Energiemarkt analyse 5 september 2023
Raffinagebedrijven printen geld door hoge dieselcrack.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
Introductie
“Refinery issues and OPEC+ cutting output, essentially fall into the category of ‘normal problems’ when it comes to oil markets.”
De dieselprijzen zijn hard opgelopen deze zomer. Jack Wittels van Bloomberg waarschuwt dat deze bewegingen niet in lijn zijn met alledaagse, fundamentele drivers. Hierdoor bestaat het risico op een correctie. Het kan ook een herhaling zijn van vorig jaar toen dieselprijzen door het dak gingen vanwege het gebrek aan raffinagecapaciteit en een cash bonanza opleverde voor raffinagebedrijven.
Termijnprijzen van benchmark diesel in Noordwest-Europa zijn momenteel $ 35 duurder dan ICE Brent. Dat is meer dan het dubbele van de seizoen norm. Dit prijsverschil, bekend als de dieselcrack, of marge, is sinds mei met een solide bull run bezig. Zoals Wittels opmerkt is een dergelijk dramatische prijsbeweging, omhoog of omlaag, extreem zeldzaam. Met uitzondering van 2022, ten tijde van de Russische invasie van Oekraïne, zijn dit soort bewegingen ten minste een decennium niet meer op de markt gezien, zelfs niet tijdens de lockdowns. De krachten achter deze stijging zijn meer afkomstig van de aanbodzijde dan van de vraagkant.
Belangrijke factoren zoals raffinage issues en productiebeperkingen door OPEC+ vallen eigenlijk in de categorie ‘normale problemen’ voor oliemarkten. Voorop gesteld, deze rally is verre van normaal en heeft plaatsgevonden ondanks een vraag die “having been weak, with OECD diesel usage falling 240k b/d y/y during Jan-Jun and China’s appetite likely unchanged y/y”, aldus Bank of America. Als je naar de dieselprijzen kijkt zou je tot de omgekeerde conclusie kunnen komen. Toch verwacht Wittels dat het bullishe narratief z’n langste tijd heeft gehad. Geldmanagers reduceerden hun netto-long posities in ICE Gasolie futures, alhoewel vanaf een hoog niveau. Na een sprong boven $ 40 per vat, is de ICE Gasolie crack teruggezakt naar ongeveer $ 35.
“I should note that Rosneft has been limiting crude oil production in one way or another since 2017, which prevents the Company from fully unleashing its potential” – Igor Sechin, CEO Rosneft
Ruwe olie
Rusland exporteert een kleiner deel van haar olieproductie en verliest marktaandeel ten opzichte van andere OPEC+-leden, volgens Sechin in juni. Sommige leden exporteren meer dan 90% van hun olie output terwijl Rusland slechts de helft van haar productie exporteert. Bloomberg heeft Rusland benoemd als winnaar van de olieproductieverlagingen. Het land begon in juli met extra verlagingen, terwijl Saoedi-Arabië al in mei diepere reducties deed.
Afgelopen donderdag steeg de olieprijs door dalende olievoorraden in Amerika en het nieuws dat Rusland instemde met diepere exportverlagingen. Het gevoel ontstaat dat de markt aan het verkrappen is waardoor spot prijzen en kalenderspreads kunnen herstellen. Op vrijdag nam de prijs van West Texas Intermediate (WTI) verder toe tot $ 85,55, het hoogste punt van dit jaar. De geobserveerde hoeveelheid ruwe olie verschepingen vanuit Saoedi-Arabië daalde in augustus. De leveranties richting belangrijkste bestemmingen staan op meerjarige dieptepunten nu dit land haar output beperkt.
De OPEC+ groep kondigde begin juni in Wenen een unilaterale productiebeperking aan van 1 miljoen bpd voor juli. De reductie werd daarna verlengd tot in augustus en september. Dit begint nu door te werken. Saoedi-Arabië is bezig het wereldwijde aanbod te verkrappen en zo de olieprijs terug te sturen naar triple digits. Het land heeft haar olieprijzen al in augustus verhoogd richting Europa en het Middellandse Zeegebied. Ook is de prijs voor het aanbod in Azië onverwacht verhoogd, evenals bijna alle september prijzen voor leveringen in Europa en Azië.
