Energiemarkt analyse 9 januari 2024
Wereldwijde verschepingsknelpunten.
Bij COMCAM analyseren we doorlopend ontwikkelingen op de energiemarkt. Onze kennis en inzichten delen we in onze wekelijkse marktanalyse.
Ga direct verder naar
> Introductie > Ruwe olie > Elektriciteit > Aardgas > Steenkool > Emissierechten > Hernieuwbaar
“With more and more shipping companies extending full or partial closures of Red Sea shipping routes due to attacks by Yemeni rebels, global trade could be seriously affected.”
Introductie
Nu meer scheepsbedrijven ervoor kiezen hun route te verleggen om de Rode Zee te mijden, zou de wereldwijde handel ernstige hinder hiervan kunnen ondervinden. Volgens een laatste analyse gaat 22-23% van de maritiem verhandelde goederen tussen niet-buurlanden via de Rode Zee, met de specifieke knelpunten het Suezkanaal en Bab-el-Mandeb. Andere schattingen komen met een aandeel zo hoog als 30% voor seaborne cargo die door dit gebied moet.
Deze doorgang is tevens een belangrijk knelpunt voor olieverschepingen. Niet zo significant als de Straat van Hormuz of de Straat van Malakka, maar nog steeds relevant. Globale olieprijzen laten al tekenen van volatiliteit zien als gevolg hiervan.
De Rode Zee is ook een belangrijk doorvoerpunt voor de wereldwijde verschepingen van voedsel en kunstmeststoffen. Deze grondstofhandel verkeert in chaos sinds de oorlog in Oekraïne als ook door de daaropvolgende blokkades van verschepingsroutes door de Zwarte Zee. Bab-el-Mandeb zag voorheen de doorvoer van bijna 20% van de wereldwijde export van rijst en bijna 15% van de wereldwijde graanexporten.
Het grootste knelpunt van wereldwijde handel ligt rondom China vanwege de grote hoeveelheid export van het land op basis van gewicht. Een geschatte 80% van de wereldwijd verhandelde goederen wordt via zeeroutes getransporteerd. Wanneer wordt gekeken naar waarde in plaats van gewicht, is het aandeel van overzeese handel nog steeds 70%.
“Nobody wants to be short crude below $70 when there is unrest in the Middle East.” – Dennis Kissler, senior vice president BOK Financial
Ruwe olie
Handelaren hebben nog weinig rekening gehouden met de scheepsverstoringen in de Rode Zee en de dreiging van een bredere oorlog in het Midden Oosten in de afgelopen weken. Deze factoren moeten nog impact gaan hebben op het olie aanbod en de productie wereldwijd. De Deense scheepsgigant Maersk heeft aangegeven dat het verschepingen door de Rode Zee tot nader order zal stopzetten.
Sommige analisten hebben aangegeven dat gebeurtenissen in het Midden Oosten lijken op de Oliecrisis uit 1973. Hierdoor stegen de olieprijzen toen met 267%. Dit zorgde destijds voor een economische vertraging, vooral in de netto-importerende landen van het westen. Een breder olie-embargo waarvan Iran voorstander is, zou vergelijkbare desastreuse effecten kunnen hebben, mogelijk nog ernstiger. Volgens een recente inschatting van de Wereldbank zal een “large disruption” scenario in een verlies aan wereldwijd aanbod van 6 tot 8 miljoen vaten per dag (bpd) kunnen resulteren met een prijsstijging van 56-75% tot $ 140-157 per vat.
