en transmissiecapaciteit is om de elektriciteit te transporteren van productielocatie naar waar de vraag is geconcentreerd.
Het behalen van klimaatdoelen vereist een snelle en massale expansie van hernieuwbare energieproductie-capaciteit. Grootschalige zon- en windparken hebben veel land nodig. Hierdoor duwen ze richting landbouwgebieden waar ze meestal niet gewenst zijn.
Dit levert een aantal onderling verbonden uitdagingen op voor de verspreiding van ‘schone’ energie. Concurrentie over land, procesvoering en protesten van de lokale bevolking waar deze projecten zijn gepland. Als het project is afgerond moet de elektriciteit nog getransporteerd worden van de rurale gebieden met ruimte voor zon en windparken naar de industriële centra waar het nodig is.
Het is goed om te zien dat wind en zon in recordtempo worden toegevoegd. Maar het is allemaal tevergeefs als er geen vergunning is om deze bronnen op het net aan te sluiten indien eenmaal voltooid. Of als er überhaupt geen elektriciteitsnet is.
Afgelopen maandag stond de prijs onder sterke neerwaartse druk. De prijs van kalenderjaar 2024 baseload daalde met bijna 5% tot € 125 MWh.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Lower power demand amid mild spring weather in most of Europe is depressing gas prices, while comfortable inventories of gas have not yet led to any rush for filling storage sites ahead of the next winter.”
Aardgas
De lage vraag naar aardgas heeft, voor de zesde week op rij, voor een daling gezorgd van de Europese gasprijzen. Dit is de langste reeks dalingen sinds 2020. Het front maandcontract op de TTF-hub, de benchmark voor de Europese gashandel, daalde op vrijdag met 4%. Maandag 15 mei was er ook verkoopdruk, maar vooral in de verder liggende termijncontracten. Zo stond leverjaar 2024 onder neerwaartse druk met een daling van ruim 5%.
De afgenomen vraag naar elektriciteit en het milde lenteweer in veel landen drukt de gasprijs naar beneden. De voorraden zijn nog comfortabel genoeg. Er is nog geen haast om de buffer aan te vullen voor komende winter. Volgens gegevens van Gas Infrastructure Europe waren de EU-opslagplaatsen op 10 mei voor 62,48% gevuld.
De lagere gasprijzen hebben geleid tot een verhoogde switch van kolen-naar-gas. De vraag is niettemin beperkt met een lage consumptie per huishouden. De Europese benchmark gasprijzen zijn sinds het begin van het jaar gehalveerd. Ze zijn nu slechts een tiende van het record van meer dan € 300 per MWh vanaf augustus 2022.
Spot LNG-prijzen voor juni-levering in Azië zijn in recente weken ook in elkaar gestort. Voor een derde achtereenvolgende week stonden prijzen onder neerwaartse druk door de zwakke vraag en hoge voorraden bij belangrijke Aziatische importeurs. De spot LNG-prijzen in Azië staan nu op het laagste niveau sinds eind mei 2021. De Biden-regering heeft recent toestemming gegeven voor de bouw van nog eens twee grote projecten om aardgas te exporteren: Texas LNG en Rio Grande LNG.
Overheden en industrie waarschuwen dat Europa niet zelfgenoegzaam achterover kan leunen omdat de energiecrisis nog niet achter de rug is. Ondanks de huidige zwakte in de aardgasvraag en in Europese en Aziatische prijzen. Eén van de grootste nutsbedrijven van Duitsland, E.On zei afgelopen week dat de situatie met energie-aanbod in Europa dit jaar zou kunnen verslechteren. De markt lijkt dit echter nog niet te willen zien gegeven de sterke verkoopdruk van de afgelopen twee dagen.
