+31 118 760 760
Ik heb een:
Contact

Analyse negatieve stroomuren 2024, verwachting en mogelijke oplossingen

Analyse negatieve stroomprijzen door overaanbod zon- en windenergie met mogelijke oplossingen.

Er wordt veel wind- en zonne-energie opgewekt. Zo veel zelfs dat de marktstroomprijs steeds vaker overdag negatief is bij overaanbod. Hierdoor worden steeds meer opwekinstallaties teruggeschakeld.

Op deze momenten overstijgt de opwek van duurzame energie de vraag, met onvoldoende mogelijkheid om het stroomoverschot te exporteren naar de buurlanden.

Lees verder voor meer inzicht en achtergrond, een vooruitblik en mogelijke oplossingen hoe om te gaan met de negatieve stroomprijs voor uw zon- of windinstallatie.

Ontwikkeling negatieve prijzen onbalans & EPEX 2024

Onbalansmarkt- hoe werkt het

De onbalanshandel inspeelt op real time behoeften en fluctuaties in het elektriciteitsnet. Onbalans staat voor het verschil dat ontstaat tussen de voorspelde en de werkelijke vraag en aanbod op het elektriciteitsnet. Dit verschil kan worden veroorzaakt door onverwachte veranderingen in het weer, storingen in energiecentrales of plotselinge veranderingen in de opwek van hernieuwbare energie of in het verbruik.

Netbeheerders moeten deze onbalans snel corrigeren om te zorgen dat het elektriciteitsnet stabiel blijft. De prijzen op deze markt kunnen sterk fluctueren, afhankelijk van het tekort of overschot aan elektriciteit.  Door de verdere groei in de hoeveelheid opgewekte hernieuwbare energie en de elektrificatie van transport en bedrijfsprocessen wordt verwacht dat de komende tien jaar de onbalans toe zal nemen.

Negatieve prijsuren

Op de onbalansmarkt waren er al 1.469 negatieve prijsuren t/m augustus 2024. Dat is een stijging van 358 uur t.o.v. dezelfde periode vorig jaar.

In augustus waren er 221 negatieve prijsuren. Iets lager dan de 250 negatieve prijsuren in juli, het hoogste aantal per maand tot nu toe.

In 2023 waren er in totaal 1.705 negatieve uren op de onbalansmarkt.

EPEX-markt (day-ahead)

De day-aheadprijzen zijn een voorspelling van de elektriciteitsprijzen voor de volgende dag. Dit jaar waren er al 394 negatieve prijsuren op de day-ahead markt tot en met augustus. Een stijging van 183 uur t.o.v. dezelfde periode vorig jaar.

In augustus waren er 80 negatieve prijsuren, net iets lager dan de all time high in juli van 81 negatieve prijsuren. Inmiddels is het het recordaantal van heel 2023 geëvenaard waardoor 2024 een nieuw record zal gaan zetten op dit gebied.

In 2023 waren er in totaal 314 negatieve prijsuren op de day-ahead markt.

De negatieve prijzen in 2024 zijn gemiddeld wel minder negatief dan voorgaande jaren.

Afschakelen bij negatieve prijzen

Op negatieve prijsmomenten en bij nul prijzen worden steeds meer opwekinstallaties teruggeschakeld. Door het afschakelen van zon- en windproductie door de negatieve prijsuren bleef in augustus 15% van de groene stroomproductie onbenut.

De hoeveelheid afgeschakeld productievermogen wordt waarschijnlijk alleen maar groter. Dit komt doordat er veel wind- en zonvermogen bij komt de komende jaren. De stroomvraag zal naar verwachting minder snel groeien. Lees hier meer over.

Vanaf 2025 zal de EPEX gaan werken met  kwartierprijzen in  plaats van uurprijzen. Wat betekent dit?

Hernieuwbare energie 2024

Augustus 2024

In augustus was de productie van hernieuwbare energie 12% hoger dan vorig jaar. Zonnepanelen leverden 42% van alle elektriciteit. Het aandeel van wind bleef beperkt tot  20% door minder wind. Toch was het aandeel wind hoger dan vorig jaar omdat er meer windparken op zee zijn bijgekomen.

In deze maand was 57% van alle opgewekte elektriciteit duurzaam, een groei van 8% t.o.v. augustus 2023. Zonder het afschakelen van wind- en zonneparken had het aandeel zelfs 65% kunnen zijn.

Juli 2024

In juli leverden zonnepanelen 37,8% van alle elektriciteit. Omdat het minder waaide, leverden windturbines slechts 21,8% van alle stroom. In deze maand was 63% van alle opgewekte elektriciteit duurzaam.

