Energiemarkt analyse 28 november 2023
Het Witte Huis verwacht niet dat Arabische staten olie als wapen inzetten.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten & COP28 > Hernieuwbaar: elektrisch vervoer & kernenergie
Introductie
“Oil has been weaponised from time-to-time since it became a traded commodity, so we’re always worried about that, working against that, but I think so far it hasn’t.” – Amos Hochstein, veiligheidsadviseur van het Witte Huis
Amerika vertrouwt erop dat Arabische staten het olieaanbod niet als wapen inzetten zoals in het verleden is gebeurd. Dit zegt Amos Hochstein, veiligheidsadviseur van het Witte Huis, in een interview voor de Financial Times (FT). Volgens deze top energie-adviseur managen Amerika en de wereldwijde oliemarkt de dubbele geopolitieke risico’s van het afgelopen jaar, de Russische invasie van Oekraïne en de Israël-Hamas oorlog, redelijk goed.
Twee weken geleden zei Hochstein dat Amerika de sancties op de Iraanse olie-industrie zal aanscherpen als gevolg van het Midden-Oosten conflict. Doelstelling is Iraanse exporten met meer dan 1 miljoen vaten per dag (bpd) naar beneden te brengen. In de begindagen van het conflict negeerden Arabische staten en OPEC+ productiegroep de roep van Iran aan Islamitische landen een olie-embargo in te stellen op Israël en hun bondgenoten.
Afgelopen weken nam de marktspeculatie toe dat OPEC+ ministers zou besluiten tot diepere productiebeperkingen vanaf begin volgend jaar. De belangrijkste reden voor verdere verlagingen zou de meest recente daling zijn van de Brent prijs tot $ 80 per vat. Aldus speculaties van analisten en marktparticipanten.
De toenemende woede over het Israëlische bombardement van Gaza zou een rol kunnen spelen in een OPEC+-beslissing meer olieaanbod van de markt te houden volgens sommige analisten. Hoe dan ook zal top-exporteur en OPEC+ leider Saoedi-Arabië naar verwachting extra verlagingen toeschrijven aan de situatie op de oliemarkt, niet het conflict in Gaza. Dit zeggen bronnen dicht bij de Saoedische denkwijze tegen de FT.
“A deeper group cut appears more likely than a deeper unilateral cut because only the former tends to boost revenues.” – Goldman Sachs
Ruwe olie
De OPEC+-groep heeft vooruitgang geboekt in gesprekken over de oliequota volgend jaar van haar Afrikaanse producenten. Dit zeggen drie bronnen tegen Reuters, nadat de alliantie de vergadering van afgelopen weekend moest uitstellen over het conflict ten aanzien van dit issue.
De olieprijzen daalden doordat de OPEC+ meeting voor de volgende beslissing in olieproductiebeleid werd uitgesteld tot 30 november. Dit vanwege de vrees over onenigheid hierover in deze groep. De Afrikaanse OPEC-leden Angola en Nigeria willen een hoger productieplafond. Na de juni-vergadering moesten ze genoegen nemen met een lager quotum omdat ze consistent onder hun quota hadden opgepompt. Angola, Congo en Nigeria werden zo gedwongen zich te houden aan de lagere olieproductie. OPEC+ zal op haar online meeting een overeenkomst bereiken. Reuters vertrouwt er bijna volledig op dat er dan een deal wordt gesloten. Twee andere bronnen vertelden Reuters dat de groep dichtbij een compromis was met de Afrikaanse producenten over de niveaus van hun ruwe olieproductie volgend jaar.
Volgens Bloomberg werden termijncontracten olie verkocht toen de Saoedi’s hun ontevredenheid uitten over de olieproductieniveaus van andere leden. De zorg is dat Riyad haar unilaterale verlaging van 1 miljoen bpd zou kunnen terugdraaien als haar collega-producenten niet verder bijdragen aan de aanbodbeperkingen volgens Bloomberg. De base case van Goldman is dat Saoedi-Arabië en Rusland een verlenging van hun extra, vrijwillige verlaging aankondigen tot ten minste het 1ste kwartaal van 2024. Aangezien Brent $ 8 lager noteert dan toen de verlenging in september werd aangekondigd, ziet de zakenbank een waarschijnlijkheid van 35% dat OPEC+ komt met een verdere groepsverlaging. Een dergelijke verlaging lijkt waarschijnlijker dan een diepere unilaterale verlaging. De groepsverlaging zorgt namelijk voor meer opbrengsten.
