Energiemarkt analyse 19 december 2023
Steeds meer scheepvaartbedrijven mijden Rode Zee route.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
“These attacks have the potential to become far more of a global strategic economic threat than simply a regional geopolitical one.” – Duncan Potts, voormalig vice-admiraal Britse marine
Introductie
Het risico dat de Israël-Hamas oorlog zou overslaan op andere gebieden werd reeds erkend. De door Iran gesteunde Houthi’s uit Yemen hebben een serie aanvallen op commerciële schepen uitgevoerd in de drukbevaren Rode Zee straat. Als vergelding voor Israëls militaire operatie in Gaza en de steun hiervoor vanuit Washington.
Maersk en Hapag-Lloyd zijn vanwege veiligheidsoverwegingen gestopt met het varen van hun containerschepen over deze wateren. Maersk neemt 15% van de wereldwijde containervrachtmarkt voor haar rekening, Hapag-Lloyd heeft 7% van de containermarkt in handen. De Italiaans-Zwitserse Mediterranean Shipping Company en het Franse CMA CGM hebben de routes van containerschepen door de Rode Zee beëindigd als gevolg van toegenomen raket- en drone-aanvallen dicht bij de strategische Bab al-Mandab straat.
De Rode Zee is verantwoordelijk voor 40% van de wereldwijde internationale handel. Deze strook water is een essentieel transit punt voor schepen die door het Egyptische Suez Kanaal willen varen. Een woordvoerder van Hapag-Lloyd zei dat haar containerschepen buiten de straat dobberen in afwachting van verdere instructies. Een aantal scheepsbedrijven hebben nieuwe routes uitgestippeld rond Kaap de Goede Hoop om het conflictgebied te vermijden.
Oorlogs-risicopremies, door schepen betaald om door hoge risicogebieden te varen, zijn afgelopen week gestegen tot 0,2% van de waarde van een schip. De week daarvoor was dat nog 0,007%. Dit betekent tienduizenden dollars aan extra kosten voor een zevendaagse reis, aldus Reuters.
“In the unlikely event that Venezuela decides to go further than rhetoric and actually moves into Guyana, the oil production and exports from both countries will likely suffer.” – Erik Broekhuizen, manager marine onderzoek en advies Poten & Partners
Ruwe olie
De scheepsindustrie staat van twee kanten onder druk: de handelsverschuivingen veroorzaakt door de sancties tegen Rusland en de scheepsaanvallen als gevolg van het Israël-Hamas conflict. Er zou nog een derde, gelijktijdige oorlog kunnen bijkomen, met nog meer handelscomplicaties voor verscheping. Venezuela dreigt namelijk Guyana binnen te vallen om de olierijke Essequibo-regio te annexeren. Het land beweert dat het jungle-territorium en de offshore gebieden van Venezuela in 1899 zijn gestolen. Essequibo bestrijkt ongeveer twee derde van Guyana.
Guyana is een aantrekkelijke plek voor ruwe olietankers. Sinds offshore productie hier begon in 2019, zijn ruwe olie-exporten toegenomen tot 400.000 vaten per dag (bpd). Verwacht wordt dat de volumes tegen eind 2025 zijn verdubbeld. In 2027 wordt een piek verwacht van 1 miljoen bpd. Mocht Venezuela hier binnenvallen dan zullen de sancties [tegen Venezuela] worden heringevoerd – en waarschijnlijk aangescherpt. Aldus Erik Broekhuizen, analist van Poten & Partners. Internationale oliemaatschappijen zullen hun activa uit Guyana weghalen, waardoor de productie lam zal komen te liggen.