Door het afschakelen van wind- en zonneparken werd slechts 58% gebruikt. In juli kon er minder elektriciteit worden geëxporteerd doordat o.a. de BritNed-kabel bijna de hele maand niet gebruikt kon worden. Hierdoor meer aanbod dan vraag, meer negatieve prijsmomenten én meer afschakeling van zon- en windenergie. Zo ging deze maand ca. 11% van de opbrengst verloren voor zon- en windparken.

In juli waren er 81 uren met een negatieve stroomprijs op de EPEX markt. Op de onbalansmarkt waren er 250 uren met een negatieve prijs. Voor beide markten een all time high.

Juni 2024

In juni was 64% van alle elektriciteit hernieuwbaar. Zonnepanelen leverden de grootste bijdrage aan de hernieuwbare productie, gevolgd door wind. Het aandeel biomassa was in juni het laagst van het hele jaar.

In juni waren er 67 uren met een negatieve stroomprijs op de EPEX markt. Op de onbalansmarkt waren er 240 uren met een negatieve prijs.

Mei 2024

De hoeveelheid duurzame energie groeide door minder zon en wind met 7%.  Het aandeel duurzame energie was 61%. Zon was deze maand verantwoordelijk voor ruim 40% van de duurzame stroomproductie.

Mei telde 74 uur met een negatieve stroomprijs op de EPEX markt. Op de onbalansmarkt waren er 159 uren met een negatieve prijs.

Door het hoge aantal negatieve uren kon deze maand niet het volledige potentieel van wind- en zon worden benut. Voorlopige inschatting is dat hierdoor ca. 10% van het productiepotentieel van windmolens en grootschalige zonnepaneelinstallaties is afgeschakeld.

Energieopwek en EnTranCe werken aan modellen om dit goed in beeld te krijgen. Voor zon zou ongeveer 400 gigawattuur zijn afgeschakeld. Ter vergelijking: het totale stroomverbruik van Nederland is ongeveer 300 gigawattuur per dag.

April 2024

Nu de lente is aangebroken leveren zowel de windmolens op zee en land als ook zonnepanelen volop energie. Hiermee stijgt het aandeel van groene stroom in Nederland naar recordhoogten. In totaal kwam bijna 40% van alle stroom van windturbines. Dit drukte op de prijzen.

April telde 62 uur met een negatieve stroomprijs op de EPEX markt. Op de onbalansmarkt waren er 208 uren met een negatieve prijs.

In deze maand was 72% van de stroom in Nederland afkomstig van duurzame bronnen. In totaal leverden zon en wind een kwart meer energie dan vorig jaar.

Eerste kwartaal 2024

In het eerste kwartaal is 15% meer zonne-energie geproduceerd dan vorig jaar. De windproductie lag meer dan 50% hoger in het eerste kwartaal dan vorig jaar door meer windmolens. De totale kwartaalproductie hernieuwbare energie was 17% hoger.

Maart 2024

In maart was 53% van de opgewekte stroom duurzaam, 8% hoger dan vorig jaar. Windenergie leverde de grootste bijdrage, gevolgd door biomassa. Zonnepanelen waren deze maand goed voor bijna 1/5de  van de hernieuwbare energieproductie. Een aantal winderige periodes zorgde voor een aantal flinke pieken aangevuld met zonne-energie. Dit zorgde voor 17 negatieve prijsuren op de day-ahead markt en 149 negatieve prijsuren op de onbalansmarkt in de maart.

De snelle opkomst van zonne- en windenergie, vooral op zee, zet de komende jaren door. Dat zorgt voor steeds meer volatiliteit, zowel op de day-ahead en intraday prijzen als op de onbalansprijzen.

Vooruitblik negatieve prijzen 2024-2026

Het aantal negatieve uren zal verder toenemen door verdere groei van duurzame energie, een hogere elektriciteitsvraag door elektrificatie en de uitfasering van meer flexibele energiecentrales.

Tegen 2026 zullen negatieve uren mogelijk verdrievoudigen t.o.v. 2023. Tijdens de piekuren vooral door veel opwek van zon in die uren en in de daluren door opwek van wind en lagere vraag. Negatieve prijzen zullen zorgen voor meer volatiliteit, zowel op de day-ahead, intraday als op de onbalansmarkt. 

Toenemende vraag door elektrificatie tezamen met meer inzet van energieopslag in batterij en via elektrolyse zal een dempend effect hebben op het aantal negatieve uren. Beide technologieën kunnen namelijk flexibel worden ingezet juist op de momenten met een overaanbod van wind en zon.

Europese ontwikkelingen: negatieve prijzen & supergrid

In steeds meer Europese landen zien we een toename in negatieve elektriciteitsprijzen, als gevolg van de grootschalige stimulans voor groene energie in de regio. Deze verschuiving wordt aangewakkerd door een overvloed aan aanbod, het resultaat van aanzienlijke investeringen in groene infrastructuur, zoals zonnepanelen en windturbines.