China begint weer met de opbouw van haar olievoorraden. Chinese raffinaderijen gingen in oktober weer over van onttrekken naar opbouw, in een tempo van een half miljoen vaten per dag. Deze schattingen zijn gebaseerd op berekeningen door Clyde Russell van Reuters met behulp van officiële import- en verwerkingscijfers vanuit Beijing. De binnenlandse vraag in China neemt volgens analisten af. Reden hiervoor is een combinatie van factoren, waaronder lagere raffinage-marges, hogere voorraadniveaus in zowel brandstoffen als olie en een trager dan verwacht herstel van het luchtvervoer. Ondertussen zullen de exporten deze maand fors dalen nu raffinaderijen in China door hun exportquota voor brandstof heen zijn. Deze daling zou in november 40% kunnen bedragen volgens energie-dataprovider OilChem.
Om sancties te vermijden zijn drie grote, Griekse scheepsbedrijven gestopt met het transport van Russische olie. Tot die tijd waren Minerva Marine, Thenamaris en TMS Tankers actieve verschepers van Russische olie en brandstoffen. De ontwikkeling kan Rusland pijn doen omdat daardoor minder schepen Russische olie gaan vervoeren naar Azië, Turkije, het Midden-Oosten, Afrika en Zuid Amerika. Handelaren zeggen echter dat Moskou voor nu nog over voldoende verschepingsbedrijven beschikt. Rusland is volgens analisten in overtreding van de OPEC+-quota. Ze pompt meer olie op dan toegestaan.
In oktober stelde Washington de eerste sancties in op tankereigenaren in Turkije en de VAE die Russische olie transporteerden boven de G7-prijslimiet van $ 60 per vat. De G7-landen introduceerden eind 2022 de prijslimiet op Russische olie. Ze hadden deze nog niet daadwerkelijk afgedwongen uit angst dat een embargo te effectief zou zijn en wereldwijde olieprijzen omhoog zou jagen. De Russische olie heeft recordopbrengsten opgeleverd voor verschepers die afgelopen periode het risico namen en in de business bleven. Vrachttarieven voor het transport van Russische olie afgelopen winter stegen tot een niveau van $ 15 miljoen per tankerreis vanaf Baltische havens richting India. Vanwege het risico. Het was vele malen duurder dan verschepingen van niet-gesanctioneerde ruwe olie.
Het prijsplafond is ontworpen om de Russische exportopbrengst te beperken. De belangrijkste exportolie, Urals, handelt sinds halverwege juli boven $ 60 per vat door de productieverlagingen door OPEC+. Daarom beweren veel marktkenners dat de prijslimiet niet werkt.
Andere verschepers zijn inmiddels in het gat gesprongen van de Griekse verschepers. Rusland leunt nu op haar scheepsbedrijf Sovcomflot en veel andere, minder bekende verschepers geregistreerd in de VAE, India, Hong Kong, Seychellen, Ghana en andere locaties. Ondanks dat Griekse tankerbedrijven de Russische olietransitmarkt verlaten, blijft Moskou in staat om haar exporttargets te halen. Zelfs met de transportvertraging van diverse weken.
Er zal een moment komen dat de oliemarkten in een structureel tekort komen zodra beschikbare Russische olie niet langer bij de kopers terecht kan komen. Dit zal gebeuren als Amerika de sanctieteugels strakker zal aantrekken en verdere limieten instelt tot hoeveel tankers Rusland toegang kan krijgen. De olieprijzen zullen hierdoor stijgen waardoor nog minder Russische olie geschikt is voor export en de volgende grondstofcrisis zal ontstaan.
Prijs Ruwe olie – Brent januari 2024 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
“Slightly simplified, you can say that they sold something they didn’t have, and buyers bought something that doesn’t exist.” – Pontus de Mare, power system operation, Svenska Kraftnat AB
Elektriciteit
Afgelopen donderdag ontstond er op de Finse power exchange een “extreme situatie” door een zogenaamde ‘fat-finger trade’. De biedfout veroorzaakte chaos op de Finse elektriciteitsmarkt waardoor prijzen diep negatief noteerden. Bloomberg meldde dat een markparticipant per ongeluk de halve stroomconsumptie van het land voor de volgende dag had verkocht in een uur-veiling. De prijs zakte weg tot € -203,40 per megawattuur (MWh). De handelaar legde de schuld van de fout bij een “internal system error”.
