Energiemarkt analyse 25 juni 2024
EU verbod her-export Russische LNG.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Aardgas > Elektriciteit > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
“This hard-hitting package will further deny Russia access to key technologies. It will strip Russia of further energy revenues. And tackle Putin’s shadow fleet and shadow banking network abroad.” – Ursula von der Leyen, president Europese Commissie
Introductie
De Europese Unie verbiedt vanaf 30 juni 2024 de doorverkoop van Russische LNG in de wateren van het EU-blok. Het is een eerste sanctiemaatregel gericht op Russisch gas volgens EU-diplomaten. De EU heeft een maand lang gedebatteerd over dit 14e sanctiepakket tegen Rusland over o.a. maatregelen om overscheping van LNG in EU-wateren te voorkomen en manieren om de Russische schaduwvloot olietankers aan te pakken.
Het 14de sanctiepakket voorziet in nieuwe gerichte maatregelen en maximaliseert de impact van bestaande sancties door de mazen in de wetgeving te dichten. Verschepingen (trans-shipments) van LNG zijn tot nu toe wijdverbreide praktijk binnen de EU. Deze volumes vertegenwoordigen een klein deel van Ruslands LNG-exporten. Dit sanctiepakket richt zich ook op drie Russische LNG-projecten, de geplande Arctic en Baltic LNG terminals cruciaal voor de export van Russisch gas. Ook bevat het pakket een clausule die het voor lidstaten Zweden en Finland mogelijk maakt LNG-contracten met Rusland op te zeggen volgens Bloomberg.
De EU heeft geen direct verbod ingesteld op de import van Russische LNG, zoals het heeft gedaan met olie en olieproducten uit Rusland. De EU-importen van LNG uit Rusland zijn vanaf 2022 fors gestegen toen een aantal EU-landen werd afgesneden van pijpleidinggas. Ook werd in 2022 de Nordstream pijpleiding opgeblazen.
Sommige LNG-terminals in West-Europa, waaronder België, zijn LNG gaan her-exporteren naar Spanje en China. Een analyse van het Institute for Energy Economics & Financial Analysis (IEEFA) heeft aangetoond dat eind 2023 21% van de Russische LNG-volumes, bestemd voor de EU, trans-shipments waren. Deze waren niet opgenomen in de officiële importcijfers en aldus genegeerd door EU-beleidsmakers.
“Total supply capacity is forecast to rise to nearly 114 million barrels a day by 2030 – a staggering 8 million barrels per day above projected global demand, the report finds.” – International Energy Agency (IEA)
Ruwe olie
Volgens de International Energy Agency (IEA) zal de groei van de olievraag komende jaren vertragen. De wereldwijde vraag zal pieken in 2029. Een toenemende productie zal dit decennium tot een grote overvloed leiden. De schone energietransitie en de sterke toename van wereldwijde EV-verkopen zullen naar verwachting resulteren in een afnemende olievraaggroei. Met een wereldwijde consumptie die in 2029 zal uitvlakken en vanaf 2030 zal gaan dalen, aldus de IAE in haar jaarlijkse middellange termijn marktrapport Oil 2024.
De schone energietransitie remt de wereldwijde olievraag af volgens IEA. De EV-verkopen blijven volgens de IEA toenemen. Brandstofefficiency verbeteringen in ICE (Internal Combustion Engine) wagens, structurele economische verschuivingen en een afname in het oliegebruik voor de elektriciteitsproductie in het Midden Oosten zullen dit decennium de hogere olievraag vanuit de petrochemische sector dempen. Tegelijkertijd zal een toenemende productiecapaciteit van Amerika en andere producenten in Noord- en Zuid-Amerika naar verwachting de wereldwijde olievraaggroei tussen nu en 2030 gaan overtreffen. De totale aanbodcapaciteit wordt voorspeld tegen 2030 toe te nemen tot bijna 114 miljoen vaten per dag (bpd).
De IEA neemt een conservatiever standpunt in dan OPEC wat betreft de wereldwijde olievraaggroei in 2024. IEA verwacht een vraaggroei van 1 miljoen bpd, het kartel ziet de olievraag dit jaar met 2,25 miljoen bpd toenemen ten opzichte van 2023. Met een verdere groei naar 1,8 miljoen bpd in 2025.