In 2023 heeft Europa een recordaantal nieuwe zonnepanelen geïnstalleerd, met als doel de afhankelijkheid van aardgas te verminderen. Deze stap volgde op de stijging van de aardgasprijzen in 2022, toen de toevoer werd onderbroken door Rusland. Het aantal negatieve uren zal blijven stijgen als gevolg van de verdere groei van hernieuwbare energie, de toegenomen vraag naar elektriciteit door elektrificatie en de uitfasering van flexibelere elektriciteitscentrales.

Tegen 2026 kan het aantal negatieve uren verdrievoudigen ten opzichte van 2023. Tijdens piekuren wordt deze stijging voornamelijk veroorzaakt door overvloedige opwekking van zonne-energie, terwijl tijdens daluren windopwekking en verminderde vraag een rol spelen.

Hieronder het aantal negatieve uren in 2023 per land op de day-ahead (EPEX) met de voornaamste oorzaak.

In steeds meer Europese landen overvol stroomnet

Het stroomnet raakt overvol in steeds meer Europese landen. Netbeheerders slagen er niet in wind- en zonneparken aan te sluiten op het stroomnet. Bedrijven die een aansluiting aanvragen belanden vaak op lange wachtlijsten. Lees hier meer.

Europees super grid

Het synchrone elektriciteitsnet van continentaal Europa is het grootste ter wereld. Het bedient meer dan 400 miljoen klanten in 24 landen. De Europese Commissie streeft naar een geïntegreerd Europees elektriciteitsnet dat hernieuwbare energiebronnen integreert, elektrificatie ondersteunt en de energiezekerheid vergroot. Er zal een regelgevend kader komen dat het Europese elektriciteitsnet hiervoor klaar moet maken. Alle grensoverschrijdende – van planmatige tot juridische – knelpunten zullen in kaart worden gebracht. De Europese Investeringsbank zal extra financiële middelen beschikbaar stellen voor dit toekomstbestendig energiesysteem, het EU-supergrid.

Hieronder een overzicht van de elektriciteitsstromen tussen de verschillende Europese landen in 2023.

Bronnen: CBS, Change.inc, EEX, Engie, Energieopwek.nl, ICIS Analytics, Nationaal Energie Dashboard, Montel, Solar Magazine, Stratergy, Tennet, Tweakers.

Oplossingen voor negatieve prijzen

Doordat kleinverbruikers voorlopig nog gebruik kunnen maken van de salderingsregeling, heeft een negatieve stroomprijs nog geen gevolgen. Echter, ondernemers met een grootverbruikaansluiting die stroom terugleveren op momenten met een negatieve stroomprijs, moeten hiervoor betalen.

Mogelijke oplossingen in deze situatie om slimmer om te gaan met overaanbod kunnen zijn:

  • de opgewekte stroom achter de meter direct verbruiken of converteren naar een andere energiedrager
  • de opgewekte stroom achter de meter slim delen met andere bedrijven zoals via cable pooling (verschillende rechtspersonen op één aansluiting) (MLOEA)
  • de opgewekte stroom tijdelijk opslaan in bijvoorbeeld een batterij
  • de zonnepanelen tijdelijk uitschakelen zoals met een stuurbox. Een stuurbox wordt aangesloten op de omvormers van uw zonnepanelen. Zodra er een overschot aan energie wordt gesignaleerd op de energiemarkt, ontvangt de stuurbox een signaal en wordt de energieopwek automatisch tijdelijk gedimd of gepauzeerd. Zodra het weer mogelijk is om stroom op te wekken wordt het systeem automatisch geactiveerd

Let op: bij de subsidieregeling SDE+(+)– wordt er geen subsidie uitgekeerd voor de uren dat er niet wordt geproduceerd. Ook zijn er dan geen garanties van oorsprong (GvO’s) die kunnen worden verkocht aan afnemers die groene elektriciteit willen.

Bij een aan aaneengesloten periode van 6 uren of langer met een negatieve prijs wordt er sowieso geen subsidie en geen GvO’s uitgekeerd.

Jaaroverzicht 2023 negatieve prijzen onbalansmarkt

Hieronder een overzicht van de verrekenprijzen op de onbalansmarkt in 2023 per MWh. De genoemde prijzen zijn kale prijzen, dus exclusief opslag of afslag van de leverancier.