Om deze marktchaos op te lossen moest de Finse netbeheerder, Fingrid, ingrijpen om stabiliteit te garanderen. De markt bleef volgens Fingrid rommelig, maar beheersbaar. De crux van het probleem lag in het feit dat toen Kinect Energy de verkeerde bieding inlegde voor de levering op vrijdag en ca. 5.787 megawatt verkocht. Aldus Nord Pool.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“The uncertainty of future events that could affect gas supply makes it extremely difficult to predict how supply and demand could be balanced and by how much prices could escalate.” Ana Maria Jaller-Makarewicz, energie-analist Institute for Energy Economics & Financial Analysis
Aardgas
De eerste golf aan koud weer arriveerde afgelopen week in Europa en zal naar verwachting aanhouden tot begin december. Hierdoor zal de stookvraag toenemen en de volle gasreserves ontlasten. Weervoorspeller Maxar Technologies verwacht dat het grootste deel van Europa op 6 december kouder zal zijn dan gemiddeld. De combinatie van mild weer en een afnemende vraag de afgelopen periode heeft de prijzen omlaag gedrukt. De EU is op die manier in staat gesteld de gasbuffers tot de nok toe te vullen. Een geruststellend gevoel na de aanbodchaos in de 2de helft van 2022. Op seizoenbasis staan de EU-voorraden op het hoogste niveau sinds het afgelopen decennium voor deze tijd van het jaar.
De International Energy Agency blijft waarschuwen voor mogelijke tekorten, ook al zijn de voorraden goed gevuld. Een koudegolf op het continent, in combinatie met volledig stopgezette leveringen van pijpleidinggas uit Rusland en onrust in het Midden-Oosten, zouden snel de volatiliteit in energiemarkten kunnen aanwakkeren.
Sinds de gasprijs piekte op € 331 per megawattuur (MWh) in augustus 2022, zijn de prijzen van front maand TTF gas in elkaar gestort tot € 23 afgelopen juni. Momenteel schommelt de maandprijs tussen € 40 en € 50. Aardgasmarkten worden risicovoller volgens energie-analist Ana Maria Jaller-Makarewicz van Institute for Energy Economics & Financial Analysis. Gas- en LNG-prijzen zijn volatieler geworden. Ze worden voor een groot deel beïnvloed door wereldwijde factoren.
De energiemarkten zijn vrij stabiel op dit moment. Een ernstige winter op het Noordelijk Halfrond zou mogelijk de katalysator kunnen zijn voor een terugkeer van marktonrust.
Prijs TTF gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
“The coal phase-out in India is going to take 2-3 decades, if not more.” – Gurdeep Singh, voorzitter India’s state power giant NTPC
Steenkool
Frankrijk zal, met steun van Amerika, op de COP28 klimaattop in Dubai een exit voorstellen uit private financiering voor kolencentrales. Volgens Reuters heeft Frankrijk met India, een grote kolenconsument, een plan besproken om private banken en verzekeraars uit de financiering van kolencentrales te faseren onder de zogenaamde ‘New Coal Exclusion Policy’.
India en China zijn tegen elke stopzetting van financiering van kolen. Deze landen blijven sterk leunen op kolencentrales voor de elektriciteitsproductie. Kolen zijn nog steeds goed voor 70% van de Indiase elektriciteit. Het land schroeft dan ook de kolenproductie omhoog, terwijl China de bouw van kolencentrales blijft goedkeuren. In de eerste helft van 2023, gaf China toestemming voor meer dan 50 GW aan nieuwe kolengestookte opwek van elektriciteit. Aldus het Greenpeace rapport hierover afgelopen zomer. Dat is meer dan over geheel 2021 volgens deze milieuorganisatie. De kolenproductie in India steeg met 18,6% tot 78,65 miljoen ton in oktober vergeleken met dezelfde maand in 2022, volgens de gegevens van het Indiase ministerie van Kolen.
Nu de COP28 top nadert, blijft de wereld verdeeld over het gebruik van fossiele brandstoffen en over de tijdlijnen voor het terugfaseren van kolen, olie en aardgas. De kansen zijn niet groot dat staats- en overheidsleiders het eens worden over een tekst die hiervoor een tijdlijn uitzet. De top wordt gehouden in Dubai, één van de emiraten van OPEC-lid Verenigde Arabische Emiraten (VAE) in een tijd dat de zorgen over energiezekerheid nog steeds actueel zijn met issues voor de toegang tot welke vorm van elektriciteit dan ook voor miljoenen mensen in ontwikkelingslanden.
In de prijsgrafiek van kolen staat vooralsnog een dubbele bodem. Het ziet er wat dat betreft positiever uit dan de prijzen van elektriciteit en gas die mogelijk voor het eind van het jaar nog een nieuw dieptepunt kunnen bereiken.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“Davos has a perfectly adequate railway station, still these people can’t even be bothered to take the train for a trip as short as 21 kilometers. Do we really believe that these are the people to solve the problems the world faces?” – Klara Maria Schenk, Greenpeace
Emissierechten
Uit een studie blijkt dat werelds rijkste 1% ongeveer evenveel CO₂ uitstoten als het armste 2/3de deel van de wereld, aldus non-profit organisatie Oxfam International. Dit betekent dat een kleine groep van 77 miljoen mensen evenveel CO₂-uitstoot veroorzaken als de 5 miljard armste mensen. De studie was gebaseerd op onderzoek samengesteld door Stockholm Environment Institute (SEI) die de emissies van diverse inkomensgroepen tot 2019 had bestudeerd.
