Energiemarkt analyse 7 maart 2023
Wat is de invloed van El Niño en La Niña wereldwijd op de seizoenweerpatronen?
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze marktanalyses.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten
Introductie
‘Triple-Digit’ La Niña eindigt terwijl El Niño snel kan toeslaan.
“La Niña is over, and an El Niño event is forecasted to begin this summer. An El Niño event can completely change the weather patterns in the upcoming seasons, especially during the late fall and winter seasons, so this will likely be one of the biggest global events in 2023.” – Severe Weather Europe
Vorige week woensdag rapporteerde de World Meteorological Organization dat een ‘triple-digit’ La Niña weerfenomeen zal eindigen. Dit heeft namelijk gezorgd voor ernstige droogte en overstromingen. De kans op een El Niño-gebeurtenis neemt echter toe en kan wereldwijde weerpatronen beïnvloeden.
Oceaan-anomalieën en vooral de verandering ervan, kunnen wereldwijd grote invloed hebben op seizoenweerpatronen. Mogelijk meer in de winter als druksystemen het krachtigst zijn. De vraag is hoe El Niño effect zou kunnen hebben op het komende winterseizoen 2023 – 2024. De analyse van historische data zou een antwoord kunnen geven.
El Niño en La Niña zijn twee fasen van de ENSO, een acroniem voor “El Niño Southern Oscillation.” Dit is een regio van de equatoriale Grote Oceaan die warme en koude fasen afwisselt. Een dergelijke faseverandering vindt gewoonlijk plaats eens in de 1 tot 3 jaar. ENSO heeft grote invloed op tropische neerslag, drukpatronen en de complexe energie-uitwisseling tussen oceaan en atmosfeer. Hierdoor kunnen grootschalige drukveranderingen worden waargenomen in de tropen tijdens elke ontwikkelende fase of gedurende de verstoring zelf. Elke ENSO-fase heeft een ander effect op de druk en het weer in de tropen.
De verandering van wereldwijde circulatie zorgt ervoor dat weerpatronen wereldwijd veranderen. Een nieuwe (koude/warme) fase ontwikkelt gewoonlijk tussen het eind van de zomer en het begin van de herfst. Het houdt dan aan tot de lente. Sommige events kunnen twee tot drie jaar duren. Dalende lucht in de oost-Pacific veroorzaakt hoge druk en stabiel weer. Tegelijkertijd leidt opstijgende lucht in de west-Pacific tot lage druk, onweersstormen en meer regen. Op deze manier heeft ENSO grote invloed op de tropische regenval en drukpatronen. Deze hebben op hun beurt effect op het zogenaamde oceaan-atmosfeer feedbacksysteem. Via dit systeem beïnvloedt ENSO het wereldwijde weer. De koude ENSO fase wordt La Niña genoemd, de warme fase heet El Niño. Naast de oceaantemperatuur is het drukpatroon dat ontwikkelt, een hoge of lage drukzone, één van de grootste verschillen tussen de fasen.
“Hence, in answering the question whether Russia is finding a way to maintain clean petroleum products exports in this new reality, the answer lies closer to a yes than a no.” – Ioannis Papadimitriou, Senior Vracht Analist bij Vortexa
Ruwe olie
Noord-Afrikaanse landen kopen aanzienlijk meer Russische brandstoffen. Er zijn signalen dat een deel hiervan naar Europa doorgevoerd worden. De werkelijke oorsprong van deze producten is lastig te achterhalen nadat de vracht gemengd is met andere producten. De EU zou ook een oogje kunnen dichtknijpen en mogelijk niet elk Russisch vat van de markt willen weren. Er zijn nog grote verstoringen in de wereldwijde oliemarkt. Het doel van Westerse landen is om Poetin te straffen, maar zijn olie moet nog wel blijven stromen.
Noord-Afrika is een belangrijke afzethaven geworden voor Russische diesel en andere petroleumproducten sinds het EU-verbod begin februari van kracht werd. Maar ook voor die datum kochten Afrikaanse landen als ook Turkije al meer Russische brandstoffen. De prijslimiet op Russische diesel is $ 100 per vat, terwijl het plafond op de lager geprijsde petroleumproducten is vastgesteld op $ 45 per vat.