Een verbreding van het embargo op Israël door de Islamitische leden van OPEC gewenst door Iran zal mogelijk leiden tot een groter wereldwijd verlies aan olieaanbod dan bovenstaand scenario van de Wereldbank. De Islamitische leden van OPEC hebben in totaal een gemiddelde ruwe olieproductie van ruim 24 miljoen bpd. Dit is ongeveer 30% van de huidige gemiddelde totale wereldwijde productie van ongeveer 80 miljoen vaten per dag. De verdeling per lid is als volgt:
- Algerije: 1,0 miljoen bpd
- Iran: 3,4 miljoen bpd
- Irak: 4,1 miljoen bpd
- Koeweit: 2,5 miljoen bpd
- Libië: 1,2 miljoen bpd
- Saoedi Arabië: 9,0 miljoen bpd
- VAE: 2,9 miljoen bpd
OPEC liet begin januari in een statement weten dat het eenheid, volledige cohesie en marktstabiliteit nastreeft. Op maandag 8 januari verlaagde Saudi Arabië de prijs van Arab Light voor levering in februari. Dit was meer dan verwacht. Deze verlaging zette de benchmark olieprijzen verder onder druk.
De vele Amerikaanse en EU-sancties tegen Rusland hebben geen noemenswaardige impact gehad op Russische olie-exporten of inkomsten. Rusland heeft onderdelen nodig die het land zelf niet fabriceert zoals computers, microchips en auto’s. Rusland krijgt deze nu van China en India, in ruil voor olie. Voorheen waren Amerika en de EU de leveranciers hiervan. De sancties hebben niet alleen gefaald, ze komen als een boemerang terug. Het heeft gezorgd voor een versnelling in de heroriëntatie van energiestromen, met vaak China en India als grootste begunstigden.
De G7 kwam in 2022 met een plan voor een kartel van kopers. Dat werkte niet. Daarna kwam het Westen met een sanctieplan om schepen die Russische olie transporteerden niet te verzekeren. Rusland reageerde hierop door Griekse schepen op te kopen en de olie zonder verzekering te vervoeren op haar eigen schepen, in plaats van anderen hiervoor te betalen. De olie werd vervolgens in het midden van de nacht overgeladen op grote Chinese olietankers.
Hieruit blijkt maar weer eens dat landen, politieke leiders en market makers in hun eigen beste belangen handelen. Het is in het beste belang van Griekse verschepers om schepen te verkopen. Het is in het beste belang van India en China om Russische olie en Griekse schepen te kopen, dus doen ze dat. Het is in het beste belang van tussenpersonen in Dubai om een markt te maken in schepen, dus zo geschiedde.
De strategische positie van Venezuela en de enorme oliereserves maken van het land een sleutelspeler in de wereldwijde oliemarkt. Dit land biedt Europa een alternatief voor Russische energiebronnen. Het verlichten van Amerikaanse sancties markeert een belangrijk keerpunt voor de wereldwijde energie-industrie. De ontwikkelingen beloven een economische heropleving voor Venezuela en meer energiezekerheid voor Europa te midden van huidige globale spanningen.
Volgens de Organisatie van Petroleum Exporterende Landen (OPEC) worden Venezuela bewezen oliereserves geschat op ruwweg 303,8 miljard vaten. Deze vertegenwoordigen een significant deel van het wereldwijde olieaanbod. Vóór de sancties en economische onrust produceerde het land ongeveer 2,4 miljoen vaten per dag. Alhoewel huidige productieniveaus flink lager zijn, is het potentieel aanwezig voor snelle groei gegeven de overvloedige reserves van het land.
De ruwe olie import van de Europese Unie uit Rusland was in 2021 nog 27% van de totale olie import volgens Eurostat. De locatie van Venezuela is gunstig voor trans-Atlantische handel. De nabijheid van de Caribische zee levert directe maritieme routes naar Europese havens. Hierdoor zijn olie- en gastransport meer efficiënt en kosteneffectief vergeleken met andere wereldwijde leveranciers.
In essentie betekent de verlichting van sancties een herschikking van de globale energie. Voor Venezuela zorgt het voor een opleving van haar energiesector en een stap richting economisch herstel. Voor Europa biedt het een nieuwe weg om energiebronnen zeker te stellen, essentieel voor haar economische stabiliteit en energie onafhankelijkheid.