Prijs Ruwe olie – Brent augustus 2024 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
“It’s striking to see the market share of Russian gas and [liquefied natural gas] inch higher in Europe after all we have been through, and all the efforts made to decouple and de-risk energy supply.” – Tom Marzec-Manser, hoofd gas analytics ICIS
Aardgas
Volgens de Financial Times (FT) waren Europa’s gasimporten uit Rusland in mei voor de eerste keer in 2 jaar weer groter dan het aanbod uit Amerika. Dit ondanks EU-pogingen om van het Russisch gas af te komen. Hoewel specifieke eenmalige factoren bijdroegen aan deze ommekeer, toont het de moeilijkheid om de Europese afhankelijkheid van Russisch gas terug te brengen. Diverse Oost-Europese landen blijven rekenen op importen vanuit hun buurland, terwijl anderen actief de EU-sancties ontwijken om goedkopere energie te verkrijgen.
Ondanks alle retoriek, sancties en machtsvertoon is er in Europa weinig veranderd. Moskou is nog steeds van belang als ankerbron voor Europese energie. Na de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 schaalde Moskou haar aanbod van pijpleidinggas naar Europa terug. Europa ging meer LNG importeren dat op gespecialiseerde schepen wordt vervoerd met Amerika als grote leverancier. In september 2022 nam Amerika de positie van Rusland over wat betreft het gasaanbod naar Europa. Sinds 2023 is Amerika goed voor ongeveer een 1/5de van het gasaanbod in Europa.
Afgelopen maand waren pijpleidinggas en LNG-verschepingen uit Rusland verantwoordelijk voor 15% van het totale aanbod in de EU, Groot-Brittannië, Zwitserland, Servië, Bosnië en Herzegovina en Noord-Macedonië volgens ICIS. Amerikaans LNG had een aandeel van 14% in de gasleveringen, het laagste niveau sinds augustus 2022.
Zoals de FT opmerkt stopte Rusland medio 2022 met gasleveranties via pijpleiding die het met Noordwest-Europa verbond. Het aanbod via pijpleidingen door Oekraïne en Turkije blijft onveranderd doorlopen. Gasleveranties in mei werden beïnvloed door deze eenmalige factoren:
- Een uitval bij een grote Amerikaanse LNG-exportfaciliteit.
- De vraag naar gas in Europa blijft relatief laag, met opslagniveaus nabij recordhoogten voor de tijd van het jaar.
- Rusland transporteerde meer gas door Turkije voor gepland onderhoud in juni.
Marzec-Manser van ICIS zegt dat een omkeer niet blijvend zal zijn omdat Rusland in de zomer LNG naar Azië zal gaan exporteren via haar Northern Sea Route. Dat zal de volumes richting Europa reduceren terwijl de Amerikaanse LNG-productie weer op stoom komt. Daarbij loopt de transit overeenkomst tussen Oekraïne en Rusland dit jaar ook ten einde, waardoor gasstromen via deze route mogelijk zullen verminderen. Dit betekent dat de pushback tegen de sancties meer uitgesproken zal worden.
Europa zal binnenkort mogelijk nog verder verdeeld raken over Rusland. De oudste en grootste economische verbinding tussen Rusland en Europa is nog steeds intact: de transit van Russisch gas door Oekraïens territorium. De 5-jarige overeenkomst expireert eind 2024. Deze is ongestoord gebleven tijdens het conflict, hoewel het aandeel van Russisch pijpleidinggas in de EU-import geleidelijk is verminderd. Grootste kopers van Russisch gas blijven Hongarije, Oostenrijk, Slovakije en Italië. Deze landen geven prioriteit aan de vitale energiebehoefte van de bevolking en haar industrie.
Ondertussen heeft de Europese Commissie steun gegeven aan een investeringsplan om de capaciteit van pijpleidingen uit te breiden in de Southern Gas Corridor tussen de EU en Azerbaijan. Een senior official zei echter dat het aanbod via de route op dit moment niet voldoende is om 14 miljard kubieke meter (bcm) aan Russisch gas te vervangen die elk jaar door Oekraïne gaat richting de EU.
Door de sterkere pull vanuit Azië krijgt Europa de afgelopen periode minder importen. De Europese aardgasprijzen zijn de afgelopen 3 maanden met 40% opgelopen, ondanks recordhoge opslag. De prijsstijging gedurende deze periode, het zogenaamde schouderseizoen met een lage gasvraag, was het gevolg van hogere LNG-importen uit Azië door lagere spotprijzen, hittegolven in delen van China, India en andere Zuidoost-Aziatische landen en zorgen voor aanbodverstoringen. EU energie-commissaris Kadri Simson heeft haar zorgen geuit over de LNG die niet naar Europa gaat om aan de vraag in Azië te voldoen. Ze gaf aan dat Tokyo en Brussel een “early warning system” hadden opgezet om LNG-tekorten te monitoren. Ze hebben afgesproken energiebesparingsmaatregelen te nemen.