Waarom kiest Saoedi-Arabië voor prijs boven volume? Op vrijdag rapporteerde de Wall Street Journal dat Saudi Aramco, ’s werelds grootste oliebedrijf, overweegt de grootste aandelenverkoop in de geschiedenis te doen. De verkoop van $ 50 miljard zal plaatsvinden op de beurs Tadawul in Riyad. Het is niet de eerste keer dat de oliegigant plannen heeft aandelen op de beurs aan te bieden. Maar deze plannen werden later teruggetrokken of teruggebracht naar minder ambitieuze plannen. Er werd eind 2019 gekozen voor alleen een listing op Tadwul toen 1,5% van Aramco’s waarde op de beurs werd aangeboden en verhandeld. De verkoop leverde toen een recordbedrag op van $ 26,6 miljard voor het land. Als het bedrijf nu $ 50 miljard van de hand wil doen is het gebaat bij een hoge olieprijs … denk triple digits.
Hedgefondsen hebben hun positie in termijncontracten en opties ruwe olie vergroot tot 134 miljoen vaten op 22 augustus. Op 27 juni was dit nog een positie van slechts 46 miljoen vaten. Hiermee anticiperen deze partijen op een daling in voorraden en stijging in prijzen. Maar tegelijkertijd versnellen en vergroten ze ook deze bewegingen.
De onttrekking van Amerikaanse ruwe olie voorraden viel samen met de extra verlagingen door Saoedi-Arabië en Rusland, in totaal 75 miljoen vaten gedurende juli en augustus. Aanhoudende voorraadonttrekking in Amerika wordt doorgaans geïnterpreteerd als signaal dat de wereldwijde markt een tekort vertoont. Hierdoor nemen spotprijzen en kalenderspreads toe. Om dezelfde reden zal elke olieproducent, handelaar of investeerder, die een snelle stijging van prijzen en spreads wil initiëren, waarschijnlijk eerder gericht zijn op het reduceren van de zichtbare voorraden in Amerika dan op de minder zichtbare voorraden in Europa en Azië.
Na de militaire coup in Niger afgelopen maand heeft een groep van senior militaire officieren in Gabon aangekondigd dat ze de macht overnemen in het centraal Afrikaanse land. Bloomberg schrijft dat het olierijke land (tevens OPEC-lid) met een bevolking van 2 miljoen haar dollarobligaties hard zag dalen nadat de verkiezingsresultaten werden gecanceld, grenzen dicht waren gegooid en staatsinstituties ontbonden, zoals Senaat en rechtbank. De voormalige kolonie Gabon in centraal Afrika grenst aan Kameroen, Equatoriaal Guinee en de Republiek van Congo. De achtste coup in West en Centraal Afrika sinds 2020. Een halve eeuw heeft de Bongo familie geheerst over het grondstofrijke Gabon. De clan wordt beschuldigd van het misbruiken van macht en het vergaren van exorbitante welvaart.
Prijs Ruwe olie – Brent november 2023 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
“Despite Germany closing its nuclear power plants to focus on renewable energy production, more than a fifth of imported electricity last month was produced from nuclear power…” – Thomas Brooke
Elektriciteit
Duitsland importeert meer elektriciteit dan ooit tevoren. Voor augustus werd een recordvolume van 6.505 gigawatt uur van buurlanden ingekocht, aldus de netbeheerder. De voorheen nucleair geproduceerde elektriciteit komt nu dus uit het buitenland. De ironie wil dat de helft van deze import afkomstig is van nucleaire centrales en fossiele brandstoffen. Het gevolg is een aanzienlijk handelstekort op elektriciteit. Ofwel de waarde van de export verminderd met de importwaarde is negatief. Het land importeerde afgelopen maand € 557 miljoen meer dan het exporteerde naar haar EU-buren.
Elektriciteitsimporten vinden doorgaans plaats via transmissielijnen of onderzeese kabels die elektriciteitsnetten over nationale grenzen met elkaar verbinden. De energie kan worden gegenereerd door bronnen zoals hydro-elektrisch, nucleair, fossiele brandstoffen als gas en kolen, of hernieuwbare energie. Ondanks de prioriteit voor hernieuwbare energiebronnen en het sluiten van de resterende nucleaire centrales eerder dit jaar, was 21% van de geïmporteerde elektriciteit nucleair opgewekt en 28% gegenereerd door verbranding van kolen en gas, volgens Bild newspaper.