Prijs TTF gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“The proposed limits and guidelines follow EPA’s traditional approach under the Clean Air Act to control pollution from stationary sources by relying on control technologies that are cost-effective and can be applied directly to power plants to reduce CO2.” – woordvoerder Amerikaanse Environmental Protection Agency
Steenkool
De Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) heeft de meest strikte regels ooit voor de elektriciteitsproductie onthuld die gelden voor gas, kolen en olie. Dit zou het gebruik van carbon capture technologieën (CCT) verder aansporen. De standaarden die op 11 mei jl. zijn aangekondigd zullen oude en nieuwe elektriciteitsinfrastructuur beïnvloeden, waaronder nieuwe aardgasturbines en de bestaande kolenvloot in Amerika. “We will see some coal retirements”, zegt Michael Regan van EPA.
Het aantal kolencentrales in Amerika is het afgelopen decennium scherp gedaald, ook al heeft het land nog honderden kolencentrales. De EPA is van mening dat haar voorstellen bij Amerikaanse elektriciteitscentrales het gebruik van bepaalde technologieën zal stimuleren. Zoals de bijstook van fossiele brandstoffen met low-greenhouse gas (GHG) hydrogen maar vooral het opvangen, vasthouden en de opslag van carbon. Het agentschap beweert dat de technologieën die 90% van de CO2 opvangen “adequaat gedemonstreerd” zijn en “aanvaardbaar qua kosten”, terwijl “substantiële emissiereducties” worden gerealiseerd.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“The stringency of the standards as proposed and illustrated by EPA, are effectively a ban on internal combustion engines.” – Bryan Just, beleidsadviseur Amerikaanse Petroleum Instituut tegen Reuters
Emissierechten
Het Amerikaanse Petroleum Instituut (API) is tegen de nieuwe emissieregels voorgesteld door de Environmental Protection Agency (EPA). De nieuwe regels vereisen een 13% reductie van de jaarlijkse uitstoot in Amerika voor voertuigmodellen gefabriceerd tussen 2027 en 2032. De voorgestelde wijzigingen zouden ook een 56% reductie bedingen in de totale gemiddelde emissie van de gehele vloot in die periode ten opzichte van het niveau uit 2026.
De API gelooft dat de voorgestelde regels neerkomen op een verbod op de interne verbrandingsmotor (ICE). Hierdoor wordt verdere ontwikkeling in ICE en hybride technologie stopgezet. Amerika wordt dan afhankelijk van buitenlandse leveranciers van EV-materialen zoals batterijen. De nieuwe emissieregels van EPA betekenen effectief een uitfasering van de ICE-voertuigen. De EPA geeft toe dat striktere regulering de verkopen van ICE-wagens negatief zal beïnvloeden. Als gevolg van de regelgeving, als deze wordt geïmplementeerd, zou 60% van de nieuw verkochte voertuigen tegen 2030 elektrisch zijn. Tegen 2032 zal dit 67% bedragen naar verwachting van EPA.
Biden noemt “the climate crisis” een grotere bedreiging dan nucleaire oorlog. De Amerikaanse president is groot voorstander van de productie van “carbon-free” elektriciteit tegen 2035 en bijna-fossiele brandstofvrije energie in 2050. Er wordt beloofd dat het bereiken van ‘netto nul’ vrijwel pijnloos zal zijn, dankzij mandaten en subsidies. De transformatie naar ‘schone’ energie zal dan als vanzelf gebeuren. Net als in een sprookje. In de echte wereld zouden er echter miljoenen weersafhankelijke windturbines nodig zijn, miljarden even zo onbetrouwbare zonnepanelen, miljoenen batterijmodules van 500 kg voor voertuigen, miljarden modules meer om de variabele elektriciteitsproductie op te vangen, miljoenen transformatoren en tienduizenden kilometers nieuwe transmissieleidingen.
Al deze nieuwe technologieën moeten worden vervaardigd uit metalen, mineralen, en petroleum die via mijnen uit de aarde moet worden gehaald. Op een schaal ongekend in onze geschiedenis. De dollarkosten hiervan, alleen al voor Amerika, zijn bijna onvoorstelbaar. David Wojick, wetenschaps- en politieke analist, berekende dat alleen de batterijen nodig als back-up voor wind en zon in een ‘netto-nul’ Amerika al $ 23 biljoen zou kosten. Dit is even groot als het hele BBP van 2021.