Deze studie gaf ook aan dat de wereldwijde leiders en beleidsmakers, die privévliegtuigen nemen naar klimaat bijeenkomsten, hypocriet genoemd zouden mogen worden. Deze discussie is weer actueel nu wereldleiders zich voorbereiden op de klimaatbesprekingen op de COP28-top in Dubai van 30 november tot 12 december 2023. Wereldleiders en beleidsmakers in de de strijd tegen de CO₂-emissies voor een beter klimaat, hebben vaak kritiek ontvangen voor gebruik van privévliegtuigen. Het gebruik hiervan zorgde bijvoorbeeld afgelopen jaar bij COP27 in Davos voor een verviervoudiging van de CO₂–uitstoot ten opzichte van de gemiddelde week.
De prijs van carbon-emissierechten is in een sterk dalende trend. Het eind lijkt nog niet in zicht.
Prijs Emissierechten – Dec-23 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
“With lithium supply growing more next year, we are likely going to see prices falling further. On the demand side, some regional differences on EV sales have been dragging sentiment down around the industry.” – Allan Ray Restauro, analist BloombergNEF
Hernieuwbaar- elektrisch vervoer & kernenergie
De prijs van lithium-ion batterijen is afgelopen 12 maanden enorm gedaald, met 14%. Dit is de grootste daling sinds 2018. Dit terwijl de prijs een jaar eerder nog voor het eerst in een decennium gestegen waren. De neerwaartse druk wordt toegeschreven aan aan de dalende grondstof- en componentprijzen en overaanbod op de markten in Azië. Het overaanbod is het gevolg van de hoge rentestanden die de wereldwijde adoptiegraad van elektrische wagens aanzienlijk vertragen.
De wereldwijde lithiummarkt is niet in evenwicht. De markt zal pas in 2028 weer in een tekortsituatie terugkeren, volgens voorspellingen van industrieconsultant Benchmark Mineral Intelligence. General Motors, Honda, LG Energy Solution en andere auto- en batterijfabrikanten hebben afgelopen maanden hun EV-expansieplannen teruggeschroefd. Vooral door een stijgende rente die de vraag onder druk zet. Dit heeft gezorgd voor een wereldwijd aanbodoverschot van het batterijmetaal. De op één-na-grootste lithiumproducent, de Chileense mijner SQM, legde recent de blaam voor de dalende lithiumprijs bij overtollige voorraden, vooral in Azië.
Dalende prijzen zien we momenteel ook op andere markten voor duurzame energie. Zoals Orsted A/S, werelds grootste offshore windparkontwikkelaar die afscheid neemt van Amerikaanse projecten. Maar ook aandelen van grote solarbedrijven staan onder neerwaartse druk door een afnemende vraag.
“Yellow Cake Hits 15-Year High As ESG Nuclear Craze Tightens Market”
De prijs van yellowcake, uraniumconcentraat gebruikt in nucleaire opwek, bereikte onlangs het hoogste niveau in meer dan 15 jaar. Dit wordt veroorzaakt door de stijgende vraag ernaar als essentiële energiebron voor een energietransitie. Maar ook de wereldwijde aanbodverstoringen zorgt voor opwaartse prijsdruk.
De fysieke marktcontracten van uraniumerts op de Nymex (New York Mercantile Exchange) piekte op $ 80,25 per pond op 20 november, het hoogste niveau sinds februari 2008. De prijs is ook hoger dan het niveau ten tijde van de ramp bij de Japanse Fukushima-reactor. Hierdoor werd nucleaire energie wereldwijd in de ijskast gezet. In Duitsland werd besloten deze energievorm volledig uit te faseren. Diverse factoren, waaronder decarbonisatie van elektriciteitsnetten en geopolitiek, hebben de nucleaire industrie weer doen opleven.
De International Energy Agency (IEA) zegt dat voor het halen van de “netto nul” doelstellingen, de wereldwijde nucleaire opwekcapaciteit tot 2050 zou moeten verdubbelen vanaf niveaus van 2020. De vraag naar yellowcake stijgt hard in deze tijd van Westerse sancties voor Rusland. Dit land beschikt over 8% van het wereldwijde uraniumaanbod. Dit betekent dat het Westen nieuwe aanbodbronnen moet ontwikkelen.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.