Het seizoen van aanvullen is gestart vanaf het vulniveau van 58% aan het eind van de winter. Dit is op zichzelf een record hoog niveau van beschikbaar gas voor het eind van een stookseizoen. Dit dankzij een milde winter en minder vraag vanuit de industrie. De gasbuffers in de EU waren medio juni voor 72,3% gevuld, ruim boven het seizoengemiddelde aldus Gas Infrastructure Europe. Europa zal waarschijnlijk voor een tweede achtereenvolgend jaar haar full-storage target halen volgens analisten, ver voor de zelfopgelegde deadline van 1 november.
Onzekerheid over een verdere terugval van het overblijvende aanbod uit Rusland en ongeplande uitval in Noorwegen, nu Europa’s grootste gasleverancier, zullen de markten ‘on edge’ houden met hoge prijzen tot het eind van het jaar. De gasprijs is vanaf eind februari in een opwaartse trend. Of dit een opwaartse correctie is binnen een grotere neerwaartse trend dan wel het (voorzichtige) begin van een bullmarkt, valt nog te bezien. Zo lang de prijs zich boven de dagelijkse cloud bevindt, mag van het laatste worden uitgegaan. Oftewel, ‘long could be wrong, aber short ist mort’.
Maandag 24 juni nam de prijs van kalenderjaar 2025 toe met bijna 1% terwijl het juli contract maar liefst 2% toenam. Ook dinsdag 25 juni steeg de prijs ongeveer 1% rond de middag.
Prijs TTF gas leverjaar 2025 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
“The rejection of the Hansa PowerBridge underscores the complexities and challenges of integrating European energy markets, especially as nations balance renewable energy ambitions with grid stability and market efficiency.” – OilPrice.com
Elektriciteit
De Zweedse overheid heeft de voorgestelde onderzeese 700 MW elektriciteitsverbinding Hansa PowerBridge tussen Zweden en Duitsland afgewezen. Energieminister Ebba Busch sprak over inefficiënties in de Duitse elektriciteitsmarkt als belangrijkste reden voor de beslissing. Hij benadrukt dat deze verbinding met het zuiden van Zweden, dat al kampt met een tekort aan elektriciteitsproductie, zou kunnen leiden tot hogere prijzen en een verhoogde marktinstabiliteit.
Het Hansa PowerBridge project, een samenwerking tussen netbeheerders Svenska Kraftnät en het Duitse 50Hertz, richt zich op het faciliteren van het transport van hernieuwbare energie van Scandinavië richting Duitsland. De Zweedse overheid heeft haar zorgen geuit over de huidige staat van het Duitse elektriciteitsnet. Duitsland opereert als een enkele elektriciteitsmarktzone. Dit in tegenstelling tot Zweden dat is verdeeld in vier elektriciteitsprijszones om bottlenecks op het net te managen. De Duitse structuur heeft geleid tot significante congestie, vooral bij het elektriciteitstransport van het windrijke noorden naar het energie consumerende zuiden. Hierdoor ontstond de roep voor het opsplitsen van de markt. Hier is Duitsland fel tegen gekant vanwege potentiële prijsstijgingen en industriële impact in haar zuidelijke regio’s. Ondanks deze gemiste mogelijkheid voor het versterken van Europa’s interne elektriciteitsmarkt, benadrukte de woordvoerder van 50Hertz dat de Zweedse beslissing geen invloed zou hebben op de toekomstige aanbodzekerheid en systeemstabiliteit binnen het 50Hertz netwerkgebied.
De ontwikkeling komt in licht van de Duitse bredere energiestrategie. Recent hebben concurrentieregelgevers van de EU informeel goedkeuring gegeven voor het Duitse plan 10 GW aan nieuwe aardgascentralecapaciteit te subsidiëren. Dit initiatief is onderdeel van Duitse pogingen het net te stabiliseren te midden van een substantiële toename in wind en zoninstallaties. De nieuwe gasfabrieken, ontworpen om waterstof-convertible te zijn, worden als tijdelijke maatregel gezien voor het garanderen van een stabiel elektriciteitsaanbod. Het land mikt op 80% hernieuwbare energie tegen 2030 en carbon neutraliteit tegen 2045.
De Zweedse afwijzing van de Hansa PowerBridge onderstreept de complexiteiten en uitdagingen bij het integreren van Europese energiemarkten. Vooral als landen hernieuwbare energie-ambities balanceren met netstabiliteit en marktefficiency.