Energie- en technologie adviseur Thomas Tanton constateerde dat de back-up batterijen om de huidige Amerikaanse elektriciteit op basis van fossiel te vervangen en voertuigen, fornuizen, waterverwarming en ovens om te zetten naar elektriciteit, initieel ten minste $ 29 biljoen zou gaan kosten. Biljoenen meer zouden nodig zijn voor financiering, reparatie, onderhoud, vervangingen, het verwerken van kapotte en versleten niet-recyclebare apparatuur en het bouwen van systemen die stevig genoeg zijn om orkanen te doorstaan. Ken Gregory, professioneel mechanicus, heeft vastgesteld dat de batterijkosten voor de back-up van het elektriciteitsnet $ 290 biljoen (12,6 keer het Amerikaanse BBP van 2021) zouden kunnen bereiken. Dit getal is gebaseerd op actuele gegevens uit 2019 en 2020 van de variabele elektriciteitsproductie per uur. Dat is meer exact dan de jaarlijkse gemiddelde gegevens toegepast in andere studies.
Geen van deze schattingen nemen de kosten van turbines, panelen, transmissieleidingen of transformatoren mee in de calculatie. Energie-analist Francis Menton schatte in dat het plan van New York om 24.000 megawattuur aan batterij-opslag te regelen, slechts 0,2% levert van wat de staat werkelijk als back-up nodig zou hebben. Maar zelfs dat zou 300.000 Tesla Long Range 80-kilowattuur batterijmodules vereisen. En nog voordat New York de EV’s, elektrische verwarmingssystemen en elektrische kookapparatuur verplicht gaat stellen. De 300.000 batterijmodules zouden goed zijn voor 45 minuten back-up van de piekvraagbehoefte in de New Yorkse zomer. Hiervoor zou 3.750 ton lithium, 9.000 ton nikkel, 6.600 ton mangaan, 4.500 ton kobalt, 30.000 ton koper en 82.500 ton aan ander materiaal nodig zijn. Er moet meer dan 75 miljoen ton erts (ore) worden gemijnd voor die 300.000 back-up batterijen ten behoeve van het elektriciteitsnet. Nadat eerst eenzelfde volume steen is verwijderd om bij de erts te komen.
Voor de back-up van de elektriciteitsproductie door zon en wind die momenteel is gepland in Californië, zouden 310 miljoen long-range modules nodig zijn. Het is moeilijk voor te stellen hoeveel batterijen, materialen en erts nodig zouden zijn voor heel Amerika, dan wel de gehele wereld! Het verwerken van deze erts tot eindmetaal vereist zuren en andere chemische processen. Het leidt tot veel giftig afval dat ernstige lucht- en watervervuiling kan veroorzaken als dit niet correct wordt behandeld. Dit is absoluut niet schoon, groen, betaalbaar, ecologisch of duurzaam.
Prijs Emissierechten – Dec-23 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
“Progress towards an energy transition appears to be significantly lagging the optimistic projections and any reduction in government mandates and subsidies could make many investments unprofitable, and at least some elements of the energy transition appear to be driven by irrational exuberance…” – Michael Lynch, Energy Policy Research Foundation, 2022
Hernieuwbaar
De luider wordende aandrang dat hernieuwbare energie nucleair en fossiel in de elektriciteitssector zou moeten vervangen, niet alleen zou moeten aanvullen, loopt tegen een aantal onontkoombare problemen aan. Wind en zon worden in elektriciteitsjargon “non-dispatchable” bronnen genoemd, met een capaciteitsfactor lager dan 35%. Fossiele brandstoffen en nucleair zijn “dispatchable” met een capaciteitsfactor van minstens 85%.
Dit betekent dat kostenvergelijkingen tussen wind en zon (variabel en meestal niet beschikbaar) versus fossiel en nucleair (baseload, bijna altijd beschikbaar) niet reëel te vergelijken zijn. Bewolkt Duitsland bijvoorbeeld heeft een grote fout gemaakt door zich te veel te richten op zonenergie. Zoals Bloomberg afgelopen juli rapporteerde, presteerde wind slecht in Texas op 8% van haar capaciteit. Regelmatig zelfs minder dan dat.