Europa is deze maand op weg om de hoogste volumes diesel uit het Midden-Oosten en Azië te importeren in 7 jaar nu de EU naar alternatief aanbod kijkt sinds het verbod. Volgens gegevens van Kpler importeerde Marokko in januari 2 miljoen vaten Russische diesel, vergeleken met 600.000 vaten in heel 2021. Tunesië heeft ook een forse importstijging van Russische petroleumproducten gezien tot 2,8 miljoen vaten in januari. Voor februari wordt een volume van 3,1 miljoen vaten ingeschat. Voor de Russische invasie was de import verwaarloosbaar. Volgens analisten van Kpler zullen deze landen niet de volledige volumes consumeren. Ook de raffinagecapaciteit van Noord-Afrika is ontoereikend voor het verwerken van genoemde hoeveelheden.
Volgens Katona zal een deel van de Russische olieproducten in Europa terecht komen. Vortexa constateerde recent een flinke toename van de clean petroleum products (CPP) overzee, met 87 schepen met Russische diesel op het water. Dit schrijft Ioannis Papadimitriou, Senior Vracht Analist bij Vortexa. Hiervan vervoeren 63 schepen momenteel 18 miljoen vaten naar niet-Europese bestemmingen, meestal ship-to-ship (STS) transfer zones. Analisten en marktobservanten willen graag weten hoelang het voor STS-vrachten duurt om hun uiteindelijke bestemmingen te bereiken. En of potentiële grote logistieke vertragingen de snelheid van Russische olieproduct-exporten kan bedreigen.
Schipeigenaren hebben afgelopen jaar profijt gehad van de her-omleiding van tankerstromen. Vooral middelgrote tankers waren in trek. Russische exportterminals kunnen grotere tankers aan. Voor de Russische invasie werd Amerikaanse olie naar Europa verscheept met Aframax en Suezmax tankers. Met een capaciteit van respectievelijk 750.000 en 1 miljoen vaten. Export vanuit Amerika richting Azië werd getransporteerd met VLCC’s. Deze grote tankers varen nu op Europa.
Middelgrote tankers hebben sinds de oorlog geprofiteerd van de veranderingen in de handelspatronen van ruwe olie. Dit komt omdat de belangrijkste Russische laadhavens in de Oostzee, de Zwarte Zee en het Verre Oosten allemaal niet toegankelijk zijn voor VLCC’s.
Vorige week was er een WSJ-gerucht dat Verenigde Arabische Emiraten (UAE) overwoog om OPEC te verlaten. Het duurde 48 minuten voordat het verhaal werd gedebunked door Reuters. De olieprijs was op het gerucht gedaald. Minder cohesie binnen OPEC betekent minder kartel-discipline en zou er meer olie opgepompt kunnen worden. Het gevolg van het hogere aanbod zou een lagere olieprijs zijn en minder macht van het kartel op de wereldwijde oliemarkten. Nadat duidelijk werd dat het verhaal niet correct was, steeg de olieprijs weer.
De Russische belastinginkomsten uit ruwe olie en petroleumproducten, gemeten in februari, waren gedaald tot $ 4,8 miljard, 48% lager dan een jaar geleden. Dat komt door de veel lagere prijs van de Russische Urals na het EU-importverbod. Dit meldt Bloomberg op basis van officiële Russische overheidsgegevens. Olie was in februari goed voor meer dan 2/3de van de Russische belastinginkomsten op energie. De aardgasinkomsten waren in februari met 42% afgenomen ten opzichte van februari 2022.
S&P Global verwacht dat de wereldwijde olievraag dit jaar een all-time-high van 102 miljoen vaten per dag zal bereiken. De olieprijs zal worden bepaald door het monetair beleid van de Fed en de economische heropleving in China.
Prijs Ruwe olie – Brent mei 2023 ($/barrel) – week cloud candle, log scale
“All of this makes Americans more dependent on the electric grid at a time when utilities are accelerating the closure of coal and gas-fired plants, leaving the grid increasingly reliant on intermittent wind and solar power. This has sparked warnings from utility infrastructure experts that America’s dash toward renewables could be driving our electric grid toward instability.” – Kevin Stocklin, film producent
Elektriciteit
Elektriciteitstekorten verwacht in Amerika
Bestaande elektriciteitscentrales in Amerika zullen sneller pensioneren dan nieuwe units worden geïnstalleerd. Daarnaast zal door de afhankelijkheid van hernieuwbare projecten de kans op tekorten toenemen. Dit is te lezen in een nieuw rapport van het regionale elektriciteitstransmissiebedrijf PJM Interconnection.