De prijs van elektriciteit is opgelopen in lijn met de prijs van gas en steenkool. Net als in gas en kolen handelt de prijs onder de wekelijkse cloud weerstand. Niet zo gek gezien de extreme daling vanaf € 300 per MWh. Mocht de prijs erboven gaan handelen, wordt de cloud zone automatisch steungebied. Want: ‘Voormalige weerstand wordt steun wanneer eenmaal doorbroken en vice versa’.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2025 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Continued supply of LNG can reduce the carbon intensity of our region’s energy mix, including by replacing more emissions intensive fuels like coal.” – Future Gas Strategy Australië
Steenkool
De gasproductie in Amerika en Australië is essentieel voor wereldwijde energiemarkten. Australië was werelds toonaangevende LNG-exporteur in 2020 en 2021. Amerika nam in 2023 het stokje over. De LNG-industrie in beide landen kampt recent met grote beleidsonzekerheid. Amerika kondigde in januari het stopzetten van lopende LNG-exportvergunningen aan. De beleidsomgeving van Australië is al diverse jaren ondoorzichtig vanwege ellenlange regelgevende processen die de projectontwikkeling hebben bevroren.
In mei kwam de Australische overheid met een Future Gas Strategy die veel van deze zorgen adresseert met een routekaart voor investeringen in toekomstige gasproductie. Er wordt een duidelijke rol uiteengezet voor gas in de Australische energietransitie. Gas moet een betrouwbare elektriciteitsproductie garanderen op het moment dat grote hernieuwbare energieprojecten worden uitgerold. De Future Gas Strategy identificeert de vitale lange-termijn bijdrage die Australische LNG zal hebben in het zeker stellen van energieleveringen aan traditionele klanten in Azië. Ook worden opkomende landen in deze regio ondersteund zodat zij de afhankelijkheid van kolen kunnen terugbrengen. Het wereldwijde kolengebruik bereikte in 2023 recordniveaus met 3 ton van elke 4 geconsumeerd in India, China en Zuidoost-Azië. Zonder voldoende beschikbare en betaalbare volumes LNG uit een range van exporterende landen is dit patroon lastig te doorbreken.
Het daagt de Australische gasindustrie uit haar CO2-voetafdruk te blijven verminderen, waaronder ontwikkeling van Carbon Capture & Storage technologie (CCS). Een veelomvattende studie van de Berkeley Research Group laat zien dat Amerikaanse LNG veel schoner is dan de kolen die momenteel worden gebruikt ten behoeve van de elektriciteitsproductie in Azië.
De Amerikaanse gasindustrie en haar klanten lopen momenteel tegen onzekerheid aan, de vijand van lange termijn investeringen met grote kapitaaluitgaven. Een open-einde aan het stopzetten van het goedkeuringsproces voor vergunningen maakt het lange termijn besluitvormingsproces rondom LNG-infrastructuur bijna onmogelijk. Amerikaanse LNG heeft reeds aangetoond bij te kunnen dragen aan energiezekerheid nadat het Russische aanbod sterk was teruggeschroefd. Op een vergelijkbare manier kan het gunstig zijn voor bevriende landen in Azië ten behoeve van het zekerstellen van aanboddiversiteit, samen met de beschikbaarheid en betaalbaarheid van gas waar kolen-afhankelijke, opkomende landen actief naar op zoek zijn.
Hoewel de kolenprijs boven de dagelijkse cloud handelt (hier niet afgebeeld), ondervindt de prijs momenteel weerstand van de wekelijkse cloud. Historisch duur en toch goedkoop ten opzichte van de piekprijs van $ 300 per ton. Het is afhankelijk van welke periode onder beschouwing wordt genomen. De prijs is al twee keer opgeveerd van de niveaus van eind 2021, een keer halverwege 2023 en begin dit jaar, samen met de prijsbodem in gas en elektriciteit.
Prijs ICE Coal leverjaar 2025 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“In the U.S., EV market jitters inflamed by the upcoming presidential election helped slow down adoption this year, and by 2027 only 29 percent of cars sold in the country [will be] electric.” – BloombergNEF 2024 Electric Vehicle Outlook
Emissierechten
Steeds meer eigenaren van elektrische wagens (EVs) overwegen terug te gaan naar ICE-automobielen, wagens met een interne verbrandingsmotor. Aldus volgens de bevindingen uit de Mobility Consumer Global Survey 2024 van McKinsey & Co.