De wereldwijde benzineconsumptie bereikte dit jaar een record van 26,9 miljoen bpd. Hiermee werd de piek van 2019 overtroffen. Het ontkracht de schatting dat de benzinevraag over het hoogtepunt zou zijn. De gegevens, gerapporteerd door Bloomberg columnist Javier Blas, laten de meest recente cijfers zien van het International Energy Agency (IEA).
Al jaren sterk voorstander van een snellere energietransitie, stelde het agentschap in haar jaarrapport Oil 2023 dat de groei na 2023 zal pieken voor benzine en na 2026 voor transportbrandstoffen in het algemeen. De opkomst van EV’s is een drijvende kracht hierachter. De IEA stelde eveneens dat het gebruik nooit meer zou terugkeren op niveaus van 2019 en dat de daling zo vroeg zou kunnen komen als 2023. Na een kort plateau, zou de daling vanaf 2026 versnellen. De laatste cijfers van IEA tonen echter aan dat de wereldwijde benzineconsumptie in 2023 en 2024 een nieuw record zal neerzetten.
Volgens de meest recente gegevens van Bloomberg zal de wereldwijde benzinevraag dit jaar verder stijgen naar 27 miljoen bpd. De IEA zei vorig jaar dat de wereldwijde vraag naar alle drie fossiele brandstoffen, olie, aardgas en kolen, zou pieken voor 2030. Dit ondermijnt de case om te investeren in fossiele brandstoffen.
Prijs Ruwe olie – Brent maart 2024 ($/barrel) – dag cloud candle, log scale
“The growth champion in this group is Poland, which has been able to increase its capacities by 137 percent per year since 2013.”
Elektriciteit
Volgens inschattingen van de International Renewable Energy Agency (IREA) in 2022 had Duitsland een geïnstalleerde capaciteit van ongeveer 67 gigawatt. Hierdoor heeft het Europese land het grootste potentieel aan solar energie. Onderstaande infographic van Statista laat zien dat de capaciteit van Duitsland twee keer zo groot is als die van Italië, op de tweede plaats met 25 gigawatt. Echter, de expansie van het solar potentieel in Duitsland viel het afgelopen decennium tegen in vergelijking met andere Europese landen.
De fotovoltaïsche capaciteit van Duitsland laat een gemiddelde groei zien van jaarlijks ongeveer 6% tussen 2013 en 2022. In groeitermen staat het hiermee op plek 7, nog voor Italië. De groeikampioen is Polen met een capaciteitstoename van 137% per jaar vanaf 2013. Tussen 2020 en 2022 verdriedubbelde het land haar solar potentieel. Nederland staat op plek 2 met een gemiddelde groei van 40% per jaar. Groot-Brittannië komt daarna met 17%.
Wereldwijd bereikte de capaciteit van geïnstalleerde en aan het net aangesloten fotovoltaïsche systemen in 2022 ongeveer 1 terawatt ofwel 1.000 gigawatt. Dat is goed voor 1/3de van de capaciteit van alle renewable energies, ongeveer 12% van de totale capaciteit voor elektriciteitsproductie. China droeg in 2022 het meest bij aan de expansie van solar capaciteit. Het Aziatische land nam een derde van de geïnstalleerde capaciteit van hernieuwbare energie voor haar rekening en 57% van de wereldwijde solar energiecapaciteit.
Volgens de Statistical Federal Office waren 9 van de 10 zonnepanelen, geïmporteerd door Duitsland in 2022, afkomstig uit China. Buiten Europa bevinden Amerika, Japan en India zich onder de landen met de hoogste fotovoltaïsche capaciteit.
Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2025 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale
“Colder conditions will soon invest Europe more widely, with temperatures steadily dropping later this week into next week.” – Andrew Pedrini, meteoroloog Atmospheric G2
Aardgas
Europa zag een milde start van de winter. Deze zal echter overgaan in een periode van koudere en mogelijke sneeuwachtige omstandigheden tot halverwege januari. Dit zal zorgen voor een toename van de stookvraag. Weermodellen ECMWF en GFS voorspellen dat na een ongebruikelijk warme december, gedreven door El Nino, de temperaturen onder seizoengemiddeldes zullen dalen.