Analyse door PJM toont aan dat 40 gigawatt (GW) van de bestaande capaciteit tegen 2030 weggevallen zal zijn, ofwel 21% van de bestaande geïnstalleerde capaciteit. Ondertussen staat 290 GW nieuw elektriciteitsaanbod klaar om aan het PJM-net gekoppeld te worden. Hiervan bestaat 94% uit hernieuwbare energieprojecten met een completion rate van 5%. Dit zet vraagtekens bij de mogelijkheid om het oude aanbod door nieuw aanbod te vervangen. PJM voorspelt een 1,4% groei van de jaarlijkse elektriciteitsvraag in het komende decennium. Sommige individuele regio’s zouden zelfs een vraaggroei van 7% kunnen zien door de expansie van data centra-clusters, als ook de voortgaande elektrificatie.
De pensionering van bestaande opwekcapaciteit in combinatie met de groeiende vraag naar elektriciteit zal een aanbodtekort veroorzaken. De toevoeging van nieuwe capaciteit zal waarschijnlijk “onvoldoende” zijn om deze supply gap tegen 2030 te overbruggen. Om de noodzakelijke reservemarges te handhaven moeten de completion rates van de bestaande en komende projecten fors omhoog.
Reservemarge refereert aan de hoeveelheid ongebruikte beschikbare capaciteit van een elektriciteitssysteem. Een reservemarge van 10% betekent dat een entiteit een overvloedige capaciteit ofwel excess capacity heeft van 10% van de piekvraag. Volgens PJM-voorspellingen zal, zelfs in het best-case scenario, de reservemarge dalen van 26% in 2023 naar 15% tegen 2030. Reservemarges zijn essentieel gedurende tijden van extreme weersomstandigheden en perioden van hoge vraag. Een daling betekent een lagere betrouwbaarheid van elektriciteitsaanbod.
In de 10-jaars vooruitzichten van de North American Electric Reliability Corporation (NERC) wordt de impact van de energietransitie op de leveringszekerheid geanalyseerd. De NERC, die de betrouwbaarheid van de elektriciteitssystemen in de regio moet garanderen, waarschuwde van een “high risk of shortfall” in energie gedurende piekvraag in sommige Amerikaanse gebieden.
De Midcontinent Independent System Operator, Inc. voorspelt deze zomer een tekort van 1.300 megawatt. Dit tekort zal de komende 10 jaar toenemen nu elektriciteitsproductie met kolen, nucleair en aardgas sneller met pensioen gaan dan vervangende middelen aansluiten.
Al met al betekent dit waarschijnlijk: hogere elektriciteitsprijzen, brown-outs, gemiste targets, veel projectverzoeken ‘in de wacht’ die economisch niet levensvatbaar zijn, maar met overheidssubsidies worden gefinancierd, hogere inflatie en minimaal effect op het milieu.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“While the US natural gas market is mainly concerned about high production and the after-effects of a mild winter on storage, the return of Freeport is a boon for Europe as it moves closer to the storage refill season in the coming months. The added 2 Bcf/d in exports from Freeport will go a long way in helping to offset lost Russian volumes.” – Criterion Research
Aardgas
De Amerikaanse aardgasstromen naar Freeport LNG hebben een ‘recordhoogte’ bereikt. Dit is een “zegen voor Europa” aangezien de terminal goed is voor 15% van alle Amerikaanse LNG-export. Het vooruitzicht dat Freeport terugkomt heeft de TTF-prijs, Europa’s aardgas benchmark, afgelopen maand onder neerwaartse druk gezet. Andere prijs verlagende factoren zijn bovengemiddeld warm weer en hoge voorraden. De terugkeer van Freeport betekent dat Amerikaanse markten krapper worden doordat de export naar Europa en Azië de komende maanden zal toenemen. De terugkeer van Freeport LNG is goed nieuws voor de aanbodsituatie in Europa met betrekking tot het zomerseizoen.
De Britse olie- en gasindustrie waarschuwt dat de belasting op overwinsten (“windfall tax”) de leveringszekerheid van energie zal schaden. David Whitehouse, hoofd van Offshore Energies UK (OEUK) zegt dat de offshore bedrijven hard worden geraakt door de hogere belastingtarieven. Afgelopen herfst verhoogde Groot-Brittannië de windfall tax voor olie- en gasbedrijven met 10 procentpunt tot 35% vanaf januari 2023. Hierdoor is het totale belastingtarief in de sector opgelopen tot 75%, het hoogste tarief van alle Britse sectoren.