De International Energy Agency (IEA) zegt dat de wereldwijde vraag naar olie dit kwartaal flink is vertraagd vergeleken met het derde kwartaal. Toch verhoogt het agentschap haar voorspellingen voor 2024 met 130.000 bpd ten opzichte van haar verwachting een maand geleden. In haar Olie Markt Rapport van deze maand wordt de consumptiegroeivoorspelling voor Q4 verlaagt met 400.000 bpd. Europa is verantwoordelijk voor meer dan de helft van deze neerwaartse aanpassing. Dit komt omdat hogere rentevoeten opgenomen moeten worden door de reële economie en door een zwakke Europese vraag vanwege een brede vertraging in de industrie.
Hierdoor is de IEA-verwachting van de vraaggroei voor geheel 2023 met 90.000 bpd naar beneden bijgesteld tot 2,3 miljoen bpd. In 2024 zal de olieconsumptiegroei significant verzwakken tot 1,1 miljoen bpd, volgens de IEA. De groei van het Amerikaanse aanbod zal de verwachtingen blijven tarten. Het agentschap verwacht dat de aanhoudende stijging van de productie en de vertragende groei van de vraag, de inspanningen zal bemoeilijken van de belangrijkste producenten om hun marktaandeel te verdedigen en de olieprijzen hoog te houden.
OPEC blijft daarentegen voor 2024 een veel hogere groei van de olievraag verwachten. OPEC verwacht 2,2 miljoen bpd bij een gemiddelde van 104,4 miljoen bpd aan totale, wereldwijde consumptie. Het kartel verwacht dat de vraag naar olie zal worden ondersteund door een veerkrachtige groei van het wereldwijde BBP, te midden van de economische verbeteringen in China.
Olieprijzen zakken weg bij een recordproductie in Amerika, Canada en Brazilië die samenvalt met een zwakkere economie in China. De markt heeft te kampen met een tijdelijk aanbodoverschot. Afnemende liquiditeit voor de kerstperiode versterkt de prijsbeweging. De olievraag zal naar verwachting 1 miljoen bpd lager zijn dan de groei van het aanbod, volgens Daniel Yergin, vice-voorzitter van S&P Global.
Prijs Ruwe olie – Brent februari 2024 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
The urgency of strengthening America’s electric grid cybersecurity. “Grid distribution systems – which carry electricity from transmission systems to consumers – have grown more vulnerable, in part because their operational technology increasingly allows remote access and connections to business networks.” – U.S. Government Accountability Office
Elektriciteit
Het Amerikaanse elektriciteitsnet blijft onderhevig aan een reeks buitenlandse en binnenlandse cyberattack bedreigingen. Daarom is het meer dan ooit zinvol de cyberverdediging van nutsbedrijven en transmissiebeheerders te versterken. Falen hierin zou bestempeld kunnen worden als een klassiek geval van “penny wise, pound foolish”.
In november zei Manny Cancel, Senior Vice President van het North American Electric Reliability Corporation (NERC) al dat het bedreigingslandschap ongekend is. De cyberbedreigingen worden geleid door geopolitieke gebeurtenissen, nieuwe kwetsbaarheden, veranderingen in technologieën en steeds brutalere cybercriminelen en hackers. “We worden geconfronteerd met uitdagingen die steeds moeilijker op te sporen zijn en lastiger worden om ertegen te beschermen.” De insurance premiums voor cyberveiligheid blijven scherp oplopen. Hierdoor wordt het vanuit een kosten-baten standpunt tijd om preventieve actie te ondernemen.
De verschuiving naar hernieuwbare energie en verspreide bronnen opent extra kwetsbaarheden voor elektriciteitsproducenten. De kwetsbaarheden van de Operational Technology (OT) van het net zijn vooral opmerkelijk. OT refereert naar het op afstand monitoren en controleren van componenten in het elektrische systeem. Dit omvat supervisie controle en data acquisitie (SCADA) en netwerken van industriële controlesystemen (ICS). Een manier om de bescherming van kritische infrastructuur te vereenvoudigen en de OT veilig te houden is het plaatsen van een apparaat dat alleen voor-gedefinieerde, legitieme signalen toestaat die naar een OT op het netwerk gezonden kunnen worden. Dit verlaagt de kosten van meer holistische netwerkwijzigingen. Ook voorkomt het dat niet-specifieke commando’s door een beschermd apparaat gaan.