Tim Meyerjürgens van Tennet verklaart dat de stijgende importen niet noodzakelijkerwijs betekenen dat Duitsland niet in staat is voldoende elektriciteit te produceren. Het zegt wel wat over de duurdere productiekosten. Na de nucleaire uitfasering is veel van de Duitse elektriciteit via aardgas en kolencentrales geproduceerd aangezien hernieuwbare energie niet toereikend is. Dit betekent dat de overheid import van nucleair geproduceerde elektriciteit goedkeurt, terwijl het deze eenvoudig zelf had kunnen produceren met binnenlandse centrales tegen een goedkoper tarief.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“China has become a more or less first-priority destination for the Russian state gas major after the breakup with Europe.” – Charles Kennedy, OilPrice.com
Aardgas
De Russische staatsgigant leunt meer op exporten naar China nadat de verkopen aan Europa sinds de invasie in elkaar gezakt zijn. Gazprom is dit jaar tot nu toe goed voor meer dan de helft van de Chinese toename van aardgasimporten, aldus Alexey Miller, CEO van de Russische gasgigant. De vraag naar aardgas in Europa is voor het tweede achtereenvolgende jaar gedaald.
Gazprom levert aardgas aan China via de pijpleiding Power of Siberia. Het totale volume voor dit jaar zal naar verwachting toenemen tot 22 miljard kuub, dat was 15 miljard in 2022. Eerder dit jaar werd bekend dat Rusland de exportcapaciteit van haar pijpleiding naar China had vergroot tot dagelijks meer dan 60 miljoen kuub. China is voor Gazprom prioriteitsbestemming geworden nadat de relatie met Europa werd verbroken.
De Power of Siberia is één van de grootste projecten die recent door Gazprom werd voltooid, de eerste pijpleiding voor Russisch gas naar China. Inmiddels wordt gesproken over Power of Siberia 2. Daarover zei vice-premier Alexander Novak afgelopen jaar dat deze, in de exportgroeistrategie van Gazprom, als vervanging zou dienen voor de nu defecte Nordstream 2. Dit jaar zijn de exporten van Gazprom richting Europa afgenomen. De winst is hiermee omlaag getrokken ten opzichte van 2022. Toen leverde Rusland de eerste helft van het jaar nog pijpleidinggas aan Europese klanten.
De gasprijs van de front maand op de Title Transfer Facility (TTF), de Europese benchmark, steeg onlangs tot meer dan € 43 per MWh, het hoogste niveau sinds halverwege juni. De stijging werd getriggerd door rapporten over stakingen bij LNG fabrieken in Australië. Hierdoor waren handelaren die speculeerden op een prijsdaling, genoodzaakt hun short positie af te dekken. Ofwel, zij moesten gascontracten terugkopen.
Deze beweging toonde aan dat de energiecrisis waardoor het continent bijna 2 jaar wordt geteisterd nog niet voorbij is. Ondanks een EU-gasbuffer die dicht tegen volledige capaciteitsbenutting aanzit. De markt is nog steeds nerveus over de kwetsbaarheid van het aanbod. Australische LNG-leveranties gaan zelden direct naar Europa. De EU is echter steeds afhankelijker geworden van de wereldwijde, overzeese LNG-vrachten die het Russische aanbod moeten vervangen. De wereldwijde LNG-handel is in handen van relatief weinig exporteurs.
Hieronder zijn de landen afgebeeld met de grootste operationele LNG-exportcapaciteit per juli 2022, in miljoen metrische ton per jaar.
Van belang is dat door dit soort “verstoringen” veel overheden beseffen dat ze tekortschieten op het gebied van energiezekerheid. De recente stijging van de gasprijzen bleek een kortstondige rimpeling. De prijzen zijn nog steeds lager dan aan het begin van het jaar. Er is niet veel nodig voor een sterke prijsrally. Het enige dat namelijk is gebeurd, is dat Europa de afgelopen 12 maanden geluk heeft gehad met het weer.
Prijs TTF gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Can consumers afford to pay a high enough price to cover all the costs involved in getting the fuel from endpoint to endpoint, at the time it is needed?“ – Gail Tverberg
Steenkool
De grote vraag voor elke brandstof is: “Kunnen consumenten een prijs betalen die hoog genoeg is om kostendekkend te zijn voor het transport van betreffende brandstof van A naar B, op het moment dat het nodig is?”