Bedrijven reduceren hun investeringen in het Britse energiesysteem waardoor het land steeds meer afhankelijk wordt van importen. De belasting op overwinsten van Britse Noordzee producenten raakt alle bedrijven werkzaam op de Continental Shelf. Deze bedrijven stellen boorplannen uit, aldus OEUK. Er zijn al operators die hun investeringen verplaatsen, waardoor het land afhankelijker wordt van fossiele brandstof-importen, aldus Whitehouse.
Nadat de belasting op overwinsten was verhoogd trok de grootste olie- en gasproducent in het Britse deel van de Noordzee, Harbour Energy, zich terug uit de voortgaande verlening van meer dan 100 nieuwe licenties. Shell zegt dat ze elk project uit haar portefeuille van $ 30,5 miljard zal heroverwegen. Dit bedrag was gepland om te investeren in het Britse energiesysteem.
Ook TotalEnergies heeft aangegeven dat het 25% minder zal investeren in Groot-Brittannië. Harbour Energy stelde in een update van januari dat het haar totale Britse kapitaaluitgaven heeft gereduceerd ten opzichte van eerdere verwachtingen. Sommige opties worden niet langer nagestreefd na de veranderingen van de Energy Profit Levy (EPL).
Rusland heeft geen onmiddellijke plannen om de Nordstream pijpleidingen te repareren of te reactiveren. Zes maanden geleden werd de Nordstream pijpleiding door een serie onderzeese explosies onklaar gemaakt. Eerder dit jaar zei vertrekkend CEO Klaus-Dieter Maubach van Uniper dat de pijpleidingen binnen een jaar te repareren waren. Dat was politiek geen populaire uitspraak op het moment dat EU-landen hun aanbod elders vandaan moeten halen.
Reuters bronnen zeggen dat Rusland plannen heeft om de pijpleidingen “in te kapselen”. Het Russische staatsbedrijf Gazprom heeft Nordstream 1 en 2 gebouwd die elk bestaan uit 2 pijpleidingen. Deze pijpleidingen zijn ontworpen om jaarlijks 110 miljard kubieke meter aardgas van Rusland naar Duitsland te transporteren via de Baltische Zee. Van NS 2 is nog één pijpleiding intact. Gazprom heeft gezegd dat reparatie mogelijk is. Bronnen van Reuters stellen dat Moskou niet verwacht dat de relatie met het Westen op korte termijn voldoende zal verbeteren om de pijpleidingen te laten repareren.
De Russen zullen Nordstream echter niet verlaten. Er zal geen onmiddellijke reparatie plaatsvinden, maar er is een plan om de pijpleidingen te conserveren “for possible reactivation in the future”. Dit betekent dat Gazprom de gescheurde uiteinden van de beschadigde lijnen moet afsluiten en de binnenkant moet bekleden met een anti-corrosie smeermiddel.
Heropening van de Nordstream is mogelijk als Europa er niet in slaagt om het weggevallen Russische gas te vervangen. Dat zou Europa weer terug kunnen brengen bij het goedkope gas uit Rusland.
Ondertussen gaat het onderzoek door naar de toedracht van de Nordstream explosies van eind september. Moskou uit hierbij beschuldigingen dat Westerse intelligentiediensten “iets achterhouden”. De bekende journalist en Pulitzer prijswinnaar Seymour Hersh publiceerde afgelopen maand een opzienbarend rapport. Hierin wordt de verdenking geuit dat Amerika de Nordstream heeft gesaboteerd onder de dekking van een militaire oefening in 2022. De Washington Post eindigde afgelopen vrijdag het media embargo van het Establishment door een artikel van Karen DeYoung te plaatsen over het Hersh-rapport met de headline: “Russia, blaming US sabotage, calls for UN probe of Nord Stream.”
Prijs TTF gas leverjaar 2024 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“According to the results of this year, Russia has become one of the leaders in oil exports to China.”
Steenkool
Een jaar na de invasie van Oekraïne blijft de Russische export van fossiele brandstoffen naar diverse landen rond de wereld doorgaan. Volgens schattingen van Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA) heeft Rusland meer dan $ 315 miljard inkomsten ontvangen door deze export, waarvan bijna de helft uit EU-landen. Onderstaande infographic gebruikt gegevens van CREA om te visualiseren welke landen de meeste fossiele brandstoffen van Rusland hebben gekocht sinds eind februari 2022.
Zoals te verwachten is China de topkoper van vooral ruwe olie met meer dan 80% van de totale Chinese energie import. Duitsland, de grootste EU-economie, was de op één na grootste importeur van Russische brandstoffen. Vooral door de import van aardgas, alleen al goed voor meer dan $ 12 miljard.