Een dergelijk systeem, Binary Armor, plaatst een in-line belemmering tegen cyberindringing, terwijl het alle communicatie naar een deel van het OT monitort. Het apparaat is klein en weegt nog geen halve kilo. Het kan worden ingezet op het gehele distributienetwerk, inclusief belangrijke dataverbindingen van substations en binnen substations. Alleen legitieme commando’s worden doorgelaten. Niet-legitieme acties om het apparaat gevaarlijke dingen te laten doen, worden succesvol afgeslagen. Binary Armor kan zonder fysieke toegang tot het systeem niet worden aangepast of opnieuw geconfigureerd. Dit biedt robuuste veiligheid voor faciliteiten en kritische infrastructuur op afstand.
De omvang van bedreigingen voor het elektriciteitsnet zullen waarschijnlijk in complexiteit en ernst toe gaan nemen. In plaats van te wachten op dictaten van regelgevende instanties, zouden nutsbedrijven en transmissienetbeheerders belangrijke gebieden voor cyberveiligheidsbescherming moeten identificeren. Zeker als er efficiënte, kosteneffectieve oplossingen voorhanden zijn. In de huidige omstandigheden is vooral OT-bescherming van bijzonder belang.
Bron: RealClearEnergy
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“But we are not where we need to be because we shouldn’t have an energy supply system which is without any margin or buffer.” – Markus Krebber, CEO RWE
Aardgas
Europa blijft blootgesteld aan aardgasaanbod- en prijsschokken door een gebrek aan buffer in het systeem. Ondanks een aanzienlijke reductie in de afhankelijkheid van Russisch gas en voldoende gasvoorraden voor het stookseizoen. Aldus Markus Krebber, CEO van RWE, in de Financial Times.
Krebber zei in oktober al dat verstoringen van het aardgasaanbod een risico voor Duitsland blijven. Hieraan voegde hij toe dat Europa’s grootste economie de bouw van gasinfrastructuur moet versnellen om toekomstige tekorten te voorkomen in geval van koude winters of leveringsonderbrekingen. Twee weken geleden vertelde Michael Lewis, CEO van Uniper, tegen Bloomberg Television dat Europa additionele volumes LNG nodig heeft om de krappe markt te verlichten en zorgen over het aanbod weg te nemen.
De huidige, relatieve rust in de LNG-markt zou bij nieuwe aanbodproblemen weer kunnen veranderen in volatiele turbulentie. De Duitse overheid verwacht dat aardgasprijzen tot ten minste 2027 hoog zullen blijven. Een week eerder stelde INES, de groep van Duitse gasvoorraadbeheerders, in een gas update dat Duitsland tot en met het winterseizoen van 2026/2027 blijvend risico op tekorten loopt. Tenzij maatregelen worden genomen voor het toevoegen van LNG-terminals, additionele gasopslagcapaciteit of pijpleidingen.
Prijs TTF-gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
De kloof tussen dominante klimaatverhalen en de realiteit van de wereldwijde energiesector groeit.
Steenkool
In oktober voorspelde de IEA dat kolen, olie en gas sneller in belang zouden afnemen dan eerder verwacht in haar jaarlijkse rapport. Met het klimaat- en energiebeleid dat al aanwezig is zou de vraag naar kolen, olie en gas naar verwachting gepiekt zijn tegen 2030. De realiteit is weerbarstiger dan deze cijfers. Oliewinsten gaan door het dak. Veel supermajors plannen investeringen voor toekomstige onttrekking van fossiele brandstoffen.