Wanneer de prijzen van kolen of aardgas stijgen in een bepaalde regio, zullen de kosten van de in die regio gefabriceerde goederen ook stijgen. Deze hogere prijzen zullen een land met een maakindustrie, zoals Duitsland, minder concurrerend maken in de wereldmarktplaats. De groei van het Bruto Binnenlands Product (BBP) zal afnemen en hiermee de winstgevendheid van fabrikanten. De handel in kolen en gas over lange afstanden kan om die reden tegen barrières aanlopen die eenvoudig over het hoofd worden gezien.
De piek in kolenimporten lijkt te zijn gezet in 2016. Vooral de Europese import van kolen is sinds 2006 significant afgenomen. Tegelijkertijd zijn kolenimporten in veel Aziatische landen toegenomen, waaronder China, India, Zuid-Korea en andere landen uit de Aziatische Pacific. Zelfs Japan lijkt al meer dan 20 jaar een redelijk stabiel niveau van kolenimport te hebben.
De opslagkosten voor kolen zijn vrijwel nihil omdat ze buiten kunnen worden opgestapeld. Een groot deel van de leveringskosten van kolen zijn transportkosten die voornamelijk worden bepaald door olie, diesel in het bijzonder. Kolentransport over land is erg duur. De werkelijke reden voor Europa’s afname van haar kolenimport sinds 2006 zou kunnen zijn dat er praktisch geen betaalbare kolen meer beschikbaar zijn. Het continent is namelijk geografisch ver verwijderd van grote exporteurs. Dat is natuurlijk niet het verhaal dat politici graag aan kiezers vertellen. De voorkeur wordt gegeven aan het verhaal over Europa’s keuze voor energietransitie als antwoord op de klimaatverandering.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“It’s really hard to get scale from high-quality credits. The two forces, being volume and quality, work against each other.” – Gilles Dufrasne, Carbon Market Watch
Emissierechten
Shell, Europa’s grootste oliebedrijf, heeft stilletjes ‘werelds grootste bedrijfsplan voor het ontwikkelen van CO2-compensaties (‘carbon offsets’) op de plank gelegd. CEO Wael Sawan zette een geüpdatete strategie uiteen voor het bedrijf waarin kostenbesparingen genoemd worden, als ook de focus op profit centers zoals olie en gas. Opvallend was dat er niet werd gesproken over het vorige commitment van $ 100 miljoen per jaar voor het opbouwen van een ‘pijpleiding’ aan carbon credits. Onderdeel van de belofte van het bedrijf om ‘net zero’ te bereiken tegen 2050, aldus Bloomberg.
Deze pullback weerspiegelt Sawan’s hernieuwde commitment aan de olie- en gas business die voor Shell de meeste winst oplevert. Maar wordt hiermee ook toegegeven dat vorige doelstellingen simpelweg onhaalbaar waren? In de afgelopen twee jaar heeft Shell nauwelijks een slag kunnen slaan. Het bedrijf gaf $ 95 miljoen uit voor de opbouw of investering in een portefeuille van carbon projecten. Van West-Afrika tot de Braziliaanse Amazone, tot Australische boerengrond. Deze hebben echter weinig offsets gegenereerd. Shell heeft moeite projecten te vinden die voldoen aan haar kwaliteitsstandaarden.
Volgens onderzoek door Bloomberg Green leveren veel compensatieprogramma’s niet de milieuvoordelen op die beloofd waren. Bij de aankondiging van de nu bevroren programma’s zei Shell dat probleem op te willen lossen met strikte voorwaarden, diepe zakken en engineering expertise. Eigenlijk was dit al bekend: er is geen effectieve manier voor het handhaven van een offset programma dat groot genoeg is om een verschil te maken.
Het carbon debacle van Shell was geïnspireerd door een paper uit 2017 van Nature Conservancy. Hierin werd gesuggereerd dat natuur-gebaseerde oplossingen een kosteneffectieve manier zouden zijn voor het compenseren van CO2. De paper zat ernaast. Vier jaar nadat een partnerschap was aangegaan met Forestry & Land Scotland, voor de aanplant van meer dan een miljoen bomen die “pending issuance units” (ongeboren carbon credits) zouden opleveren, is er minder dan 0,02% opgebouwd van de initiële doelstelling in termen van koolstofvastlegging.