Turkije staat op een derde plek, maar zou de tweede plek kunnen gaan innemen. Omdat het land geen EU-lid is, is het Russische importverbod niet van toepassing. Meer dan de helft van de top 20 importeurs zijn lid van de EU. Het volume is sterk verlaagd door de verboden en prijslimieten op Russische kolen, overzeese ruwe olie en petroleumproducten. De fossiele inkomstenbron uit het Europese blok daalde met bijna 85% van maart 2022 tot 22 februari 2023. Van $ 774 naar $ 119 miljoen per dag. De import van India is toegenomen van $ 3 tot $ 81 miljoen per dag, maar zal dit EU-gat van $ 655 miljoen per dag niet kunnen compenseren.
Afrikaanse landen hebben twee keer meer Russische brandstoffen geïmporteerd dan december afgelopen jaar. Toch daalden volgens S&P Global de overzeese exporten uit Rusland sinds januari met 21%. Vanaf de piek op 24 maart 2022 van ongeveer $ 1,17 miljard aan dagelijkse brandstofinkomsten voor Rusland, zijn deze met meer dan 50% ingezakt, tot slechts $ 560 miljoen per dag. De lagere afzet, maar ook de halvering van de Urals-prijs speelt hierbij een rol.
Prijs ICE Coal leverjaar 2024 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“These price cuts are likely to make business even more difficult, just as they are attempting to ramp production of EV offerings” – Murphy
Emissierechten
Tesla heeft de prijs verlaagd van twee van haar duurste elektrische wagens in Amerika. De startprijzen voor Model S en X zijn met respectievelijk 5,3% en 9,1% verlaagd tot $89.990 en $99.990. De prijzen van de (higher performance) Plaid versie van Model S en X zijn met bijna dezelfde percentages verlaagd en absoluut met $ 26.000 en $ 29.000 ten opzichte van januari.
Elon Musk beweerde laatst dat er een bijna ongelimiteerde vraag naar Tesla’s was. Deze zou aanzienlijk toenemen als het bedrijf de wagens betaalbaarder zou maken. Musk: “We found that even small changes in the price have a big effect on demand, very big.” De recente prijsreductie van de S en X betekent dat er nog geen grote boost is geweest in de vraag naar deze modellen na prijsverlagingen van de andere modellen eerder dit jaar. De prijs voor de meer betaalbare modellen werd toen met 20% verlaagd tot onder $ 55.000 waardoor kopers in aanmerking voor een belastingvoordeel konden komen.
Fred Lambert van Electrek rapporteerde afgelopen maand dat de prijsverlaging van Model Y resulteerde tot een “ongekende vraag” in Amerika. Volgens John Murphy, analist van Bank of America, hebben de oorspronkelijke autofabrikanten flinterdunne marges of zelfs verliezen op hun EV-verkopen. Dit komt door het gebrek aan schaal in de EV-markt. Tesla heeft wel schaalgrootte. De reactie van de legacy automakers zou kunnen zijn dat ze ook de prijs van hun EV’s verlagen en dit zou tot een prijsoorlog kunnen leiden. Reuters meldt dat Tesla later dit jaar de productie start van een nieuwe versie van het Model 3, met codenaam “Highland”. Ook wil het bedrijf een stijlverandering aanbrengen bij het Model Y. De codenaam van dit nieuwe model is “Juniper” en zal volgend jaar worden toegepast.
De nieuwe Tesla-fabriek in Brandenburg in Duitsland ligt 3 weken voor op schema en produceert 4.000 auto’s per week. Ook de vraag is geen probleem. Het productievolume van de nieuwe fabriek is ongeveer een derde van de Tesla Model Y-productie in Shanghai. De Cybertruck is het volgende model, waarvan leveringen pas eind 2023 of begin 2024 verwacht worden. Het oorspronkelijke idee voor een betaalbare Tesla werd door Musk in 2020 aangekondigd: “Tesla will make a compelling $25,000 electric vehicle that is also fully autonomous.”
De prijs van het aandeel Tesla is meer dan verdubbeld sinds het dieptepunt dit jaar. Het bedrijf heeft door de prijsverlagingen de vraag zien toenemen in markten zoals China. In januari werden 66.051 wagens verscheept naar China. Dat was 18% meer dan december. Het bedrijf wil de productie uitbreiden van de fabriek in Shanghai. Terug naar niveaus van september 2022 om aan de vraag te kunnen voldoen naar haar bestverkochte modellen.
Emissierechten – Dec-23 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.