Het blijkt dat de wind niet waait als het bijna 40 graden Celsius is. Om 2.000 megawatt gas- of kolencapaciteit te vervangen is bijvoorbeeld ongeveer 8.000 megawatt of meer wind en zon nodig. Maar het is onmogelijk om zelfs dit getal te berekenen omdat wind en zon variabel zijn en dus minder voorspelbaar. In de competitieve energiemarkt zijn niet-beschikbare ‘alternatieven’ veel meer ‘aanvullend’ als het aankomt op het vervangen van nucleair en fossiele brandstoffen.
De kosten van hernieuwbaar en batterijen zullen hoger uitvallen dan momenteel wordt geprojecteerd. Dit komt omdat de wereldwijde vraag naar ruwe materialen nog steeds hard groeit. Duitsland en Californië, ‘werelds “groenste overheden” in de afgelopen 20 jaar, hebben veel meer aardgas nodig dan ze voorheen aangaven. Duitsland wil ten minste 8 LNG import terminals bouwen om “van Poetins gas af te komen”, wat het al lang geleden zou doen.
De Duitse overheid geeft toe dat het nu beëindigen van de nucleair vloot een grotere afhankelijkheid van kolen en aardgas betekent, niet meer wind en zon. Californië gebruikte aardgas voor meer dan 60% van de elektriciteitsproductie tijdens de hittegolf tegen het eind van afgelopen zomer toen zonnepanelen werden geblokkeerd door de rook van bosbranden.
Het is bekend wat klimaatgericht energiebeleid brengt: Duitsland heeft de hoogste elektriciteitsrekening ter wereld. Californië kent de hoogste prijzen op het continent, 75% boven het Amerikaanse gemiddelde. De hernieuwbare uitrol loopt tegen een ander groot obstakel aan: het aanleggen van transmissieleidingen om deze renewables te koppelen aan het Amerikaanse net. Volgens het erg groene Rocky Mountain Institute moet de omvang van het transmissienetwerk verdubbelen of zelfs verdrievoudigen om de grote hoeveelheden wind en zon levensvatbaar te maken. Met het huidige groeitempo zou dat 200 jaar in beslag nemen.
Samen met de broodnodige maar dure batterij-opslagprojecten, wachten zon- en windproducenten jarenlang om aangesloten te worden op het net. Tegen extreem hoge interconnection fees die men zich simpelweg niet kan veroorloven. Een groot deel van de projecten zal dan ook het daglicht niet zien. Zelfs als gekeken wordt naar de meest progressieve staten wat betreft energiebeleid is de vooruitgang deerniswekkend.
Daarnaast is er ook steeds meer NIMBY-oppositie tegen de uitrol van zon en wind. Ook Jamie Dimon, CEO van JP Morgan, wil deze installaties niet in z’n achtertuin, maar wel dat de Amerikaanse overheid land in privé-eigendom opeist om daarop meer zon- en windparken te kunnen installeren.
Klimaatbeleid maakt elektriciteit nog essentiëler voor de economie. Elektriciteit moet betaalbaar en betrouwbaar zijn. Door EV’s en het overkoepelende doel van elektrificatie zal de elektriciteitsvraag sterk blijven nemen. Een sector die sinds de Grote Recessie van 15 jaar geleden in Amerika op een stabiel niveau ligt rond 4.100 terawattuur. Uiteindelijk delen renewables en EV’s dezelfde vooruitzichten: “growing markets but nowhere near taking over the market.”
Fysica en hoger dan verwachte kosten zullen ervoor zorgen dat veel huidige beleidsmaatregelen zullen worden teruggedraaid of drastisch worden teruggeschroefd. De verspillende subsidies voor hernieuwbaar en EV’s zullen op enig moment politiek onhoudbaar worden.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.