In Canada zijn pogingen van Shell voor het zekerstellen van land voor credits uitgelopen op een volledige ramp. Ondanks dat het bedrijf op haar website opschept over deze onderneming. Het bedrijf faalde om de investeringsdoelstelling van $ 100 miljoen te halen en gaf afgelopen jaar slechts $ 69 miljoen uit. Dat is minder dan 1% van haar totale kapitaaluitgaven.
Een ander project was gestart in 2019 om mangrovebossen te herstellen in Senegal. Het werd uitgevoerd door de Belgische non-profit WeForest en zal pas tegen 2025 carbon credits gaan opleveren. Shell is ook weggelopen van potentiële goudmijnen zoals het Delta Blue Carbon Project in Pakistan. Dit gaat over een gebied ter grootte van ruwweg twee keer de omvang van Londen. De olie major had zorgen over de integriteit van de lokale partners in het project, als ook issues met betrekking tot landrechten.
Shell heeft ook de banden verbroken met het Montana grasslands project, gerund door Native Energy in Vermont. Er is geen overeenstemming bereikt over de structuur van de deal en het potentieel gebruik van credits om fossiele brandstoffen als CO2-neutraal te labelen. Native’s CEO Jeff Bernicke vertelde dat de onderhandelingen met Shell beëindigd waren doordat er geen overeenstemming was tussen hun plan en de doelen en waarden van Native.
De strategie van Shell lijkt nu meer afgestemd op geheimhouding en selectief partnerschap. Het bedrijf houdt een aantal ondernemingen aan zoals haar betrokkenheid in de Peruaanse Amazon en een Indonesische bos-onderneming genaamd “Sun Bird”. Mogelijk om de concurrenten uit de olie-industrie af te houden die ook een plekje in de carbon-credit markt proberen te veroveren. Terwijl Shells dure nachtmerrie in carbon credits gecrasht en verbrand is, heeft het bedrijf een back-up plan dat klimaatalarmisten tevreden zal stellen door simpelweg ‘low-quality’ carbon credits op te kopen voor het bereiken van haar optimistische doelstellingen om tegen 2050 ‘carbon neutraal’ te zijn.
Prijs Emissierechten – Dec-23 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale
“It’s clear that renewables are a disaster in the making. We now need political leaders with the courage to admit it.” – Andrew Montford, Net Zero Watch
Hernieuwbaar
De Britse Climate Change Committee (CCC) heeft miljoenen Britten verzocht hun woningen in de avond en nacht niet te verwarmen. Zo kan een bijdrage worden geleverd aan de netto nul doelstelling van de overheid. Chris Stark, hoofd van de CCC, gaf eerder aan zelf een gasboiler te gebruiken omdat een warmtepomp een moeilijkere toepassing is.
In een document over “gedragsverandering” heeft de CCC het advies aan de Britse bevolking gegeven hun woning voor te verwarmen in de (na)middag wanneer het elektriciteitsgebruik laag is en waardoor geld kan worden bespaard. “There is significant potential to deliver emissions savings, just by changing the way we use our homes”, aldus de 6e “carbon budget” paper van de CCC waarin uiteen wordt gezet hoe Groot-Brittannië haar emissies tussen 2033-37 zou kunnen reduceren. Van de gewone inwoner wordt verwacht dat ze hun elektrische verwarming (warmtepompen) ‘nachts uitzetten De elite wordt nog niet gevraagd hun privéjets te verruilen voor commerciële vluchten of hun jacht aan het anker te laten.
De politieke leiding op Downing Street 10 heeft gehint op een U-bocht na waarschuwingen dat het besluit de energie-armoede op het platteland zal verergeren en een al wankel elektriciteitsnet nog meer zal belasten. De CCC is een onafhankelijk lichaam dat in 2008 door ministers is opgezet. Het adviseert de overheid over het bereiken van haar klimaatdoelstellingen. In haar meest recente rapport bekritiseert de commissie No.10 over haar “zorgwekkend trage” actie op klimaatterrein. Het stelt in The Telegraph dat gezien de steun van Downing Street voor nieuwe olie- en kolenexploratie, alsmede de uitbreiding van luchthavens, Brittannië niet langer een “global green leader” is. Afgelopen maand gaf Chris Stark van de CCC toe dat hij thuis nog steeds een gasboiler heeft in plaats van een elektrische warmtepomp. Hij is hierin niet alleen.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.