Jaaroverzicht 2023 over negatieve stroomprijzen

  • Een nieuwe prijsrecord van – € 1.449 per MWh naar € 1.852 per MWh op de onbalansmarkt door veel windvariatie. Dit was in de week van 27 oktober t/m 2 november.
  • In juli en augustus waren geen topmaanden door veel bewolking en neerslag. Hierdoor minder uren met negatieve prijzen.
  • Op zondag 2 juli het eerste dieptepunt in 2023 met een prijs van – € 500 per MWh. Op deze zondag was de prijs negatief vijftien uur opeenvolgend. Een nieuw record sinds april 2020.
  • Andere records in juli: de stroomprijs bleef drie uur lang op – € 500 per MWh en voor het eerst een negatieve uurprijs tussen 18.00 en 19.00 uur ‘s.
  • In juni was er 140 uur overschot aan stroom. Toch hoefden zonnepanelen of windturbines niet altijd afgeschakeld te worden, omdat er op die momenten ook veel elektriciteit naar de buurlanden werd geëxporteerd. Hierdoor bleven de negatieve stroomprijzen in Nederland die ontstonden beperkt.
  • Mei was een recordmaand. Op Pinksterzondag was ’s middags zelfs in vrijwel geheel Noordwest-Europa sprake van negatieve stroomprijzen, van Finland tot Frankrijk. Uitzondering was Engeland. Ook daar worden zon en wind de komende jaren volop uitgebreid.
  • Negatieve stroomprijzen komen traditioneel het vaakst voor in de lente. In deze maanden wordt door zonnepanelen veel stroom opgewekt, terwijl het vergeleken met de zomermaanden ook nog relatief veel waait.
  • Voor 2023 kwamen negatieve prijzen incidenteel voor in het weekend of op feestdagen.

Hernieuwbare energie in Nederland 2023

In 2023 werd er 21 miljard kWh aan elektriciteit uit zonne-energie opgewekt, een toename van 24%.  Uit biomassa werd 7,0 miljard kWh energie opgewerkt, 1,7 miljard minder o.a. doordat er er minder biomassa is gestookt in kolencentrales. De elektriciteitsproductie uit fossiele bronnen daalde. Niet eerder werd er zoveel elektriciteit uitgevoerd.

Nederland produceerde 13% meer hernieuwbare energie in 2023. Bij de productie van stroom gebeurt dat in bijna de helft van de gevallen duurzaam, waarbij zonnepanelen de meeste duurzame stroom leverden.

De productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen steeg in 2023 naar 57 miljard kWh. De elektriciteitsproductie uit windenergie nam toe met 35%. Deze groei komt deels door de  toename van het opgestelde vermogen van windmolens op land en op zee (+ 11 GW).

In 2023 kwam 48 % van de elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen  In de periode mei tot en met juli was meer dan de helft van de elektriciteit hernieuwbaar, in juli zelfs 57%. De productie uit hernieuwbare bronnen steeg in 2023 met 21%. In het laatste kwartaal  was windenergie de grootste aanjager van deze groei.

De snelle opkomst van zonne- en windenergie, vooral op zee, zet de komende jaren door. Dat zorgt voor steeds meer volatiliteit, zowel op de day-ahead en intraday prijzen als op de onbalansprijzen.

Uitvoer elektriciteit stijgt naar recordhoogte

In 2023 werd een record van 25 miljard kWh aan elektriciteit uitgevoerd, een stijging van 10% t.o.v. 2022. Het grootste gedeelte ging naar deze landen:

  • Duitsland: 10 miljard kWh (+13%), o.a. door de sluiting van de laatste Duitse kerncentrale
  • België : 8 miljard kWh
  • Verenigd Koninkrijk: 4 miljard kWh (+18%)

In 2023 steeg de totale invoer van elektriciteit met 5% naar 19 miljard kWh. De invoer vanuit Noorwegen nam het meest toe (1,1 miljard kWh) door de hogere productie van Noorse waterkrachtcentrales.

Per saldo werd in 2023 ruim 5,7 miljard kWh elektriciteit uitgevoerd. Dit is het tweede jaar op rij dat er per saldo meer is uitgevoerd dan ingevoerd.

Terugblik negatieve prijzen vanaf 2019

De groei aan opslag – waaronder batterijen en elektrolysers – en meer stroomverbruik door elektrificatie houdt de groei van het duurzame aanbod niet bij. Dit zal zorgen dat het aantal uren met negatieve stroomprijzen verder groeit.

De groei in 2023 komt  door een groei in aanbod van zonne- en windenergie, maar ook door een gedaalde elektriciteitsvraag. De elektriciteitsvraag daalde in 2023 met 5% na jaren constant te zijn geweest.

De genoemde prijzen zijn kale prijzen, dus exclusief opslag of afslag van de leverancier.

Advies COMCAM

COMCAM kan u adviseren over een passende oplossing voor uw situatie.

Overweegt u te investeren in zon-of windenergie, zorg dan dat de verwachte opwek zo veel mogelijk aansluit bij uw verwachte jaarverbruik.

 

Bronnen: CBS, Change.inc, EEX, Engie, Energieopwek.nl, ICIS Analytics, Nationaal Energie Dashboard, Montel, Solar Magazine, Stratergy, Tennet, Tweakers.