Door meteorologen werd al gesproken van een ‘polar vortex’ op social media. De koude weergolf in Europa is de reden dat de Finse transmissiesysteembeheerder klanten heeft gewaarschuwd voor hun elektriciteitsgebruik tijdens de piekuren in de ochtend en avond.
Amerika is werelds grootste exporteur van LNG geworden. Voor het eerst groter dan Qatar en Australië. Deze ontwikkeling is in tegenstrijd met de doelstelling van de Biden regering om klimaatleider van de wereld te worden. Gegevens van Bloomberg laten zien dat Amerika 91,2 miljoen metrische ton LNG exporteerde in 2023. Een record voor dit land, mogelijk gemaakt door de herstart van de exportterminal Freeport LNG in Texas. Deze was maandenlang gesloten na een explosie in juni 2022 die de faciliteit lamlegde.
Amerika ging Qatar voorbij in 2023. In 2022 was Qatar nog de koning van LNG export. Hierna daalde het exportvolume van dit land voor de eerste keer sinds 2016 met 1,9%. Australië staat op de tweede plaats. Alex Munton, directeur global gas & LNG bij consultant Rapidan Energy Group, vertelt Reuters dat de Amerikaanse LNG-exporten zijn toegenomen in 2023 door de terugkeer van Freeport LNG naar full service met 6 MT en de productie van Venture Global LNG’s Calcasieu Pass faciliteit. Deze voegde 3 MT extra toe t.o.v. 2022. De meeste Amerikaanse LNG-exporten vertrekken van terminals aan de Golfkust met top bestemming Nederland, Groot-Brittannië en Frankrijk gedurende de eerste helft van 2023. Amerika betrad in 2016 de LNG exportmarkt door een overvloed aan schaliegas en een toenemende gasvraag wereldwijd.
Meer dan een jaar na de sabotage van Ruslands Nordstream pijpleidingsysteem onder de Baltische Zee, is Amerika het land die hiervan op korte termijn het meest heeft geprofiteerd.
Prijs TTF gas leverjaar 2025 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
“The tariffs only apply to importers with the status of most-favoured countries. Other importers face a much higher import tariff of 20%.”
Steenkool
China heeft weer importtarieven op kolen ingesteld vanaf dit jaar. Dit zou een tegenvaller kunnen zijn voor Russische importeurs. De beperkingen werden weggenomen in mei 2022 om een aanbodtekort te voorkomen te midden van een snelle toename van de kolenvraag. Volgens een Bloomberg rapport heeft Rusland als één van de grootste leveranciers van de grondstof geprofiteerd van het tariefvrije regime, dankzij China’s behoefte aan kolen. Nadat tarieven waren opgeheven in 2022 werd Rusland de nummer 2 leverancier van China met jaarlijkse importen van 100 miljoen ton.
China heeft echter een grote binnenlandse kolenindustrie die op deze manier beschermd kan worden. De binnenlandse productie is toegenomen. De eerste drie kwartalen van afgelopen jaar zagen een groei van 3% in totale output, zelfs naast een toenemende import. Staatsenergiebedrijf Sinopec kwam recent met de verwachting dat de kolenvraag in China binnen 2 jaar zal pieken, rond 4,37 miljard ton. Komende decennia zullen kolen grotendeels worden vervangen door energiebronnen zonder koolwaterstoffen, geleid door wind en zon tot een equivalent van 3 miljard ton kolen.
Om lokale producenten te beschermen zal China de kolenimport ten behoeve van de elektriciteitsproductie belasten met 6%. Een tarief van 3% op coke kolen gebruikt voor staalproductie en in andere zware industrieën. Naast Rusland worden Zuid-Afrika, Mongolië en Amerika ook getroffen door de nieuwe invoerheffingen. Indonesië en Australië hebben een vrije handelsovereenkomst met Beijing, dus geen last van de importtarieven.
Prijs ICE Coal leverjaar 2025 (usd/t) – week cloud candle, log scale
“EV graveyards are a result of unconstrained capitalism.”