De wereld kan voorlopig nog niet zonder fossiele brandstoffen. Toegang tot betaalbare en betrouwbare baseload energiebronnen blijft noodzakelijk om de energietransitie te vereenvoudigen en pijnlijke energieschokken te vermijden. Veel critici geloven dat Big Oil deze argumentatie gebruikt als excuus en zelfs als angsttactiek om te blijven investeren in extractie in plaats van op zoek te gaan naar betere energie alternatieven. Senator Jeff Merkley vindt bijvoorbeeld carbon capture van de olie- en gasbedrijven als centraal platform van de decarbonisatie-plannen voor 99% greenwashing.
Dus is peak oil nabij, of niet? Het lijkt erop dat grotere marktkrachten olie, gas en kolen in de richting van de dodo duwen. Maar het is net zo duidelijk dat er nog steeds geld te verdienen is in de onttrekking ervan. En totdat dit verandert zal er altijd iemand bereid zijn om te boren.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“Sales have continued to rise despite a lot of negative sentiment in the market, and we’re expecting sales to remain strong in December.” – Charles Lester, data manager Rho Motion
Emissierechten
De verkoop van EV’s en plug-in hybriden is in november toegenomen met 20% volgens marktonderzoek van Rho Motion. Deze boost in verkoop was voornamelijk te danken aan een sterke groei in zowel Noord-Amerika als China. Deze groei maakte de slechte verkoop in Europa goed, aldus Reuters.
De totale verkoop bereikte in november een nieuw maandrecord van 1,4 miljoen voertuigen. Volgens Rho Motion waren elektrische auto’s met batterij (BEV’s) goed voor 70% van de totale verkoop wereldwijd, de resterende 30% zijn plug-in hybride auto’s (PHEV’s).
In China is de verkoop met 25% gestegen. Amerika en Canada zagen een boost van 43%. Europa rapporteerde een daling van 3% in verkopen vergeleken met dezelfde maand in 2022. Rho Motion wijt deze afname in Europese EV’s aan de sterke toename eind 2022, vooral in Duitsland. Dit werd veroorzaakt door consumenten die hun elektrische auto nog wilden aanschaffen voordat de overheidssubsidie zou eindigen. Lester, data manager van Rho Motion, legt uit dat Duitsland haar subsidies voor BEV’s afschaalt. Frankrijk onderneemt pogingen de in Europa gefabriceerde EV’s te bevoordelen boven Chinese modellen.
Reuters verwacht dat de verkoop in Europa robuust zal blijven. Dit komt doordat autofabrikanten onder druk staan om te voldoen aan strenge emissiedoelstellingen, nu 2025 nadert.
Prijs Emissierechten – Dec-23 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
“COP28 is now on the verge of complete failure.” – Al Gore, ‘climatology church’
Hernieuwbaar
De COP28-klimaattop in Dubai liep uit omdat landen het niet eens kunnen worden over de bewoording van het gebruik van fossiele brandstoffen en de productie ervan. Een finale draft statement dat alleen refereert naar suggesties over het terugdringen van verbruik en de productie hiervan, heeft veel ontwikkelde landen en eilandstaten ontstemd door het ontbreken van concrete uitfasering. De draft roept partijen op maatregelen te nemen die het volgende kunnen inhouden: “Het verbruik en de productie van fossiele brandstoffen op een rechtvaardige, geordende en billijke manier terugdringen om tegen, vóór of rond 2050 netto nul te bereiken, in overeenstemming met de wetenschap”.
De draft bevat ook teksten over een snelle afbouw van onverminderde steenkool en beperkingen op het toestaan van nieuwe steenkoolcentrales. Als ook het zo snel mogelijk uitfaseren van inefficiënte subsidies voor fossiele brandstoffen die verspilling in de hand werken en geen oplossing bieden voor energiearmoede of een rechtvaardige overgang.
Amerika, de EU, Groot-Brittannië, Australië en een groep eilandstaten zeiden te weigeren een document te tekenen waarin de uitfasering van fossiele brandstoffen niet wordt genoemd.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.