In Amerika zegt 46% van de geënquêteerde EV-bezitters waarschijnlijk weer zal terugkeren naar het rijden van een benzineauto. Wereldwijd was het aandeel ‘teleurgestelden’ onder 30.000 respondenten in 15 landen ruim 29%. Australië voert de lijst aan met 49% spijtoptanten, aldus de studie. Het gebrek aan publieke oplaadinfrastructuur was hiervoor de belangrijkste reden, dat volgens 35% nog niet goed genoeg is. Vierendertig procent merkt op dat de totale kosten van EV-eigenaarschap “te hoog” zijn. Andere redenen voor de teleurstelling in elektrische wagens zijn: het niet in staat zijn thuis op te laden (24%), te veel zorgen en stress met betrekking tot het opladen (21%), veranderende mobiliteitseisen (16%) en onvoldoende kunnen genieten van de driving experience (13%). Vooruitblikkend op de komende 10 jaar zou 29% de auto willen verruilen voor andere vormen van transport. Hoge kosten van het bezit van een auto, de wens een meer duurzame lifestyle te hebben en thuiswerken, worden vooral genoemd.
Volgens de BloombergNEF 2024 Electric Vehicle Outlook is er een groeiende consternatie rondom de EV-markt. Het rapport stelt dat de voornaamste pijnpunten actieradius, prijs, batterijlevensduur en onbetrouwbare publieke laadpunten zijn in deze markt.
De emissieprijs is in een correctiefase. Dit kan in prijs en/of tijd en de markt laat momenteel beiden zien.
Prijs Emissierechten – Dec-24 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale
“Our main concern is excessive dependencies, meaning dependency on a single source of supply.” – Thierry Breton, EU-commissaris interne markt
Hernieuwbaar
Europa onderzoekt de mogelijkheid haar binnenlandse productie zeldzame aardmetalen een boost te geven om zo de afhankelijkheid van China te reduceren en de energiezekerheid te verbeteren. Noorwegen heeft Europa’s grootste (bewezen) voorraad zeldzame aardmetalen ontdekt. Deze vondst zou cruciaal kunnen zijn voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie technologieën. Zweden heeft ook significante zeldzame aardmetalen ontdekkingen gedaan waardoor Europa potentieel heeft de eigen productie op te voeren om zo haar toeleveringsketen te diversifiëren.
Diverse mineralen zijn cruciaal voor de ontwikkeling van de wereldwijde hernieuwbare energie industrie voor de productie van batterijen, zon- en windinstallaties en schone technologieën. Tot op heden is de wereldwijde afhankelijkheid van China voor deze mineralen aanzienlijk. Dit land blijft de wereldwijde productie van lithium en andere belangrijke mineralen domineren.
Wereldwijde mijnactiviteiten nemen jaarlijks toe nu energiebedrijven en overheden stevig investeren in de extractie van lithium, kobalt, nikkel en andere mineralen die de energietransitie ondersteunen. Deze mineralen zijn nodig voor hernieuwbare energiecomponenten, maar ook in veel alledaagse, elektronische apparaten. De wereldwijde vraag naar essentiële metalen en mineralen zal naar verwachting toenemen van ongeveer 7,5 miljoen ton in de twintiger jaren tot 28 miljoen ton tegen 2040, aldus de International Energy Agency (IEA).
Er zijn 10 landen dominant in het mijnen van mineralen. China, Rusland, Chili en de Democratische Republiek van Congo staan in de top. Vanwege de sterke afhankelijkheid van essentiële mineralen voor het aandrijven van de wereldwijde energietransitie heeft de EU, ondanks het verbod op olie en gas, besloten door te gaan met de import van mineralen uit Rusland. China blijft echter de belangrijkste bron van mineralen, goed voor ongeveer 90% van de Europese mineraalmarkt. Dat is niet zo verwonderlijk aangezien China verantwoordelijk is voor meer dan de helft van de wereldwijde verwerkingscapaciteit voor lithium, kobalt en mangaan.
De Europese mineraalmijnindustrie blijft onderontwikkeld. Toch doen diverse energiebedrijven exploratiepogingen ter beoordeling van het potentieel van de ontwikkeling van nieuwe mijnactiviteiten. De EU heeft de Critical Raw Materials Act in het leven geroepen met als doel tegen 2030 minimaal 10% uit eigen regio te onttrekken voor de jaarlijkse mineraalvraag vanuit Europa.
Deze maand kondigde mijnbedrijf Rare Earths Norway aan dat ze in Fen Carbonatite Complex in het zuidoosten van Noorwegen de grootste bewezen vondst had gedaan van 8,8 miljoen metrische ton (MT) total rare earth oxides (TREOs). Er is een redelijk vooruitzicht voor economische extractie. Deze TREOs zijn vitaal voor de snelle expansie van hernieuwbare energieactiviteiten en voor de ontwikkeling van schone energietechnologieën. Rare Earths Norway zegt dat er naar schatting 1,5 miljoen MT magneet-gerelateerde zeldzame aardmetalen aanwezig is, geschikt voor toepassing in elektrische wagens en windturbines.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.