Emissierechten
De markt voor tweedehands EV’s stort in elkaar. Wat zullen autoverhuurbedrijven moeten doen met gebruikte exemplaren? De problemen begonnen in China en spelen nu ook in Europa en Amerika.
Een subsidie gedreven rage hielp China een EV-gigant te worden aldus Bloomberg. Het land zit nu echter met een berg ongewilde EV’s. Dit zorgt voor stagnering. Veel nieuwe EV’s worden in Europa via leasecontracten verkocht. Autofabrikanten en dealers financieren deze transacties door het verlies van dalende waarderingen te compenseren met toenemende leenkosten. Dat heeft nu al gevolgen voor de vraag in sommige Europese markten. De problemen zullen dit jaar naar verwachting toenemen zodra veel van de 1,2 miljoen EV’s verkocht in 2021 aan het eind van hun leasecontract komen en overgaan naar de tweedehandsmarkt.
Hoe bedrijven dit probleem gaan aanpakken zal de sleutel zijn voor hun resultaten en het vertrouwen van consumenten. Dit in aanloop naar het EU-decarbonisatie plan om de verkoop van nieuwe brandstof-verbrandende auto’s uit te faseren tegen 2035.
Prijs Emissierechten – Dec-24 contract EEX (eur/t) – week cloud candle, log scale
Green Energy Waste Overlooked In Climate Agenda – Authored by Autumn Spredemann, The Epoch Times
Hernieuwbaar
De hoeveelheid afval van zonnepanelen en windturbinebladen die zich opstapelt kan worden gemeten in metrische ton (=1.000 kg). Bijna alle afgeschreven zonnepanelen in Amerika eindigen op stortplaatsen. Van veel 1ste en 2de generatie panelen wordt al afscheid genomen ruim voor de geanticipeerde levensduur van 30 jaar. Hier zal naar schatting 9,8 miljoen metrische ton aan afval bijkomen tussen 2030 en 2060, verwacht Science Direct.
Bron: The Epoch Times, Shutterstock
Het dumpen van een zonnepaneel op een stortplaats kost momenteel $ 1 tot $ 2. Om datzelfde paneel te recyclen lopen de kosten op tot $ 20-30 volgens een schatting van PV Magazine. Windturbinepanelen leveren dezelfde uitdaging met duizenden bladen die hun weg al hebben gevonden richting dumps en velden in Texas, Wyoming, South Dakota en Iowa. Het is niet eenvoudig om een turbineblad te dumpen vanwege de lengte. De lengte van een enkel windturbineblad kan meer dan 60 meter of langer zijn. Langer dan de spanwijdte van een Boeing 747, volgens het Department of Energy (DOE). Offshore windinstallaties zijn zelfs nog groter.
Op dit moment worden per jaar 7.000 bladen gesloopt in Amerika. Dit volgens David Morgan, chief strategy officer van Carbon Rivers, een recycling centrum voor geavanceerde materialen. Het bedrijf verwerkt glasvezelafval van o.a. turbines in schone glasvezels van hoge kwaliteit die economisch opnieuw kunnen worden verwerkt in een auto, boot of turbineblad. Van al het glasvezelafval dat de onderneming ontvangt, vormen windturbinebladen de grootste uitdaging. Ze zijn groot en lastig om mee om te gaan zegt hij in de Epoch Times.
Nu windturbine-kerkhoven viraal zijn gegaan, zijn einde-levensduur-oplossingen bespreekbaar geworden voor de wind industrie. Toch is deze industrie nog niet klaar voor een samengestelde circulaire economie volgens Morgan. Als het aankomt op werkelijke groene oplossingen, is een circulaire economie cruciaal. Het is in essentie een business model dat hergebruik, reparatie of regeneratie van materialen prioriteert om de productie te continueren op een zo duurzaam mogelijke wijze. Morgan zegt dat hernieuwbaar afval niet alleen een probleem van infrastructuur is, maar dat er ook nog gaten in de wetgeving zitten.
De Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) identificeerde de dreigende problemen van een toenemende hoeveelheid afval afkomstig van hernieuwbare energie. De Amerikaanse elektriciteitsproductie was in 2022 voor ca. 60% afkomstig van fossiele brandstoffen, kolen, aardgas, petroleum en andere gassen. Aldus de Energy Information Administration (EIA), een Amerikaanse overheidsinstantie. Hernieuwbare bronnen waren goed voor 21% en nucleaire energie had een aandeel van 18%. Een extra fractie kwam van kleinschalige solar systemen.
Expanderende industrie
Nu de hernieuwbare energie industrie expandeert, aangedreven door massieve subsidies van de Biden regering, groeit ook het afval aan de achterkant. Solar opwek capaciteit zal volgens voorspelling in 2024 toenemen met meer dan 38%, aldus een rapport van EIA medio december. Wind energie capaciteit zou toenemen met 4,4%. Zonnepanelen hebben een levensduur van maximaal 30 jaar.
Het aantal gepensioneerde windturbinebladen zal naar verwachting 9.000 per jaar bedragen in de komende 5 jaar. Dit volgt uit een analyse van 2022 van Chemical and Engineering News. Het is begrijpelijk dat milieuorganisaties de alarmbel luiden.
E-waste
Elektronisch afval, ofwel e-waste, neemt exponentieel toe. Het is de snelst groeiende afvalstroom van vaste stoffen in de wereld. Het bevat veel hernieuwbare items zoals zonnepanelen en batterijen van elektrische auto’s (EV’s). Slechts een klein deel wordt gerecycled.
Uit een analyse uit 2019 die afgelopen jaar werd vrijgegeven blijkt dat slechts 17% van de 53,6 miljoen ton aan wereldwijd geproduceerde e-waste wordt gerecycled. Voor het afbreken en recyclen van alle soorten e-waste is een strak regime van gegevensvernietiging nodig als het gaat om elektronica. Aldus Paul Williams, vice president communicatie voor recycling bedrijf ERI in de Epoch Times. Privacy bescherming is een grote zorg bij e-waste. In de beginperiode van het verwerken van e-waste werd er te weinig gelet op datadiefstal. Hij zegt dat transparantie key is geworden. Ook om te voorkomen dat bedrijven zeggen eco-vriendelijke oplossingen te bieden terwijl e-waste in het geheim op stortplaatsen gedumpt wordt.
Gegevensbeveiliging is van groot belang bij EV’s. Naast de potentieel volatiele batterijen geldt dit ook voor de ingebouwde computers met persoonlijke gegevens aan het eind van de levenscyclus. Williams zegt echter niet ontmoedigd door de inkomende stroom zonnepanelen en EV-componenten.
Domino Effect
Het recyclen van dode zonnepanelen, EV-batterijen en onderdelen van windturbines vormen grote componenten van het afvalprobleem. Dit omvat ook ondersteunende infrastructuur in de verdere opschaling van alternatieve energieproductie. De belangrijkste onderdelen binnen deze infrastructuur zijn elektrische transformatoren. Industrie insiders zeggen dat er een torenhoge vraag is naar zowel nieuwe als gereviseerde units.
COMCAM – analyse op maat
Onze analyse geeft op hoofdlijnen een aantal ontwikkelingen aan die impact hebben op de energieprijzen. Een uitgebreidere analyse bieden we aan als losse dienst. Zo blijft u op de hoogte van alle relevante trends en ontwikkelingen in energie inkoop, de verwachte prijsontwikkelingen tot 3 jaar vooruit en alle relevante marktontwikkelingen op de energiebeurzen en wet- en regelgeving.
Op deze analyse rust auteursrecht van COMCAM. Teksten mogen niet worden overgenomen, gekopieerd, openbaar mogen worden gemaakt of verveelvoudigd worden, zonder expliciete toestemming van COMCAM. Ook bij citaten of gedeeltelijke overnames is dit niet toegestaan.
Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de energiemarkt, de energietransitie & verduurzaming.